Utanmağın faydaları barədə

Avropaya gələndən bəri məni xüsusilə çox düşündürən məsələlərdən biri də tarix və respublikanın mənşəyidir. Sizə məlumdur ki, asiyalıların böyük bir hissəsi bu növ idarəçilik haqqında təssəvvürə malik deyil. Onların hətta təsəvvürləri belə yoxdur ki, yer üzündə despotizmdən başqa da hər hansı idarəçilik mümkündür.
Şarl Lui Monteskyö, “İran məktubları” əsərindən

Davamı →

Arzusuz yaşamaq mümkündürmü?

Çox da varlı olmayan ailəmiz dola­nışığını birtəhər təmin edirdi. İdarədə axşamacan çalışan atamın maaşı qəpik-quruş sayılardı. Məndən başqa iki bacım da vardı. Hər şeydə qənaət eləmək anamın canını sıxırdı və bundan dolayı atam vaxtaşırı ondan ağır tənbehlər, üstüörtülü kinayələr eşidərdi. Zavallı atamın bunların cavabında etdiyi jest mənə dərin iztirab verərdi. Alnının tərini silməsini xatırladan bu hərəkətdən sonra sus­duğundan onun bu çarəsiz kədəri qismən mənim də çiyinlərimə çö­kər­di. Ev təsər­rü­fatımızda bacardıqca hər şeyə qənaət edərdik: qonaq çağırıldığımız yerlərə getməzdik ki, qarşı tərəfi qonaq dəvət etmə məc­bu­riyyəti duymayaq. Ərzağın ən ucuzunu, yatıb-qalmışını özümüzə rəva bilərdik. Ba­cılarım donlarını özləri biçib-tikərdilər və metrəsi on beş santimə satılan hər hansı kantı alıb-almamaq barədə uzun-uzadı məs­lə­hətləşərdilər. Hər gün yediyimiz ət şorbasına və mal əti so­yut­ma­sı­na cürbəcür ədviyyatlarla fərqli dad qa­zandırardıq. Bunun çox dadlı və ca­na faydalı olması söylənsə də, şəxsən mən fərqli bir şeyə üstünlük ta­nıyardım.

Davamı →

Can borcu

İNDİ, KLİNİKA...
Anar maşını tam saxlayar-saxlamaz qapısını açıb, özümü klinikanın vestibülünə atıram. Bircə arxamca qırıq-qırıq uzanan səsini eşidirəm. Deyəsən, deyinir ki, niyə maşından özümü belə atmışam mən. İndi heç bu haydayam?! Onun sözləri düzü, bu qulağımdan girib, o biri qulağımdan buxarlanır. Əslində, o qəti deyingən adam deyil. İndiyə kimi də heç vaxt nə xətrimə dəyib, nə ürəyimi qırıb. Nəysə, maşının qapısı çırpılır, Anar maşında, mənsə artıq klinikadayam. Qardaşım Elçin, yoldaşı Reyhan, bir də kürəkənləri Orxan dəhlizdə dayanıblar. Görəsən, Orxanın ana-atası hanı? Niyə gözə dəymirlər? Əşi onlar elə əvvəldən onsuz da Fidanı istəmirdilər də. Nə qədər dedim e Reyhana ki, vermə onlara qızı, adam deyillər.

Davamı →

Nə çox geri getmisiniz...

Bir vaxtlar Polşanın ən məşhur pianoçu və bəstəkarı olmuş şəxs. Həm də Şopenin bəstələrinin dünyada ən yaxşı ifaçılarından biri.

Sonra diplomat olur. Siyasətə atılır və Polşanın baş naziri seçilir. Bir gün baş nazir kimi Fransada səfərdə olarkən Paris universitetinin musiqi fakültəsində oxuyan bir gənc yanına gəlib:

— Siz o məşhur pianoçu, bəstəkar Paderevski deyilsinizmi? — deyə soruşur.
Paderevski cavab verir:
— Bəli, o mənəm.
— Bəs indi?
— İndi də Polşanın baş naziriyəm.
Davamı →

