Kayzen

Uca Allah (c.c) Qurani-Kərimdə belə buyurur: “(Ya Rəsulum!) Şübhəsiz ki, sən düz yola yönəldirsən. O Allahın yoluna ki, göylərdə və yerdə nə varsa hamısı Onundur”. (əş-Şura, 52-53).
Aləmlərin Rəbbi olan Allaha (c.c) şükür və həmd-sənalar, Onun Haqq Rəsulu Hz. Muhammədə salətu-salam olsun.
İnsan olmaq böyük və məsuliyyətli bir işdir. Haqq üzrə olmaq və Haqdan endirilən əmrlərin ahənginə həyatının hər bir sahəsini könül xoşluğu ilə ram edərək bu ülvi bərəkəti başqalarına da daddırmaq və qazanılan canları haqqa yönələn qulluq karvanının bir üzvü etmək təsəvvürlərə sığmayacaq xilaskarlıq çalışmasıdır. Ətrafımızda baş verənlərə diqqətlə nəzər yetirsək görərik ki, bütün insani, texniki imkan və cəhdlərə baxmayaraq quruda baş verən qəzalarda, çay və dənizlərdə devrilən gəmilərdə həlak olanların sayı onlarla, yüzlərlə ölçülür.
Davamı →

Orqanizmlər daim xarici mühitin təsirinə məruz qalırlar. Orqanizmi əhatə edən cansız və canlı təbiətin bütün amilləri mühit hesab olunur. Mühit şəraiti olmadan orqanizmlər qidalana, tənəffüs edə, böyüyə və nəsil verə bilməzlər. Cansız təbiət amilləri – işıq, temperatur, rütubət, torpaq və havadır. Canlı təbiət amillərinə isə bakteriya, göbələk, bitki və heyvanların təsiri aiddir. Son dövrdə insanın fəaliyyəti də ayrıca amil kimi götürülür.
Davamı →

Bitkilərin yayılması. Təbiətdə çiçəkli bitkilər meyvə və toxumlarla yayılır. Bu onlara yeni ərazilərdə məskunlaşmağa imkan verir. Meyvə və toxumlarının yayılmasına görə bitkiləri əsasən iki qrupa bölmək olar: toxumlarını özləri yayanlar və toxumlarını müxtəlif amillərlə yayanlar.
Toxumlarını özləri yayanlar. Bəzi bitkilər toxumu özləri yayır: məsələn, alaq bitkisi – itxiyarı yetişmiş meyvəsindəki toxumlari seliklə birlikdə meyvədən kənara atır. Sarı akasiya, lobya, xaşxaş və lalənin meyvələrində isə meyvəyanlığı quruyur, çatlayır və açılaraq toxumlarını ətrafa səpələyir.
Davamı →

Qəza və qədərə inanmaq iman əsaslarından altıncısıdır. Aləmdəki canlı-cansız hər varlığın, Günəşin, Ayın və ulduzların yoxdan yaradıldığını bilirik. Bütün bunların müəyyən bir nizam və ölçülər içərisində hərəkət etdiyini və dəyişdiyini, zamanı gəlincə də yox olduğunu görürük.
Bu incə nizam, aramsız meydana gəlmə və yaradılış bir təsadüfün əsəri ola bilməz. Bütün bunları edən sonsuz bir güc var ki, o da Allahdır. Onun elminin xaricində heç bir şey ola bilməz. Əzəldən əbədə qədər nə olacaqsa O, hamısını bilir.
Aləmdə baş verən, cərəyan edən hər şey Allahın qəza və qədəri ilədir. Hər şey Allahın elm, iradə və qüdrətinin əsəridir, ilahi qanuna tabedir. Hər şeydə səbəblər, bir sıra ölçülər mövcuddur. Bütün bunlar Allahın qəza və qədərinə uyğun olaraq meydana gəlir. Allah müəyyən bir səbəb və hikmətə uyğun olaraq yaradır.
Davamı →

Çanaqqala Müharibəsinin davam etdiyi günlər idi. Rumeli Məcidiyyə Batareyası düşmən gəmilərindən atılan bombalarla sükuta qərq olmuşdu. İstehkam Mövqe komandanı Cavad Paşa xəbəri alan kimi mühərrikli qayığı ilə topçu birliyinin olduğu yerə gəldi.
Vəziyyət acınacaqlı idi. Bir topdan başqa bütün toplar istifadəsiz hala düşmüş, əsgərlərin əksəriyyəti şəhid olmuşdu. Onların bəzisi diri-diri torpağın altında qalmışdı. Yaşayanlar da yaralı idi. Paşa bir az qabaqda yerə uzanıb çətinliklə nəfəs alan əsgərə yaxınlaşdı, şəfqətlə:
— Oğlum, yaralanmısan?,- deyə soruşdu.
İgid mehmedçik vüqarla:
— Xeyr, komandir!,- dedi.
Davamı →

