xıx əsrin əvvəllərində Ost-Hind şirkətinin işğalçı siyasəti daha da güclənmişdi. Ost-Hind şirkəti ilə bağlanmış yeni müqavilələrə əsasən Mərkəzi, Qərbi və Şərqi Hindistanda bir sıra ərazi şirkətin ixtiyarına keçmişdi. Moğal imperatorluğunun keçmiş paytaxtı Dehli şəhəri də işğal olunmuşdu.1849-cu ildə Pəncabın işğalı ilə Ost-Hind şirkəti Hindistan torpaqlarının zəbt edilməsini başa çatdırdı. xıx əsrin birinci rübündə İngiltərə hökumət orqanları işğal edilmiş ərazilərdə torpaq vergi sistemi tətbiq etdilər.

Bentinkinin general-qubernatorluğu dövründə Hindistanda vahid ölçü, çəki sistemi və vahid pul tətbiq olundu. Bu tədbirlərin həyata keçirilməsi Hindistanı ingilis mallarının satış bazarına çevirmək məqsədi güdürdü. 30-cu illərdə ingilislər ilk dəfə olaraq Hindistanda şəkər qamışı və pambıq plantasiyaları salmağa başladılar. Nəticədə kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalı və ixracı artmağa başladı.

Ardı →

xıx əsrin əvvəllərində Osmanlı imperiyasının iqtisadi və siyasi böhranı daha da dərinləşmişdi. Dövləti böhrandan çıxarmaq üçün Sultan III Səlimin (1789-1807) islahatları xıx əsrin əvvəllərində də davam etdirilirdi. Napoleonun apardığı işğalçılıq müharibələri nəticəsində Avropada olduqca mürəkkəb beynəlxalq vəziyyət yaranmışdı. Belə bir şəraitdə 1805-ci ildə Rusiya – Osmanlı müqaviləsi imzalandı. Bu müqavilə rus hərbi gəmilərinin Bosfor və Dardanel boğazlarından keçmək hüququ təsdiq edilirdi. 1806-1812-ci illərin Rusiya-Osmanlı müharibəsində Osmanlı dövləti məğlub oldu. Buxarestdə aparılan sülh danışıqları 1812-ci ilin mayında Buxarestdə sülh müqaviləsinin imzalanması ilə nəticələndi. Sülhün şərtlərinə görə Bessarabiya Rusiyaya keçdi. Moldaviya və Valaxiya Osmanlı imperiyasına qaytarıldı. 1821-ci ildə Moreyada yunanlar üsyan qaldırdılar. Rusiya, İngiltərə və Fransa Osmanlı dövlətindən Yunanıstana muxtariyyət verməyi tələb etdilər. Rədd cavabı aldıqdan sonra müttəfiqlərin donanması 1827-ci ilin oktyabrında Navarin dəniz döyüşündə Osmanlı donanmasını ağır məğlubiyyətə düçar etdi. 1828-ci ildə isə Rusiya ilə yeni müharibə başlandı.