Qarımışın monoloqu | Şiringül Musayeva

Deyirlər ki,qarımışlar o biri qızlara nisbətən daha çox ailəyə,evə bağlı qızlar olurlar.Onların işi-peşəsi hər şeyi saf-çürük etmək,başqalarının qayğısına qalmaq,problemini həll etməkdir.Özgələrin problemin həll etmək də həmişə xeyir gətirmir.Bu barədə atalarımızın gözəl bir məsəli də var:el üçün ağlayan gözsüz qalar.
 Atalarımızın belə bir məsəli də var:sonalayan sona düşər.
 Mən indi sona düşmüşəm.Amma bu barədə gərək sona düşməmişdən fikirləşəydim.Sonrakı peşmançılıq fayda verməz,yaxud müsəlmanın sonrakı ağlı.Bu müsəlmanın sonrakı ağlı da toydan sonra dınqıltı misalındadır,çünki mənim kimi bir qarımış sonradan nə qədər ağıllansa da əvvəlki gözəlliyini,təravətini,cazibəsini bir də geri qaytara bilmir.
Davamı →

Ümidlər yayılsın sabahlarına- Şiringül Musayeva

Kayabaşı, adın, sanki bir inci,
                                                 Yaylalar içində yerin birinci.     
… Dağlar..dağlar çox gözəldi, yamyaşıldı, biri o birini əvəzləyirdi, dik zirvələr sıraya düzülmüşdü, yamacları çiçəklərlə bəzənmişdi: haça zirvələrin başı üzərində masmavi səma görünürdü və mavi səma çox yaxında görünürdü. Hikmətə elə gəlirdi; haça zirvəni aşmaq və mavi səmaya ağ, pəmbə buludlara əllə toxunmaq olar. Və Hikmət çox istəyirdi mavi səmaya, ağ, pəmbə buludlara əllə toxunsun. Hikmət eləcə irəliyə şığıyırdı; sanki bir qartala dönmüşdü, özünü çox yüngül, qayğısız hiss edirdi, dik zirvələr, yamyaşıl, çiçəklərə bürünmüş dağ yamacları-hamısı ona gəl-gəl deyirdi, heç bir çətinlik çəkmədən dağların sinəsində gəzişirdi, birindən o birinə adlayırdı, dağlar özü onu bir-birinə ötürürdü.
 Dağlar ...çəmənlər ..otlar… al-əlvan çiçəklər… necə gözəldi...Səma necə gözəldi...Günəş necə gözəldi… Günəş...Gözünü dünyaya açandan bəri gördüyü günəş. Günəş, babası, nənəsi, ata-anası, bax bu dağlar, bu çəmənlər, bu Şebingülü baxçaları onun həyatıdır. Bunlar eləcə var idi; Hikmət gözünü açandan onları görmüşdü, babasını dinləmiş ,nənəsini sevmişdi, bu dağları, bu masmavi göy üzünü seyr etmişdi. Dünya elə bu yamyaşıl dağlardan, dağların zirvəsinə toxunan masmavi səmadan,tazə, tər Şebingülü baxçalarından və şəfəqlər içərisində gülümsəyən al Günəşdən ibarətdir. Amma… Hikmət eşitmişdi: nənəsinin söhbətlərindən, babasının söylədiklərindən eşitmişdi; haradasa böyük bir dünya var: o dünya çox böyükdür, sonsuzluqdan başlayıb, sonsuzluğa gedir, başdan-başa dağlardan, çəmənlərdən, dənizlərdən, quş uçurmayan meşələrdən, cəngəlliklərdən ibarətdir. Bu meşələrin, ormanların, çəmənlərin, dağların, çeşmələrin sayı-hesabı yoxdur, amma nədənsə Şebinkarahisar, Yeşil Giresun, Kelkit vadisi, Kayabaşı ,Köprübaşı, Eğribel Təpəsi, Çobanlar Çeşməsi, Sarıçiçək yaylası birdir-babası belə deyir. İnsanların sayı-hesabı yoxdur; milyon illər bundan əvvəl yaranıblar, milyon illər bundan sonra yaranacaqlar,amma Hikmətin babası birdir, nənəsi birdir, Koroğlu birdir, elə Hikmət özü də birdir. Çox qəribədir və çox müəmmalıdır...
 Hikmət Okuyar xəyaldan ayrıldı, yanağında gilələnmiş göz yaşlarını əli ilə sildi.Hə belə ...belə işlər...xocam...Nədənsə bu gün xəyallar ona heç rahatlıq vermir.… Babası Bektaş Ağası Qara Memed kişi əlindəki kərki ilə Şebingül kollarının dibini təmizləyir və onun üzünə baxmadan danışır. Nədənsə bir qədər pərtdir.
 -Cavanlar quş olur, uçub uzaqlara gedirlər,ayağı yer tutan gedir. Bəs bu torpaqlar nə olsun? Dünyanın heç bir yerində belə gözəl yaylalar, torpaqlar yoxdur. Gedənlər geri dönsələr, bu torpaqlar üçün nə isə etsələr belə olmaz, bu torpaqlar da inkişaf edər, canlanar. Gedən geri dönmür ki…
 -Baba, mən dönəcəyəm…
 -Böyük adam...Aşıq Veysəl də öz torpağından quş olub uçumuşdumu? .Daha bizlərə ehtiyac yoxdur.   

