İntellektual nəsr nədir?

Ədəbiyyat fərqli olur. Janrlar, istiqamətlər, baxışlar fərqidir bu. Ədəbiyyatı bu cür bölgülərə ayıra bilərik:
— Əyləncə ədəbiyyatı
— İnformasiya ədəbiyyatı
— İntellektual ədəbiyyat.

Biz intellektual nəsri aydınlaşdırmağa çalışacağıq.

Nədir intellektual nəsr? Onun digərlərindən fərqi nədədir?
“İntellektual nəsr” ədəbi termindir. Bu anlayışda yazılan mətn bütün oxucuları deyil, ağıllı oxucuları düşündürür. İntellektual nəsr həmin mətni izah etmək üçün istifadə olunur. Necə ki, əyləncəli ədəbiyyatda hərəkətlilik, süjetin dinamik olmağı üstünlük təşkil edir, eləcə də intellektual nəsr özündən əvvəlki mətnlərin interpretasiyasını təşkil edir. İntellektual nəsr elmlə, mədəniyyətin digər sahələri ilə körpü rolunu oynayır. Bu nəsr insanı anlamağa çalışır, insanı təsvir etmir. İntellektual əsərlər çox xətli, çox planlı, sadə yox, mürəkkəb süjetli əsərlərdir. İntellektual ədəbiyyat realizm, romantizm ədəbiyyatından kəskin fərqlənir. Bu anlayış ilk dəfə modernist ədəbiyyatda ortaya çıxıb.

Hesab olunur ki, ilk intellektual romanı Tomas Mann yazıb. “İntellektual nəsr”də yazan yazıçılara baxaq:
Herman Hesse
Tomas Mann
Franz Kafka
Ceyms Coys
Marsel Prust
Uliyam Folkner
Mixail Bulqakov
Oldos Haksli
Corc Oruel
Alber Kamyu
Jan Pol Sartr
Qabriel Qarsiya Markes
Vladimir Nabokov
Xulio Kortasar
Kurt Vonnequt
Struqatski qardaşları
Umberto Eko
Milorad Paviç
Milan Kundera

İntellektual nəsrin əsas xüsusiyyətləri bunlardır:
— Modernist və postmodernist ənənələrə söykənir (Bu xüsusiyyət bütün intellektual mətnlər üçün keçərlidir).
— Forma və ifadə tərzində ədəbi eksperimentlər aparmaq.
— İntertekstuallıq (Mətnlər arası əlaqə).
— Reallıqdan fərqli bir dünya yaratmaq (Mif yaradıcılığı).
— Ruhi, mədəni interpretasiya.
— Mətndə dialoq qurmaq. Oxucu həm müəlliflə, həm də qəhrəmanla danışdığını hiss etməlidir.
— Mədəni səviyyəsi yüksək olan oxuculara hesablanır.
— Hərdən süjet qeyri-xətti olmalıdır. Ancaq bu o qədər də vacib deyil.
— İntellektual nəsrə bu janrlar aiddir: magik realizm, fəlsəfi fantastika, antiutopiya.
— Stilistikanın çoxluğu.

Qeyd: Yazı internet materialları əsasında hazırlanıb.

0 şərh