Ardı →

İstiqlaliyyət müharibəsi ABŞ-ın iqtisadi inkişafı üçün əlverişli şərait yaratmışdı. 1800-cü ildə prezident seçilmiş T.Ceffersonun hakimiyyəti dövründə dövlətçilik möhkəmləndirildi, seçki senci ləğv edildi, borclular və məhbuslar üçün daha hümanist qanunlar qəbul edildi. Qərbə doğru hərəkat genişləndirildi. Ingiltərənin Şimali Amerikadakı müstəmləkələrini geri qaytarmaq cəhdi 1812-ci ildə müharibəyə səbəb oldu. Ingiltərə məğlub oldu və 1814-cü ilin dekabrında Kent müqaviləsini imzaladı. Müqaviləyə görə İngiltərə ABŞ-a öz müstəmləkəsi kimi baxmaq iddiasından əl çəkdi. 1812-1814-cü illər müharibəsi ABŞ tarixində ikinci istiqlaliyyət müharibəsi adlanır. xıx əsrin əvvəllərində Avropada aparılan aramsız müharibələr ABŞ-a öz ərazisini genişləndirmək imkanı vermişdi. Luiziana, Florida, Texas və Şimali Kaliforniya torpaqlarının hesabına ABŞ-in ərazisi üç dəfədən çox artmışdı. Qərb torpaqlarının mənimsənilməsi ABŞ-da kapitalizmin inkişafı üçün geniş imkanlar açırdı. Iqtisadi inkişaf Şimal və Cənub ştatlarında fərqli yollarla gedirdi. Şimalda fermer təsərrüfatı üstünlük təşkil edirdi. Kənd təsərrüfatında kapitalizmin inkişafının fermer yolu ABŞ iqtisadiyyatının sürətlə inkişafına kömək edirdi. Plantatorlar qullara qarşı irqi ədavəti qızışdırırdılar. Irqçilik getdikcə daha dərin kök salırdı. 30-cu illərdə quldarlığa qarşı abolisionistlər hərəkatı geniş vüsət almışdı. Bu hərəkat iştirakçıları quldarlığa son qoyulmasını tələb edirdilər.

Ardı →

1804-cü ilin mayında Senat Napeleon Bonapartı I Napeleon adı ilə imperator elan etdi. 1805-ci ildə Fransaya qarşı Avropa dövlətlərinin yeni koalisiyası yaradıldı. Bu koalisiyaya İngiltərə, Rusiya, Avstriya və b. daxil oldular. 1805-ci ilin oktyabrında Trafalqar burnu yanında ingilis donanması fransız donanmasını darmadağın etdi. 1805-ci ilin dekabrında Austerlits döyüşündə Rusiya və Avstriya qüvvələri məğlubiyyətə uğradılar. 1806-cı ildə Fransa qoşunları Prussiya torpaqlarına soxuldular. Qısa müddətdə Prussiyanın taleyi həll edildi və Napeleon Berlinə daxil oldu. Napeleon Berlində Kontinental blokada haqqında dekret imzaladı. Fransa Avropanı özünə tabe etməli idi. Beləliklə, kontinental mühasirənin elan edilməsi Fransanın qəsbkarlıq siyasətində dönüş nöqtəsi oldu. Bu onu Avropa və dünya hökmranlığı uğrunda müharibəyə sövq etdi. 1807-ci ilin iyununda isə Fridland yaxınlığında fransızlarla döyüşdə rus qoşunları məğlubiyyətə uğradılar. Iyul ayında Tilzitdə Rusiya ilə Fransa arasında sülh müqaviləsi imzalandı. Rusiya Napeleon tərəfindən Avropada həyata keçirilmiş dəyişiklikləri tanımağa və Kontinental blokadaya qoşulmağa məcbur oldu. 1812-ci ilin iyununda Fransa ordusu Rusiyaya hücum etdi. 1812-ci ilin sentyabrında Mojaysk yaxınlığında Borodino çölündə baş verən vuruşmada hər iki tərəf xeyli təlafat verdi. Fransız orduları Moskvaya daxil oldular.

Ardı →

xıx əsrin birinci yarısında İngiltərədə kapitalizmin inkişafı Avropanın başqa ölkələrinə nisbətən sürətlə gedirdi. xıx əsrin ortalarında fabriklər üçün lazım olan mexanizmlər, dəzgah və maşınların özləri də maşınlar vasitəsilə istehsal olunmğa başlayırdı. Bu, artıq sənaye çevrilişinin başa çatması demək idi. Maşınlar əl əməyini, eləcə də iri müəssisələr xırda müəssisələri sıxışdırıb aradan çıxarırdı. Istehsal təmərküzləşirdi. Ingiltərə burjiasiyasının dünya bazarlarında rəqibi yox idi. O dövrdə maşınları yalnız İngiltərə ixrac edirdi. Ingiltərə “dünyanın emalatxanası” rolunu oynayırdı. Nəqliyyatın yeni növü olan parovozlu dəmir yolların çəkilişinə təlabat artmışdı. 1825-ci ildə İngiltərədə dünyada ilk dəmir yolu çəkilmişdi. Dəmir yolların çəkilişi metallurgiyanın inkişafına təkan verdi. Ilk paroxodlar ABŞ-da meydana gəlsə də, bunlardan əsasən, ingilis gəmi sahibləri istifadə edirdilər.