-İstəmirsən böyük adam olum ? 
                                               Sevdigim Çamoluk şöhrete erse
                                               Servetleri bir kuşuna değişmem.
                                                Bütün gözellikler siraya girse
                                                Bizimkinin bir kaşına değişmem.

                                                           …… ... 

                                                  Gül rengin içimi yakar, kovurar 
                                                  Sevdanı könlümde bil Şebingülü’m.
                                                  Dert alma,derman al çözümlerde dur
                                                  Bülbüle yar kimi gül, Şebingülü’m. 
                                                   … ...
— Olmaz ki getməyəsən,elə burada yaşayaq?
 -Burada nə işləyəcəm?
— Çoban.
 -Mən çoban ola bilmərəm, Birgül.
 -Al-Birgül qönçə Şebingülü üzüb ona uzadır-məni xatırlayarsan.
 Görəsən dünyada ona gül uzadan mavi gözlü, teli burma-burma,al yanaqlı, bal dodaqlı qızdan gözəl məxluq varmı? Gözləri masmavidir...masmavi. Sonralar heç bu rəngdə, bu təmizlikdə bir göz görmədi. Bəlkə getməsin...Amma getdi...Yollar onu çəkib apardı.…
                                                  Karda, kışta kar yolları kesende,
                                                 Eğribel’də dağ rüzgarı esende,
                                                  Kırat gelir, murat olur desen de…
                                                  Yoldaş heç durmasın yoldan yol alsın.
                                                     ....      ...    ...

...Birgül qarşısinda durmuşdu ,mavi gözləri dolmuş səma kimiydi ....Egribel səmasına oxşayırdı.Soyuq payız yağışı yağırdı üzərinə, üşüyürdü.
 -Məni də apar özünlə.
-Aparacağam, Birgül, sən hələ böyü,mən də işlərimi yekunlaşdırım.
 Amma...gələ bilmədi… ..
 ...-Gələ bilmədim, Birgül...-Hikmət Okuyar ağrıyan sinəsini ovuşdurdu; acı qəhər boğazına dirənmişdi; nədəndir qədrini bilmədiyi günün, üstündən yel kimi ötdüyü anın həsrətini çox çəkir.
  Hə...belə..belə işlər...İnsan oğlu belədir, xocam. Cavanlıqda geriyə dönməyi heç sevməz...Amma… İnsan oğlu sevdiyini də heç unutmaz. Unutmaq mı ..bəlkə də heç ayrılmaz; necə ki bu torpaqlardan ayrıla bilmədi, necə ki uşaqlığından ayrıla bilmədi, necə ki babalı, nənəli, atalı- analı günlərindən heç ayrılmadı, eləcə də Birgüldən heç ayrılmadı. 
 Böyük şəhərlərdə oxudu. İnsanların gurluğu, maşınların gurluğu, hay-küyü, gənclik coşqusu onu alıb apardı.Getdi ...Karadeniz, Şebinkarahisar, Giresun yörəsi, Kelkit vadisi, Dikmetaş, Altınova, Altınçevre, Hacıömer çiftliği, Karşıyaka, Avutmuş, Köprübaşı, İkioğul, Değirmenönü, Qırkgöz, Birogul, Altıntepsi ovası, Erentəpə, Kınık, Karacaören, Kılıçkaya Barajgölü, güllü-bülbüllü Şebingülü bağçaları–hey xəyalındaydı. Arada bir gördüyü vətən oğullarından sordu 
                                            Özledim hemşehrim hele bir anlat
                                            Tepelerden, derelerden nə xeber?
                                             Bir az da meyveden, sebzeden söz et
                                             Buzluklardan, seralardan ne xeber ? 

