Litosfer tavaları haqqında
Litosferin ayrı-ayrı hissələri litosfer tavaları adlanır:
Onlar daim hərəkətdədir (Vegenerin “Materiklərin dreyfi” nəzəriyyəsi). Litosfer tavalarının toqquşduğu sərhədlər konvergent (cavan qırışıq dağlar, adalar qövsü və dərin okean çökəklikləri yaranır), bir-birindən uzaqlaşdığı sərhədlər isə divergent ( orta okean dağ silsilələri - rift dərələri yaranır) adlanır.
Böyük litosfer tavaları:
Litosferin hərəkətli (mütəhərrik) sahələri geosinklinal adlanır.Qurunun ən böyük geosinklinal qurşaqları:
Tektonik hərəkətlər zamanı yer qabığında qırışıqlıqlar (antiklinal və sinklinal) və qırılmalar (qrabenlər və horstlar) meydana çıxır.
Litosferin sabit hissələri platforma adlanır. Platforma iki təbəqədən ibarətdir:
Adətən , çökmə süxurların qalın olduğu yerlərdə üzvi mənşəli( neft, təbii qaz , fosforit və s.), kristallik süxurların geniş yayıldığı ərazilərdə isə filiz mənşəli faydalı qazıntılar ( dəmir ,mis və s.) çox olur. Qədim platformalarda kristallik bünövrənin Yer səthinə çıxdığı ərazilər qalxan və ya sipər adlanır.
Onlar daim hərəkətdədir (Vegenerin “Materiklərin dreyfi” nəzəriyyəsi). Litosfer tavalarının toqquşduğu sərhədlər konvergent (cavan qırışıq dağlar, adalar qövsü və dərin okean çökəklikləri yaranır), bir-birindən uzaqlaşdığı sərhədlər isə divergent ( orta okean dağ silsilələri - rift dərələri yaranır) adlanır.
Böyük litosfer tavaları:
- Sakit okean
- Şimali Amerika
- Cənubi Amerika
- Afrika
- Hind-Avstraliya
- Hindistan
- Naska
- Kokos
- Ərəbistan
- Antarktida
- Filippin və s.
Litosferin hərəkətli (mütəhərrik) sahələri geosinklinal adlanır.Qurunun ən böyük geosinklinal qurşaqları:
- Kordilyer-And
- Alp – Himalay;
- Sakit okean odlu qurşağı.
Tektonik hərəkətlər zamanı yer qabığında qırışıqlıqlar (antiklinal və sinklinal) və qırılmalar (qrabenlər və horstlar) meydana çıxır.
Litosferin sabit hissələri platforma adlanır. Platforma iki təbəqədən ibarətdir:
- qranit və metamorfik süxurlardan təşkil olunmuş kristallik bünövrə təbəqəsi;
- çökmə süxurlarla örtülmüş çökmə təbəqəsi.
Adətən , çökmə süxurların qalın olduğu yerlərdə üzvi mənşəli( neft, təbii qaz , fosforit və s.), kristallik süxurların geniş yayıldığı ərazilərdə isə filiz mənşəli faydalı qazıntılar ( dəmir ,mis və s.) çox olur. Qədim platformalarda kristallik bünövrənin Yer səthinə çıxdığı ərazilər qalxan və ya sipər adlanır.
0 şərh