Örtülütoxumlularda cinsi çoxalma prosesi. Çiçəyin yaranması ilə əlaqədardır. Onun çoxalmada iştirak edən əsas hissəsi erkəkcik və dişicikdir. Bu orqanlarda mürəkkəb proseslər gedir və cinsi çoxalmada iştirak edən cinsi hüceyrələr yaranır.
Tozcuğun və rüşeym kisəsinin yaranması. Erkəkcik tozluğunda hüceyrənin bölünməsi gedir və nəticədə tozcuq yaranır. Tozcuğun xarici qatı dişicik ağızcığına ilişmək üçün girintili-çıxıntılı və ya tikancıqlı olur. Dişiciyin yumurtalığının daxilində yumurtacıq inkişaf edir. Yumurtacığın miqdarı müxtəlif bitkilərdə müxtəlif olur. Buğda, arpa, çovdarda bir ədəd, xaşxaş və lalədə isə minlərlə yumurtacıq olur. Hər bir yumurtacığın üzəri örtüklə örtülmüşdür. Onun içərisində rüşeym kisəsi inkişaf edir. Rüşeym kisəsinin daxilində yumurtahüceyrə, mərkəzi hissəsində isə mərkəzi hüceyrə əmələ gəlir.
Davamı →

Qeyri-cinsi çoxalma formaları. Bu çoxalmada bir valideyn iştirak edir və cinsi hüceyrələr – qametlər yaranmır. Bu səbəbdən yeni yaranan qız fərdlər ana fərdin əlamətlərini daşıyır. Qeyri-cinsi çoxalmanın bölünmə, spor, tumurcuqlanma, vegetativ çoxalma kimi formaları var.
Adi amöb, evqlena kimi birhüceyrəlilər və bakteriyalar iki bərabər hissəyə bölünmə yolu ilə, bir çox yosunlar, mamırlar, qıjıkimilər, əksər göbələklər birhüceyrəli sporlarla, maya göbələyi və şirinsulu gölməçələrdə yaşayan hidra tumurcuqlanma yolu ilə çoxalır.
Davamı →

Heyvanlarda maddələrin daşınması. Heyvanların əksəriyyətində maddələrin bədəndə daşınmasını təmin edən nəqliyyat sistemi olur. Bu, ürəkdən və qan damarlarından ibarət qan-damar sistemidir. Bu sistemlə qan dövr edir. Әksər heyvanlarda o, rəngsiz maye olan plazmadan və qanın formalı elementlərindən ibarətdir. Qanın tərkibində olan qırmızı qan hüceyrələri (eritrositlər) qana
qırmızı rəng verir və toxumalara oksigen daşıyır. Onlar həm də toxumalarda yaranan karbon qazının bədəndən çıxarılmasında iştirak edir.
Davamı →

Hüceyrənin əsas hissəsini su təşkil edir. Su mürəkkəb həyat proseslərini təmin edir. Hüceyrə susuz məhv olur. Kök vasitəsilə bitkiyə daim su və suda həll olmuş mineral duzlar daxil olur. Sorulan su və suda həll olmuş mineral duzlar borularla gövdəyə, yarpaqlara və bitkinin digər orqanlarına çatdırılır. Suyun gövdə ilə qalxmasında kök təzyiqi və suyun yarpaqlar vasitəsilə buxarlandırılması böyük rol oynayır.
Bitkilərin suyu buxarlandırması. Torpaqdan daxil olan suyun az bir hissəsi fotosintezə sərf olunur, əksər hissəsi isə əsasən yarpaqlardakı ağızcıqlar vasitəsilə buxarlandırılır. Bitkilərin suyu buxarlandırması prosesi transpirasiya adlanır. Bitkilərdə buxarlanmanın sürəti onların yaşayış şəraitindən asılıdır. Yüksək temperaturda, parlaq günəş işığında, küləkli havada buxarlanma, əlbəttə, sakit və yağışlı havada olduğundan daha sürətlə gedir.
Davamı →

Canlılarda tənəffüs. Әksər orqanizmlər həyat fəaliyyəti prosesində oksigeni udur və karbon qazını xaric edir. Bu proses tənəffüs adlanır. Tənəffüs zamanı orqanizmlər tərəfindən fasiləsiz udulan oksigen üzvi maddələrin karbon qazı və suya qədər parçalanmasında iştirak edir. Belə parçalanma nəticəsində həyat üçün zəruri olan enerji ayrılır. Bu enerji böyümə, inkişaf, çoxalma kimi müxtəlif həyat proseslərinə sərf olunur.
Davamı →