                                               Ayrık otlarını yola bildin mi ? 
                                               İlacı,gübreyi bula bildin mi?
                                              Tohumluk buğdayı ala bildin mi ?
                                               Sökülmemiş meralardan ne haber ?  -deyə sordu
 Gözlədi, o torpaqlara dönəcəyi günü hey gözlədi İçindəki həsrət ,vətən sevgisi, xəyalındakı bülbüllü sebingülü baxçaları dilində, dodağında şeirlərə döndü-möhtəşəm şeirlərə, oxuyanın, dinləyənin qəlbində bənzərsiz, tayı,bərabəri olmayan izlər buraxan, duyğular oyadan, vətən sevgisini gücləndirən şeirlərə…

                                                            Kayabaşı, gəlib üstə çıkarsam
                                                            Burcuna varmadan dönmiyecegim.
                                                            Yeşili seyr edip, maviyi görsem
                                                            Nadimak dermeden inmiyecegim

 Hələ o torpaqlara dönmədən o torpaqların, o dağların, gur çeşmələrin, sərin yaylaların, o torpaqlarda yaşayan sadədən sadə insanların: dağda tütək çalan çobanın, tarlalarda, bağlarda kətmən vuran əməkçinin, Şebingülü baxçalarında çiçək dərən –gül qoxulu qızların dilində Bizim Hikmətə döndü; Çoban dağa yolu düşən hansısa yad ölkə adamına dilboğaza qoymayaraq Bizim Hikmətdən bəhs etdi, nənələr mürgülü nəvələrin gələcəyə dikilən xəyal, arzu dolu dünyalarına şirindən şirin bir Bizim Hikmət dastanı ilə nəqş vurdu. Kelkit vadisi ,Şebinkarahisar insanı onu Dağların ve Çobanların Şairi kimi sevdi, əzizlədi. Adı hər obada, eldə sevilərək çəkildi. 
   ...-Hikmət Okuyar...Hikmət Okuyar..Hikmet Okuyar! — Egribel, Kayabaşı, Çobanlar Çeşməsi, Köprübaşı, Aşıq Veysəl, babası, Birgüldürmü hər gecə yuxusuna girən, qulağına pıçıldayan...
                                              Nerde erenlerin fermanı nerde ?
                                              Nerde dertlilerin dermanı nerde ?
                                              Duyur sözlerimi namerde, merde…
                                              Duyur sözlerimi namerde,merde! ’
   … Və Bizim Hikmet söz verdi; qışı soyuğuyla, sazağıyla, tufanıyla ,yazı bənzərsiz, ucsuz bucağsız yaşıl çəmənləriylə, zümrüd dağlarıyla, məsmavi səmalarıyla, yayı –payızı buludlu, bol meyvəli bağlarıyla dünyanın heç bir yerində bənzəri olmayan bu torpaqları dünyaya tanıdacağına söz verdi; Şebinkarahisara, Kerkit vadisinə, Kayabaşına, Çobanlar çeşməsinə, Köprübaşına, Aşıq Veysələ, Birgülə söz verdi...
                                              ...Çözüm türkümüzü dinləsin bir yol,
                                                 Naramızla dağlar inləsin bir yol,
                                                 Sevgi sözümüzdən anlasın bir yol,
                                                 Netice almadan dönmiyecegim.
                                                              ....   … ...
  — Çətin məsələdir, çətin məsələyə toxunursunuz -Yakub bəy başını buladı.
  -Nəymiş o çətinlik? Bu gözəllikdə torpaq diqqətdən kənarda qalmalıdır? Mənim məqsədim bu torpaqları inkişaf etdirmək,gediş-gəlişi asanlaşdırmaq,bu gözəllikləri dünyaya tanıtdırmaqdır.Qoy oradakı insanlar dünyaya çıxış alsın.İndiki texnika əsrində çətin işdirmi bu?Sadəcə diqqət lazımdır,bu torpaqlara ürəyi yanan vətən oğlu lazımdır.
                                              ....  Kelkit vadisində titən ocaqlar.
                                                    İçində birikmiş özlemi saklar
                                                    Bizim Hikmet indi netice bekler
                                                    Ben olsam bekletmem ”Buyur al ”derim.
 -O zaman mən də yolun açıq olsun deyirəm-Yakub bəy gülümsünərək ayağa durdu.
 Sanki Hikmet Okuyarın üzərindən ağır bir yük götürüldü.Dərindən nəfəs aldı. 
                                                       ....           .....           ....

