Kayzen

Davamı →

Davamı →

Qoca qarğa boş yerə qarıldamaz. (Atalar məsəli)
Ürəyim dolu, vaxtım az, qanım da hal-hazırda bir az qaradır. Ona görə də söhbəti uzatmadan, birbaşa, müqəddiməsiz, girişsiz filansız bir müddətdir yazmaq istədiyim məsləhətlərə keçirəm. Bütün hallarda, səbəb nə olursa olsun təcrübənin paylaşılmasında fayda var. Diqqətlə oxuyun, bəlkə bu məsləhətlərdən hansısa sizə faydalı ola bilər.

Davamı →

XIX əsrin sonu – XX əsrin əvvəlində Qori Müəllimlər Seminariyasının məzunu olmuş soydaşlarımız Azərbaycanda elmin, təhsilin, mədəniyyət və ədəbiyyatın inkişafında xüsusi rol oynayıblar. Seminariyanın məşhur məzunlarından biri də görkəmli maarif xadimi, publisist, naşir və tərcüməçi Hüseyn Minasazovdur.

Hüseyn Baxşəli oğlu Minasazov 1881-ci ildə Borçalı mahalının Sarvan kəndində dünyaya göz açır. İbtidai məktəbi bitirir və 1889-cu ildə Zaqafqaziya (Qori) Müəllimlər Seminariyasına daxil olur. 1894-cü ildə təhsilini başa vuraraq Cavad qəzasının (indiki Salyan rayonu) Xıllı kəndində və Bakıda ikisinifli Sabunçu məktəbində rus dili müəllimi işləyir.

Araşdırmalarda qeyd olunur ki, Hüseyn Minasazov bir müddət sonra doğma kəndi Sarvana qayıdır, pedaqoji fəaliyyətlə məşğul olur. Eynizamanda elmi-publisistik yazılarla mətbuatda çıxış edir. 1902-ci ildə “Kaspi” qəzetində korrektorişinə düzəlir.
Davamı →

Yeniyetməlik dövrünə qədər bu kəlmənin yalnız və yalnız öz valideynlərimə məxsus olduğunu və ancaq onların işlətdiyini düşünürdüm. Sonralar dostlarımın da, çevrəmdəki həmyaşıdlarımın da öz ailələrində həmin sözlərin təzyiqinə məruz qaldıqlarını gördüm. Ona görə də bu «filankəsin balası” deyiminə „filankəsin balası” sindromu adını versək lap yerinə düşər. Daha sonralar isə valideynlərim bu sindromun tarixi haqqında mənə açıqlama verdilər. Özlərinin də “filankəsin balası” sindromunun təsiri altında altında böyüdüklərini etiraf etdilər.

Belə nəticəyə gəldim ki valideynlərimiz babalarımızdan, babalarımız ulu babalarımızdan, ulu babalarımız azıx babalarımızdan, azıx babalarımız da başıbatmış babalarımızdan bu sözləri eşidə-eşidə gəlmişlər. Bu cəhətdən ancaq Habil ilə Qabilin bəxti gətirmişdi. Çünki, zavvalı Adəm və Həvvanın gözlərinə öz ailələrindən savayı, başqa bir ailə dəymirdi ki, onlar da həmin ailənin övladlarını „filankəsin balası” sözləri altında Habil ilə Qabilə nümuna göstərsinlər.
Davamı →

Razılaşmamaq da bir haqqdır! Məni razılaşmağa vadar etməyə sənin ixtiyarın yoxdur! Ailədə böyüklüyün, icmada ağsaqqal-avtoritetin, sosial statusun, ictimai çəkin, dövləti vəzifən məni zorən sənlə razılaşdıra bilməz. Uzaqbaşı kompromisə gedərəm. Güc gələrsən, etiraz edərəm!
 
Başqa toplumlarla işim yoxdu. Yaşadığım İsveçdə neçə ilin müşahidələrindən bu qənaətə gəldim ki, isveçli yuxarıda təxmini cızdığım bu həyat düsturuyla böyüyür, yaşayır. Mənsub olduğu cəmiyyət, dövlət bunu uşaqlıqdan ona aşılayır.
 