Ardı →

Avropa dövlətləri arasında həmrəyliyin pozulmasında mühüm əhəmiyyətə malik 1848-1849-cu illər inqilabları Vyana sisteminin çökməsində də böyük rol oynadı. əsrin ortalarında Avropanın yaşadığı ictimai­siyasi sarsıntılar dövlətləarası münasibətlərdə «real siyasət» adını almış strateji xəttin meydana gəlməsinişərtləndirdi. Vyana sisteminə sonuncu zərbə isə 1853-1856-cı illər Krım müharibəsi oldu. Onun başlanmasında Fransa, Rusiya və Ingiltərə ilə yanaşı Avstriya və Prusisiya da maraqlı idilər və hər biri konkret məqsədlərə malik idilər.
Avropa dövlətləri «real siyasət» kursuna birdən-birə keçmədilər. əsrin ortaları üçün kontinentdə yeni geosiyasi durum formalaşmaqda idi. Fransa onilliklər boyu davam edən müharibənin nəticələrinin aradan qaldırmış, III Napoleon hakimiyyətə gəlmiş (1853-1870) və II imperiya qurulmuşdu. Fransanın başlıca məqsədi Vyana sisteminin buxovlarından qurtulmaq idi ki, Macarıstanda baş vermiş 1848-1849-cu il hadisələri bunun üçün əlverişli imkan yaratmışdı.
Davamı →

Napoleon imperiyası darmadağın edildikdən sonra Avropa dövlətləri arasında qüvvələr nisbəti əsaslı şəkildə dəyişildi. I fransız imperiyasının xərabəları üzərində gedən bölüşdürmə prosesi Avropada beynəlxalq münasibətlərin yenidən qurulması ilə başa çatdı. Qalib dövlətlərin yaratdığı yeni sistem tarixə «Vyana sistemi» adı ilə daxil olmuşdur. Bu sistemi yaratmaqla qalib dövlətlər Avropa ölkələrinin yeni sərhədlərini müəyyənləşdirmək, qüvvələr nisbətinin yeni balansını yaratmaq, təqribən iyirmi beş ilə yaxın dövrü ərzində baş vermiş dəyişiklikləri qanuniləşdirmək kimi məqsədləri reallaşdırmaq istəyirdilər. Qalib dövlətlər «Vyana sistemi»ni yaratmaqla qarşılarına aşağıdakı üç başlıca vəzifəni qoymuşdular:
-Fransanı inqilabaqədərki sərhədlərə (1792-ci il 1 yanvar sərhədlərinə) qaytarmaq, Fransa taxt-tacında legitim Burbonlar sülaləsinin hakimiyyətini bərqərar etmək;

