Yuliya Lermontova

Zamanının ən yaxşı kimyaçılarından olan Yuliya Lermontova eyni zamanda neftlə bağlı araşdırmalar aparan ilk qadındır. O, 1847-ci ildə Rusiyada Sankt-Peterbuqda anadan olub. Yuliyanın atası Moskvada Kadet qrupunun rəhbəri olan bir general idi və çox zəngin bir kitabxanaya sahib idi.
Evdə təhsil alan Yuliya kitabxananı fəth etdi və əlinə keçən hər şeyi oxudu. Çox erkən yaşlarında bir neçə Avropa dillərini öyrəndi.
Yuliyanın ən çox diqqətini çəkən və marağına səbəb olan şey kimya idi. Ailəsi onun kimyaya olan bu böyük marağını anlamasalar da, ödənişli müəllim tutaraq onun təhsil almasına kömək etdilər.  Yuliya 22 yaşına gəldikdə güclü bir kimya proqramına sahib Petrovskaya Kənd təsərrüfatı Akademiyasına müraciət etdi. Ancaq Yuliyanın da müraciəti digər qadınların müraciəti kimi rədd edildi. 

Davamı →

Həllolma. Məhlullar

  • Kimya
Bir və ya bir neçə maddə hissəciklərinin başqa maddə hissəcikləri arasında yayılması prosesinə hallolma deyilir. Bir və ya bir neçə maddənin digər maddədə paylanmasından alınan qarışıqlar dispers sistemlər adlanır. Hissəcikləri yayılan maddəni həllolan maddə (dispers faza), onların yayıldığı mühiti isə həlledici (dispers mühit) adlandırırlar.

Davamı →

Maddə miqdarı, Molyar kütlə

  • Kimya
Dövri sistem cədvəlində hidrogenin nisbi atom kütləsinin Ar(H) = 1,0078, oksigenin nisbi atom kütləsinin Ar(O) = 15,9994 olduğunu tapa bilərik. Bu kütlələri müqayisə etdikdə bir oksigen atomunun bir hid- rogen atomundan təqribən 16 dəfə ağır olduğu məlum olur. Əgər biz 1,0078 q hidrogen və 15,9994 q oksigen atomları götürsək, aydındır ki, hər iki nümunədə olan atomların sayı (N) eyni olacaqdır.
Bəs hər iki elementin götürdüyümüz kütlə miqdarında atomlarının sayı nə qədər ola bilər? Bunu təyin etmək üçün götürdüyümüz nümunələrin kütləsini bir atomun kütləsinə bölmək lazımdır:

Davamı →

Kimyəvi formullar. Tərkibin sabitliyi qanunu. Valentlik

  • Kimya
Maddə tərkibinin kimyəvi işarələr və indekslər vasitəsilə şərti yazılışı kimyəvi formul adlanır.
Elementin işarəsinin sağ tərəfində aşağıda yazılan və atomların sayını göstərən ədədə indeks deyilir.
12-ci şəkildə verilmiş molekül modellərinə əsasən hidrogen və oksigen qazlarının və suyun kimyəvi formullarını yazsaq: H2, O2, H2O alarıq. Həmin formullara görə deyə bilərik ki, hidrogen və oksigen qazlarının molekülü 2 hidrogen və 2 oksigen atomlarından; suyun molekülü 2 hidrogen və 1 oksigen atomlarından ibarətdir. Deməli, molekulyar quruluşlu maddələrin kimyəvi formulları onların keyfiyyətcə və kəmiyyətcə tərkibini göstərir.
Davamı →

Kimyəvi elementlərin nisbi atom kütləsi

  • Kimya
Atom-molekul təlimində deyilir ki, bir atom növü başqa atom növündən öz kütləsinə görə də fərqlənir. Artıq bizə məlumdur ki, atomların kütləsi onların nüvəsindəki proton və neytronların kütlələrinin cəmi ilə müəyyən edilir (yalnız yüngül hidrogen atomunda neytron yoxdur). Hər bir atomun proton və neytronlarının cəmi kütlə ədədi adlandırılır. Bəs atomların kütləsini bizim bildiyimiz vahidlərlə (mq, q, kq) ifadə etmək olarmı?

Davamı →

Kimyəvi element. İzotoplar

  • Kimya
Atom-molekul təliminin bir müddəasında deyilir ki, hər bir atom növü öz kütləsinə və xassələrinə görə başqalarından fərqlənir. Atomların müəyyən növü kimyəvi element adlandırılır. «Kimyəvi element» anlayışı XIX əsrin əvvəllərində ingilis alimi Con Dalton tərəfindən elmə daxil edilmişdir. Hazırda 110 kimyəvi element məlumdur. Onların işarələri, əsasən, latınca adlarının baş hərfi, yaxud baş hərfi və sonrakı hərflərin biri ilə göstərilir.