İnkişaf etmiş toplumların gəlişmə səbəblərini arasanız, şübhəniz olmasın, etirazı kültürəl dəyərlərdən biri kimi görəcəksiniz.
 
“Ozon adamlar” yazısında belə yazmışdım bir vaxt: “Etiraz azadlığın birinci şərtidir! Etiraz eləmədən azad olmaq, azad olmadan da ləyaqətli ömür yaşamaq mümkün deyil!”
 
Bizim nəsil azadlıq mücadiləsindən qorxmadı! Tank qarşısına da çıxdı, güllə qabağına da. Yaralandı, əlil oldu, öldü də.
 
Amma bizim nəsil azad cəmiyyət qura bilmədi! Üstəlik müstəqilliyin şirin tamından çatdırıb doyunca dadmadı. İndi angedonik (zövq ala bilməmə) ömür sürür.
 
Niyə?
Davamı →

Ola bilsin, bu maraq çox adamda var: hərdən qarşımıza elə insanlar çıxır ki, onların həyat yolunun necə olacağı bizi az, ya da çox dərəcədə maraqlandırmağa başlayır. Sən görürsən ki, o, hamı kimi deyil, onu başqalarından fərqləndirən hansısa bir müstəsna özəllik var. Bu, güclü istedad da ola bilər, böyük ağıl da, hiper həssaslıq da, hərtərəfli tərbiyə də, zərif mədəniyyət də. Sən belə insanla rastlaşanda, istər-istəməz düşünürsən, görəsən, o, əlindəki bu xəzinəylə haracan gedib çıxacaq? Həyat yarışında qarşısına çıxan maneələri aşa biləcək, yoxsa hansısa bir məqamda məğlub olub digərləri kimi adi bir orqanizmə çevriləcək? Yaradan, fəaliyyətdə olan biri olacaq, yoxsa təsəlli dalınca qaçacaq, mehr salan birinə çevriləcək?
 
Mən inanıram ki, müstəsna bir varlığı görəndə, bir çoxlarımızın ağlından dumanlı da olsa, belə fikirlər gəlib keçib. Çünki biz insanıq, maraqlanmağı sevən məxluqlarıq. 
 
Bugünlərdə çoxdan görmədiyim bir tanışımla təsadüfən rastlaşdım. Təqribən on il olardı ki, ümumiyyətlə üz-üzə gəlməmişdik. Bir vaxtlar “görəsən, bunun axırı necə olacaq?” kateqoriyasına aid etdiyim  tiplərdəndi. Təbii olaraq, zaman ərzində dəyişmiş, yetkinləşmiş, başqa bir insana çevrilmişdi. Sanki beynimdən keçənlərdən duyuq düşübmüş kimi, mənə suallar verdi. Məhdud söz ehtiyatı, dolanbac yollarla verilmiş sualları təxminən bu səpkidəydi: “Sən necə elədin, yolunu tapa bildinmi?”, “Allaha inanırsanmı?”, “Gələcəyi necə görürsən?” və s. 
Davamı →

Elnur Astanbəyli demişkən, adını unutduğum bir müəllifin əla bir sözü var. Söz belədir: “Səni hər tənqid edən düşmənin, səni hər tərifləyən dostun deyildir.” Yəni, bir nəfər səni tənqid edirsə, bu, o demək deyil ki, həmin adam sənin düşmənindir. Bir nəfər də səni tərifləyirsə, bu, o demək deyil ki, o adam sənin dostundur. Bu zaman bizim qarşımızda bir neçə sual dayanır. Həqiqi tənqidi qərəzdən necə ayırmaq lazımdır? 

