Kayzen

And olsun avtobus sürücülərinin pozulmuş əsəblərinə ki… Lənət şeytana. Bu axmaq cümləni heç cür beynimdən çıxara bilmirdim. Avtobusdaydım, önümdəki güzgüdən sürücünün turşumuş sifəti bütün cizgiləriylə görünürdü. O hələ ki, astadan öz-özünə danışır, deyinməyə təzəcə başlayırdı. Amma bir azdan sərnişinlərin arasından da sinirləri gərilmiş biri tapılacaq, dava qopacaq, mənfi enerji ətrafa yayılacaqdı.

Deməli, qarşıdurma qaçılmazdı. Sürücüylə sərnişin, həkimlə pasient, müəllimlə şagird, polislə vətəndaş arasında.
Davamı →

Ziqmund Freyd həyatının böyük bir hissəsini yuxunun psixologiyasını araşdırmağa ayırıb. Froyd tədqiqatlara öz yuxularından başlayıb. Psixoanalizin inkişafına Froydun atasının ölümü çox böyük təsir göstərib. Atasına qarşı duyduğu qısqanclıq, rəqabət hissi vicdan əzabı, peşmançılıq və əlacsızlıq hissləriylə əvəz olunmuşdu. 1900–cü ildə o, belə nəticəyə gəlir ki, insan ruhunun bütün problemləri uşaqlıqda yaşadığı faciələrlə əlaqəlidir. “Edip kompleksi”nin də kəşfi həmin ilə təsadüf edir. Psixoanaliz təlimini inkişaf etdirən Froyd müxtəlif vaxtlarda tezislərinə düzəlişlər edərək təkmilləşdirir.

1908-ci ildə, fantaziya ilə yaradıcılığın kəsişdiyi nöqtə onun diqqətini cəlb etdi və o «Yazıçılıq və xəyal qurmaq” adlı bir məqalə qələmə aldı. Nəzəriyyələrində bəzi ziddiyyətlər olsa da da, müasir psixologiyada onun mühüm yeri var.
Davamı →

Bir ürəkdə iki sevgi ola bilərmi? Lev Tolstoyun “İblis” povestini oxuyandan sonra bu mövzuda yazmaq qərarına gəldim.

“Dirilmə” romanını oxuyanlar xatırlayar, Nexlyudov qulluqçu qız Katyuşanın həyatını məhv etdikdən sonra uzun müddət günah hissi ona əzab verir. Ona elə gəlir ki, Katyuşanın başına gələn bütün bəlalara görə o, günahkardır. Atasından miras qalmış malikanəni kəndlilərə bağışlamaq fikriylə yaşayan bu gəncin daxilində iki hiss daim mübarizədə idi — şeytani hiss və mənəvi hiss. Şeytani hiss insanı həmişə günaha sürükləyir. Amma adına şeytani dediyimiz bu hiss əslində şəhvani hissdir. Bu hiss insana xas olan bir hissdir. Biz o hissə tabe olanda bunun adını günah qoyuruq.
Davamı →

İnsanı hər mənada yaradan qadındırsa, niyə və nə vaxtdan insan deyərkən kişi başa düşülür (məsələn, bir çox dillərdə insan sözü ilə kişi sözü eynidir), niyə “Adam kişi olmalıdır”? Niyə və nə vaxtdan qadın göyün yeddinci qatından yerin dibinə endirildi, and yeri olan orqanları söyüş yerinə çevrildi, şüuraltında qul ilə eyniləşdirildi və s.

İnsanı insan edən nə varsa qadınla başlayıb; qadın – insanın təkcə ilk vətəni deyil, ümumiyyətlə, ev quruculuğu onun adıyla bağlıdır. Həmin evlər ana qarnını imitasiya edən dairəvi formada olurdu. Hələ də bu cür ev forması qalır: Afrika xalqlarından olan sombalarda (tata adıyla), bir sıra türk xalqlarında (yurd adıyla), Arktika xalqlarından eskimolarda (iqlu adıyla) və s.
Davamı →

Bir qadının ən böyük haqqı ana olmaq istəməsidi. İstəməməsi də haqqıdı. Təkrar edirəm, bir qadın ana olmaq istəmirsə, bu, onun haqqıdı. Ancaq istəyirsə, mental olmazlarla buna əngəl yaratmaq, mütləq “ərə getməlisən” şərti qoymaq vəhşilikdi. Biz kimik başqa birinə yaşam şərtləri qoyaq. Təsəvvür edirsiz, biz kiminsə necə yaşamalı olduğuna qərar veririk. İnsana deyirik ki, ərə getmədən ana ola bilməzsən. O da ailə qura bilməyəndə düşür problemin içinə. Heç nədən olur bədbəxt. Halbuki dünyada həyatı gözəlləşdirən min bir mətləb var. Adamları əzab içinə salmağa nə haqqımız var? Kimik biz? 