Davamı →

Maddələrin tərkibi və quruluşu. Molekullar və atomlar

  • Kimya
Maddələrin tərkibi haqqında fikirlər hələ bizim eradan təqribən 2500 il əvvəl yunan alimləri (Demokrit və b.) tərəfindən söylənilmişdir. Onlara görə bütün cisimlər gözlə görünməyən ən kiçik hissəciklərdən təşkil olunur. Həmin hissəciklər «atom» adlandırılmışdır. O dövrdə «atom» sözü bölünməz mənasında işlənirdi. Maddələrin hansı hissəciklərdən ibarət olması və quruluşu barədə tədqiqatlar sonralar da davam etdirildi.
XVIII əsrin ortalarında rus alimi M.V.Lomonosov və ondan 50 il sonra ingilis alimi Con Dalton maddələrin molekullardan və atomlardan əmələ gəlməsi, bu hissəciklərin xassələri haqqında daha inandırıcı elmi fikirlər irəli sürmüşlər. Onların mülahizələri 1860-cı ildə dünya alimlərinin əksəriyyəti tərəfindən qəbul olunan «Atom-molekul təlimi»nin əsasını qoymuşdur.

Davamı →

Dmitri Mendeleyev

  • Kimya
Dmitri Mendeleyevin kim olduğunu izah etməyə ehtiyac yoxdur. Onun portretinə və tərtib etdiyi kimyəvi elementlərin dövri cədvəlinə hər bir orta məktəbin kimya kabinetində rast gəlmək olar. Maraqlıdır ki, o, özünün elementlər cədvəlini yuxuda görmüş və bunu öz dostuna danışmışdı: “Yuxuda bütün elementlərin lazımi qaydada düzüldüyü cədvəl gördüm. Oyanan kimi, gördüklərimi bir parça kağıza köçürdüm. Yalnız bir yerdə düzəliş etmək lazım gəldi”. 

Müasirlərinin fikrincə, kimyəvi elementlərin atom çəkisindən asılı olaraq xassələrinin dəyişməsi barədə qanunun Mendeleyev tərəfindən kəşf edilməsi kimya elmini xeyli zənginləşdirmişdir.
Davamı →

Kimya elminin banisi Cabir ibn Həyyan

  • Kimya
Cabir ibn Həyyanın elmi əsərlərindən danışarkən qeyd edək ki, onun tədqiqatlarının arxasında konkret bir elm sahəsi dayanır və bu müstəvidə də alim özünəməxsus olan şəkildə olduqca yüksək səviyyədə mövzunu tam şəkildə açaraq, mükəmməl bir elmi iş ortaya çıxarır. Əlbəttə Cabir ibn Həyyanın elmi sahədə ona xas olan kəşflər etməsini yalnız alimin fitri istedadında deyil, həm də onun o dövrün elmlərinə dərindən yiyələnməsində axtarmaq lazımdır. Çünki hər hansı bir elmi iş boş yerdə yaranmır və o uzun illərin axtarışlarının, məşhur alimlərin bununla bağlı yazdıqlarının tam şəkildə araşdırılmasından sonra ortaya çıxır. Bu baxımdan Cabir ibn Həyyanın elmi yaradıcılığı çoxşaxəlidir və demək olar o üz tutduğu bütün sahələrdə özünü sübuta yetirə, bu sahənin əsl bilicisi kimi göstərə bilib.

Elmi tədqiqat sahələri
Tədqiqatçılar Cabir ibn Həyyanın yaradıcılığından danışarkən onun məşğul olduqları elm sahələrini konkret olaraq 4 yerə ayırırlar.

Davamı →

Fosfor necə kəşf edilib?

Bəzən elmi ixtiralar tamamilə gözlənilməz səbəblərdən baş verir. Hennig Brand adlı alman kimyagər də kifayət qədər təsadüfən fosforu kəşf edib.

Orta əsrlərdə demək olar ki, bütün kimyagərlər qızıl əldə etmək ideyası ilə məşğul idilər. Dövrün bütün kimyagərlərinin “fəlsəfə daşı” (metaldan qızıl düzəltmək üçün lazımı olan reaktiv) hazırlamaq cəhdləri uğursuzluqla nəticələnsə də, onlardan biri yeni kimyəvi elementin ilk ixtiraçısı olaraq adını tarixə yazdıra bilir. Həmin şəxs isə yuxarıda adını qeyd etdiyimiz alman Hennig Brand olur. 
Davamı →