Tərifin ürəkdən, yoxsa mədədən gəldiyini necə müəyyən etmək, hansı vasitələrlə ayırmaq olar. Hər şeydən əvvəl onu deyək ki, insan özünü tənqidə bağlamaqla sonunu sürətlə yaxınlaşdırır. Tənqidə bağlı insan mütləq deqredasiyaya uğrayır. Karikaturaya çevrilir. Öz mənbəyini mədədən götürən, mədədən qidalanan təriflər də insan üçün çox zərərlidir. Mədədən gələn tərif qədər insanın evini asanlıqla yıxan çox az şey tapmaq olar. Bəs, nə etməli? Qərəzi tənqiddən necə seçməli? Tərifin ürəkdən, yoxsa mədədən qaynaqlandığını necə müəyyən etməli? Mədədən qidalanan tərifdən necə qorunmalı? 

Bəli, həyatın hər sahəsində olduğu kimi, bu məsələdə də, insana yalnız müdriklik kömək edə bilər. Biz burada Milan Kunderanın o möhtəşəm sözünü bir daha təkrar etməkdən ancaq zövq ala bilərik. Bu, işimizi həm də xeyli asanlaşdırar:“Sözün kim tərəfindən deyilməsi çox vacib şərtdir. Kantın dilində hətta “Sabahınız xeyir!” sözləri də fəlsəfi səslənirdi.” Deməli, tənqidin, tərifin kimin dilindən səslənməsi çox vacib şərtdir. Biz bu yolla tərifin ürəkdən, yoxsa mədədən qidalandığını müəyyən edə bilərik. Biz bu yolla qərəzi tənqiddən ayıra bilərik. 
Davamı →

8 yaşım var idi, beşmərtəbənin altı deyilən yerdən uzaq olmayan məhlələrin birində yaşayırdıq. Dərs eləməyi çox sevməsəm də, valideyinlərimin evdəki kitabxanasında qurdalanmağı çox sevirdim. 6 yaşım olanda bibim mənə kiril əlfibası ilə yazıb, oxumağı öyrədmişdi və mənə KOROĞLU kitabını hədiyyə vermişdi. 6 yaşlı, təxəyyül və təsəvvürü elə də kifayət qədər yetişməmiş mən bütün günü bibimin dalınca düşərək ondan bir sıra sözün mənasını və çalarlarını soruşurdum, bibim isə heç vaxt məni cavabsız qoymurdu. 

Kitabla ilk tanışlığımdan sonra evdəki kitabxanadan dünyaşöhrətli İngilis yazıçısı Çarlz Dikkensin Oliver Tvsitin macəraları kitabını tapdım və qısa zamanda onu oxudum. 1 il sonra 1 ci sinifə getməyə başladım və tamamilə pərt oldum, öyrəndiyim kiril əlifbası artıq təhsil sistemindən çıxmışdı və biz artıq latin qarafikası deyilən öz əlifbamıza, Azərbaycan əlifbasına keçmişdik. Müəllim soruşdu ki, kim yazmaq bilir, mən də əlimi qaldırıb, yazıtaxtasına çıxdım. Bir iki kəlmə yazdıqdan sonra müəllim məni otuzdurdu yerimə ki, ay uşaq, bu artıq köhnə əlifbadır, işləmir.

Ardı →

Metronun qapısı iki saniyə gec açılanda qara köynəkli, qara şalvarlı, qara ayaqqabılı, «Kurtlar vadisi» serialından təsirlənmiş, qıza görə bir partiya özünü ülgüclə doğramış əsəbi oğlanlar qapıya təpik, yumruq vururlar. Narazı baxışlarla adamlara baxırlar. Bir sözlə, adamları öz baxışlarıyla qorxutmaq istəyirlər. Onların baxışlarından bu sözləri asanlıqla oxumaq mümkündür: «Vurub ...-baş edərəm, prostu təzə zibildən çıxmışam».
Murad Köhnəqala bu tiplərin hərəkətlərini, həyat fəlsəfələrini «Ciddi oğlanlar» adlı yazısında çox gözəl təsvir etmişdi. Mən həmin yazını böyük zövqlə oxudum. İmkanı olanlar Muradın «Ciddi oğlanlar» yazısını tapıb oxusunlar.
Davamı →