Bir qadın evli deyilsə, ana olmalı deyil deyə bir qayda yoxdu təbiətdə. İnsan dünyaya nigah kitabçası ilə gəlməyib. Nigah kitabçası qanuni seçimlərindən biridi. Şərt deyil. Qanun deyil. Seçimdi. Təbiət demir ki, evli olmadan analıq haqqın yoxdu. Bir qadın təkdisə, elə tək də olmalıdı qanunu yoxdu.
Davamı →

Yazıçı Nicki Roberts feminizm üzərinə araşdırma aparır və fahişəliyin tarixini incələyir. «Qərbdə fahişəliyin tarixi» adlı kitab yazır. Bu kitabı oxuyanda belə bir nəticəyə gəlirsən: Patriarxat gerçək dəyərləri, doğruçu əxlaqı gizlətmək üçün bütün əxlaq kodeksini azad həyat sürən, kölə olmaq istəməyən qadına yükləyib. Adını da “fahişə” qoyub. Dolayısıyla, azadlığın bir adı fahişəlik kimi təqdim edilib. Gözdən salınıb.

Patriarxat bunu niyə edib soruşa bilərsiz. Bir şirkət düşünün. İşçiləri yalnız bir cinsdən ibarətdi. İşçilərin niyə yalnız bir cinsdən ibarət olması da ayrıca mövzudu. Deməli, şirkətin qaydalarına görə alıcını aldatmaq, saxta mal istehsal etmək, işçilərdən rəhbərə söz daşımaq, kiminsə “torbasını tikmək”, asan yolla pul qazanmaq, rüşvət almaq və bu kimi qaranlıq işlər etmək olmaz. Amma insanın təbiətdən gələn yırtıcı xisləti var – tez və nə yolla olur olsun əldə etmək istəyir. Bütün mədəni cəmiyyətlər bu yabanı yoldan keçib tərbiyələnib, sivilləşiblər.
Davamı →

Bir kişi sizlə evlənib deyə özünüzü ona borclu saymayın. Evlənmir evlənməsin. Evlənir evlənsin, özü bilər. Ailə qurmamağı özünüzə dərd etməyin. O zaman mütləq ailə quracaqsız. Tək qalmağı kimsə sevmir. Hər kəs həyatında başqa birinə ehtiyac duyur. Adamlar buna görə evlənirlər. Ancaq bu, insanın xoşbəxtlik qarantı deyil. İnsanı xoşbəxt edən tək səbəb onun özü ilə vəhdətidi. Özü ilə rahatlığıdı. Içindəki xoşbəxtlik anlayışıdı. Bir gün qarşısına bunları paylaşa biləcəyi kimsə çıxırsa, həyat bir az da gözəlləşir, çıxmırsa, dərd deyil. Tək qalmaq kimləsə vəhdətdə olmadan yaşamaqdan daha rahatdı.

Ətrafa baxanda, insanlararası münasibətlərə diqqət edəndə bunları görmək olur. Kimlər daha rahatdı, kimlər daha bədbəxt? Psixoanalitiklər deyirlər ki, əks energetikalı, bir-birini anlamayan adamların birliyi cəmiyyətin əsas stress mənbəyidi. Buna görə dövlətlər ailə mövzusunu xüsusi proqramlarla işləyiblər.
Davamı →

Bütün cəmiyyət olaraq elə yanaşmağımız gərəkdi ki, qadın hazırda çox ciddi bir işin altına girdiyini hiss etsin. Qadın anlamalıdı: O, özü üçün uşaq doğmur. Dünyaya insan gətirir. Dünyaya insan gətirmək “dünya üçün doğmaq” deməkdi. Qadın doğmasa insanın nəsli kəsilər.

Bu, çox vacib detaldı. Ona bunu hiss etdirmək önəmlidi. Hamiləliyinə həm də bəşəri bir hadisə, bir iş kimi yanaşmaq doğru olar. Bir ölkə üçün vətəndaş doğulur. Necə ciddi bir hadisədi. Hamı üçün doğulur. Bir xalqın yaşaması, davam etməsi üçün doğur onu qadın.
Davamı →

Bir axşam qızlarımızdan biri inboxuma sual yazdı. “Necə belə gənc qalırsız?”
Bu sualı çox adamdan eşitmişəm. Cavabı haqda heç vaxt düşünməmişəm. Çünki bu dünyada düşünəcəyim ən sonuncu şey yaş ola bilər. Bizim qadın çox tez qocalır. Bu da ayrıca izah istəyən mövzudu. Bu dəfə düşündüm. Çünki sualı bir feminist verirdi. Onu da bu məsələ maraqlandırıbsa, demək, hər şey fikirləşdiyimdən də maraqlıdı.

Qıza bilmədim nə deyim. Yalandan özümdən nə uyduraydım? Özəl bir reseptim yox, “cavanlıq proqramım” yox.  İlk səbəbi tapdım deyəsən: – Yaş haqda düşünməmək.
Davamı →

Əziz qadınlar, üzərinizdə işləyin. Zəkanızı itiləyin. Vaxtınızı mətbəxə, məişətə çox sərf etməyin. Özünüzü məişət quluna çevirməyin.

Bütün günü sevgilinizi güdməyin. Sağlamlığınıza fikir verin.
Keçmişdən qopmağa çalışın. Hərlənib — fırlanıb eyni şeyləri danışmayın. Mənası yoxdu.
Özünüzü mənasızlığa qapdırmayın. İnsanın çata biləcəyi yüksəlişə çatmağa çalışın. Qeybətdən, dedi-qodudan uzaq olun.  Yalnız geyim, ayaqqabı, kosmetika, salon haqda düşünməyin.

Baxımlı olmaq gözəldi. Ən gözəli ağıllı olmaqdı. Ən baxımlı qadını belə ağılsızlıq çirkin göstərir. Təbiiliyinizi qorumağa çalışın. Çox yeməyin.
Davamı →