  — Biz şairlərin,şeirlərin, Dağların və Çobanların Şairi Bizim Hikmət'i axtarırıq- qarşıdan gələn, üçü də bir –birindən gözəl qızlardan biri Metehandan soruşdu.
 -Əvvəlcə tanış olaq. Mən Metehan.
 -Mən Birgül.
 -Mən Fatimə.
 -Mən Xədicə.
 -Neynirsiniz onu?-Metehan soruşdu.
 -Şeirlərimiz var,əfəndim ,oxuyacağıq ona.Bir də onun şeirlərini dinləyəcəyik –öz dilindən.
 -Onu çətin buralarda taparsınız.Tapsanız ...tapsanız Eğribel Təpəsindəki Çobanlar Çeşməsi başında taparsınız. 
                                           Hikmetin deyişleri Bülbülün nefesinde.
                                           Dinleyene sözü var, Egribel tepesinde. 
  — Eləysə gedək, ləngiməyək.
 Kayabaşı, Egribel Təpəsi, Çobanlar Çeşmesi, Sarıçiçək yaylası tazə -tər çiçəklərlə örtülüb.Hər tərəf gül-çiçəkdir.Çiçəklərin ətri adamı bihuş edir. Hikmət Okuyar Çobanlar Çeşməsinin başında əyləşib.Qəlbi çox kövrəlib, incədən incə olub,bir gül yarpağı kimi titrəyir. Ətrafına baxınır: bu həmin Çobanlar Çeşməsidir mi ?
 Ah, zaman bir dəli atlı kimi şütüyüb keçdi yanından. Suların şırıltısı necə də o vaxtı andırır,sanki heç üstündən illər ötməyib, heç dəyişməyib. Ah,bu çöllər, çəmənlər, başı üstündə duran məsmavi səma, şəfəqlər içərisində gülümsəyən gözəl Günəş..-illər onlara heç toxunmayıb. İçindəki məsum qəlbli oğlana da heç nə toxunmayıb. Elə indi də dünyaya o məsum qəlbli, gözəl gözlü oğlanın baxışlarıyla baxır. Hələ də buludların ardıyca qaçmaq, əl uzadıb onlara,mavi səmaya toxunmaq istəyi var içində.
 -Salam.
 -Salam.
 -Siz, Bizim Hikmetsiniz? Bu, Dağların ve Çobanların Şairi Bizim Hikmet.
 Hikmət Okuyar başını qaldırır: qarşısında mavi, səma kimi lacivərd, gözəl gözlü bir qız görür; saçları burma-burma çiyinlərinə dağılıb, yanaqları, qönçə dodaqları Şebingülü rəngindədir.
 -Salam-qız ona gülümsəyir: təbəssümü eynən Birgülü xatırladır, illər heç toxunmayıb ona. Zaman hər şeyə rəğmən geriyəmi qayıdıb?
 -Al-qız ona bir şebingülü uzadır. Birgülün vaxtilə ona verdiyi şebingülünün eynisidir.Olurmu bu?
 -Adın nədir?
 -Birgül.Mən sizi tanıyıram, şeirlərinizi şox oxumuşam.
 Hikmət Okuyar gülümsünür, mərd çöhrəsi işıqlanır.
 -Siz bu dağların oğlusunuz, bu dağları dünyaya tanıtmaq istəyirsiniz, şeirləriniz də elə bu dağlardan bəhs edir, siz bizi sevirsiniz-Birgül irəli yeriyir.
 Elədir...İllər ötmüş bu sevgidən heç nə əskilməmişdi... 
Metehan gülümsünür:
 -Ustad, qızlar sizi çox axtarmış. Aradabir şəhərə də dönün.
 Onlar əl-ələ verərək qarşıdakı zirvəyə doğru irəliləyirlər. Başları üzərində Günəş zərrin şəfəqlərini yayaraq gülümsəyir...
                                       Çağır gidenleri tut bas bağrına,
                                       Çağlasın yeniden o gur sesimiz.
                                       Umutlar dağılsın yarınlarına…
                                        Şenlensin köyümüz ve mahellemiz...