Ardı →

XVIII əsrin 80-ci illərinin sonlarından etibarən Fransada feodal-mütləqiyyət quruluşunun böhranı olduqca kəskinləşdi. Fransanın dövlət borcu 1774-cü ildəki 1.5 milyard livrdən, 1788-ci ildə 4,5 mlrd livrə çatmışdı. Milli büdcənin kəsiri 126 mln. livr təşkil edirdi.
Yaranmış böhrandan çıxmaq üçün kral XVI Lüdovik 1614-cü ildən sonra çağrılmayan Başştatların çağırılmasına razılıq verdi. Başştatrlar maliyyə və vergi islahatlarının keçirilməsində krala yardımçı olmalı idi.
1788-ci ilin ortalarından etibarən güclənməkdə olan xalq hərəkatı 1789-cu ilin yazı üçün ən yüksək nöqtəyə qalxmışdı. Bu dövr xalq kütlələrinin 450 çıxışı olmuşdu. Xalq kütlələrinin təzyiqi altında 1789-cu il mayın 5-də Versalda Başştatlar işə başladı. Seçilmiş 1139 deputatın 578 nəfəri üçüncü silkin, 561 nəfəri isə birinci və ikinci silkin (ruhanilər – 291 deputat, zadəganlar -270 deputat) nümayəndələri idilər.
Mütləq monarxiya dövründə Fransa xarici işlər nazirliyi ərazi prinsipi üzrə bölünən iki siyasi idarəyə ayrılmışdı: birinci idarə Qərbi və Mərkəzi Avropra dövlətləri, habedə Amerika ilə diplomatik münasbətlərə rəhbərlik edirdi. İkinci isə –Şərqi və Cənubi Avropa və Skandinaviya dövlətləri ilə münasibətləri həyata keçirirdi.

Ardı →

Yakobin diktaturası devrildikdən sonra başlanan dövr mövcud tədqiqatlarda Direktoriya dövrü (1794­1799-cü illər) kimi səciyyələnir və bu dövrdə Fransada xarici siyasət məsələləri 5 direktordan birinin səlahiyyətlərinə daxil idi. Lakin xarici siyasətlə bağlı hər hansı qərar ümumi razılığa əsasən qəbul olunurdu.
Direktoriyanın hakimiyyətə gəlməsi Fransa ətrafında koalisiya qüvvələrinin fəaliyyətini zəiflətdi. II Yekaterinanın tapşırığı ilə Rusiya donanması Peterburqa qayıtdı və imperatriça bəyan etdi ki, Fransanın ətrafında koalisiya saxlamağa ehtiyac yoxdur.  Direktoriya özü inqilabı məhv edəcək. Doğrudan da, 1794-1795­ci illərdə Direktoriya inqilab dövründə qəbul edilmiş bir sıra qanunları, hətta Yakobin konstitusiyasını ləğv etdi. Fransada irticaçı rejim qurulmağa başladı. 1796-cı ildən etibarən Direktoriyanın özünün də mövqeləri zəiflədi. Çünki ayrı-ayrı sərkərdələrin Qanunverici məclis üzərində hakimiyyəti güclənməkdə idi.

Ardı →

Böyük coğrafi kəşflərin ən mühüm nailiyyətlərindən biri də Amerika qitəsinin dünyaya açılmasıdır. Məkum olduğu kimi ispan səyyahı Xilkovun 1492-ci ildə Amerika qitəsinin kəşf etsə də buranın Hindistan hesab etmiş yeni qitə kəşf etdiyini bilməmişdir. Florensiyada dəniz səyyahı Ameriqo Vespuççi 1499-1504-cü illərdə Cənubi Amerikanı kəşf etmiş və buranı Yeni Dünya adlandırmışdır. Qitə 1507-ci ildən etibarən onun şərəfinə Amerika adlandırılmağa başlamışdı.
XVI əsrdən etibarən İspaniya, Fransa, İngiltərə və Niderland dövlətləri tərəfindən Şimali Amerikanın məskunlaşmasına, burada kolonoyalar yaradılmasına başlandı.
Şimali Amerikada ilk daimi ingilis yaşayış məskəni 1607-ci ildə Ceyms çayı sahillərində meydana gəlmiş gələcək Virginiya ştatı idi. 1620-cı ildə Kod burnunda “May çiçəyi” adlı ingilis gəmisi Ingiltərədən qalmış puritanların ilk qrupunu sahilə çıxardı. Puritanlar Yeni Plimut məskəninin əsasını qoydular.

Ardı →