Kayzen

Manilik xristiyanlıqla islam dininin zühur etdiyi dövrlər arasın- dakı zaman kəsiyində meydana çıxmışdır və qısa müddət ərzində güclü şəkildə yayılmış, sıralarına imanlı davamçılar əlavə edə bil- mişdir. Bu din Buddizmlə Sabiliyin təlimlərini və düşüncə tərzini nəzərə almaqla Zərdüştlük ilə Xristiyanlığın qarışığından əmələ gələn dindir. Bu dinin irfani və insani prinsipləri onun güclü şəkildə yayıl- ması üçün münbit şərait yaratdı, şərqdə Çinə və qərbdə mərkəzi Av- ropaya qədər genişlənmişdi. İran və Roma dövlətlərinin şahları Mani- lərlə düşmənçiliyə başladılar və onları dəstə-dəstə qətliam etdilər. Sonda Avropanın dini təftiş məhkəməsi (İnkivizasiya) 13-cü əsrdə Manilərin sonuncu dəstəsini də yer üzərindən sildi.
Davamı →

İran mənşəli qnostisizmlə daha bir dini-mistik təlim sıx bağlıdır. Söhbət manilikdən gedir. Bu sinkretik (sinkretika yunanca “synkretismos” — müxtəlif dini və fəlsəfi ideyaların bir təlimdə birləşdirilməmiş formada mövcud olması) dini təlimdə zərdüşti, xristian, buddist, caynist, yeni platoçu, qnostik ideyalarından və müxtəlif əsatirlərdən geniş istifadə edilmişdir. Maniliyi yaradan Mani adında bir iranlı olmuşdur. O, III əsrdə yaşamışdır. Mani Sasani dövlətində müxtəlif dini təlimlərlə tanış olaraq yeni ideyalarla çıxış etməyə başlamışdı. Eyni zamanda, rəvayətlərə görə, ona hansısa ruhdan vəhy gəlirdi. Bu səbəbdən, o özünü peyğəmbər elan etmişdi. Mani bir neçə kitab da yazmışdı: “Sirlər kitabı”, “İncil” və s. Lakin onlardan bizim dövrümüzə qədər yalnız bəzi fraqmentlər çatıb.  Onun İranda, Babilistanda, mərkəzi Asiyada və Çində çoxlu sayda tərəfdarları və ardıcılları var idi. Lakin zərdüşti kahinləri Maninin fəaliyyətindən razı qalmadılar. Onların təşəbbüsü ilə, təxminən 276-cı ildə, şahənşah Bəhramın şahlığı dövründə Mani vəhşicəsinə edam edildi. Onun diri-diri dərisini soymuşdular. Onun tərəfdarları isə şiddətli təqiblərə məruz qaldılar.
Ardı →