   Not: '' Ümidlər yayılsın sabahlarına '' isimli Şeirli Hekayə'mdəki şeirlər; tanınmış Türk Şairi Hikmet Okuyar’ındır. Müəllif: Şiringül Musayeva
Davamı →

Dərs

Bir gün universitetdə mühazirə deyən vaxt bir qız tələbə əlini qaldırdı.
— Buyur, qızım, dedim.
O da:
— Bağışlayın müəllim, amma çox yavaş oxuyursunuz. Yəni normadan artıq yavaş oxuyursunuz, sıxıldım, dedi…

Mən də:
— Yaxşı, onda gəl sən oxu, dedim. Qız ayağa qalxıb gəldi və kürsünün arxasına keçdi. Bu an donub qaldı.
Davamı →

Maharacadan ibrətamiz dərs

Cay Sinqh Maharaca Alvara günlərin birində Londonda gəzərkən o zaman məşhur olan «Rolls-Royce» avtosalonunu görür və onu maraqlandıran modellərlə bağlı məsləhət almaq üçün məkana daxil olmağa qərar verir. Lakin heç kəsin gözləmədiyi bir hadisə baş verir.

Müştərinin monarx olduğunu bilməyən satıcı onun xarici görünüşünə nəzər salaraq salondan qovub. Cay Sinqh bunu heç cür bağışlaya bilməzdi. O, satıcını qeyri-adi üsulla cəzalandırmağa qərar verir.

Maharaca elə həmin avtosalondan 6 ən dəbdəbəli avtomobil alır və onların Hindistana çatdırılmasını xahiş edir. Avtomobillər şəhərdəki məişət tullantılarının daşınması üçün bələdiyyəyə verilir.

Əlbəttə ki, bu, avtosalonun reputasiyası üçün böyük zərbə idi. Yeni zibilyığan maşınlar barədə xəbər bütün dünyaya yayılır və şirkətin gəlirləri kəskin şəkildə azalır.
Davamı →

Sevgi başqa bir surətdə geri dönəcək


Hekayəyə görə günlərin birində Frans Kafka hər gün gəzintilər etdiyi parkta balaca bir qızla rastlaşır. Qız ağlayırmış. Gəlinciyini itirmişdi və bu onu olduqca kədərləndirmişdi. Kafka gəlinciyi onun əvəzinə axtarmağı təklif edir və səhəri gün eyni yerdə görüş barəsində sözləşirlər.

Gəlinciyi tapa bilməyən Kafka balaca qıza oyuncağın adından bir məktub yazır və görüşəndə ona oxuyur: «Xahiş edirəm, mənim üçün kədərlənmə, düyanı görmək üçün uzun bir səyahətə çıxdım. Sənə başıma gələnləri danışacağam.» Bu bir neçə məktubun ilki olur.
Davamı →

Koroğlunun qocalığı/Şiringül Musayeva.


-Koroğlu,  al  bu  çayı  ic.
Koroğlu  sarımtıl  rəngli  çaydan  bir- iki  qurtum  aldı.
-Nə  atmısan  buna?
-Çobanyastığı  ,yarpız  ,qantəpər, nanə- cövhər  nə  bilim   nə   — yeddi  cür   bitki   var   bunun  tərkibində.Hamısını  sayım?-  Nigar  tərs-tərs  Koroğluya  baxdı.
-Yox-yox  ,sayma,-  nə  versən   qəbulumdu.Hərcənd   qocalığın   çarəsi  yoxdur,amma...
-Tək  qocalığın  yox,  çox  şeyin   çarəsi  yoxdur.
Koroğlu  gözaltı  Nigara  baxdı.  Qəmgin  idi, necə  də olmasın.
Çayı  qurtum-qurtum  içdi  ,  fincanı  yanındakı   əyriayaqlı  alçaq  mizin  üzərinə  qoydu   və  ayağa  qalxdı
Davamı →