Kayzen

Uşağı necə tərbiyə edək ki, o həm savadlı, həm mərd, qorxmaz, sağlam olsun, həm də ağlamasın, şərlik etməsin, vaxtı-vaxtında yeməyini yesin, yatsın?

Bəli, biz Allahın çox kiçik bəndələrindən eyni zamanda çox şey tələb edirik. Uşağı döymək olmaz, sillə ilə onu tərbiyyələndirmək mümkün deyil və s. kimi bəlli deyimlərlə çoxdan tanışıq. Amma silləsiz, qulaqburmasız da keçinmək çətindir.

Hər gün qonşu evdən uşaq qışqırtısı, ağlaşması səsi gələndə amerikalılarda olduğu kimi valideyni polisə vermək həvəsinə düşürəm. Birdən uşaq vaxtı anamın mənə vurduğu sillələri, bədənimdən götürdüyü çimdikləri xatırlayıb fikrimdən vaz keçirəm.
Davamı →

Ailə nədir? Müasir ensiklopediyalarda və lüğətlərdə ailəyə, demək olar ki, eyni tərif verilmişdir. Ailə bir-biri ilə məişət birliyi və qarşılıqlı məsuliyyətlə bağlı olan adamların nikah və ya qan qohumluğuna əsaslanan birliyidir. Ana, ata, bacı, qardaş — bizim ailə dünyamızın acılı-şirinli xatirələri bu doğma adamlarla bağlıdır.

Biz övladlıq, qardaşlıq və bacılıq hissi ilə onlarla ömürlük bağlıyıq. Ailə həm də cəmiyyətin ilkin özəyi, onun sosial strukturunun ünsürlərindən biridir. Ailə həm də qarşılıqlı məhəbbət, inam, etibar və hörmətə əsaslanan birlikdir. Məsələyə daha dərindən yanaşdıqda isə ailə özlüyündə kiçik bir dövləti xatırladır. Dövlətdə dövlətin başçısı, dövlətin idarə olunmasında iştirak edənlər, onun vətəndaşları olduğu kimi, bu struktur eynilə ailəyə də aiddir.
Davamı →

— Ana, nəyə görə ağac yetişdirmək, onlara qulluq etmək mütləqdir?
— Çünki onlar bizim yaşamağımız üçün böyük önəm daşıyır.
— Necə yəni?
— Biz yaşamaq üçün nəfəs almalıyıq, bu zaman biz xeyirli qaz olan oksigeni uduruq, zərərli qaz olan karbonu isə nəfəslə ətraf mühitə ötürürük.
— Bəs bu prosesdə ağacın nə rolu var?
— Bizə lazım olan oksigen məhz ağacların yarpaqlarında əmələ gəlir. Bilmək istəyirsən bu proses necə adlanır?
Davamı →

Hər mədəniyyətdə, ölkədə, ailədə normal olan ana-uşaq münasibətləsinin pozulması nəticəsində uşaqların psixologiyasına təsir edir.

Prof. Nebi Sümer hələ körpə ikən ana sevgisinin və uşağın ehtiyaclarının qarşılanmasının uşaqda “Mən dəyərliyəm” fikrini yaradacağını qeyd edir.

Körpə və uşaq olarkən qurulacaq əlaqələrin yetişkinlik dövründə qurulan yaxın münasibətlərə də təsir etdiyini deyən professor münasibətlərin bəzilərinin çox güvənli, bəzilərinin isə həddindən çox bağlı və ya soyuq ola bildiyini deyib.

Davamı →

Yanuş Korçak (1879-1947) böyük polyak pedaqoqu, yazıçısı, həkimi və ictimai xadimidir. O, üç dəfə öz həyatını xilas etməkdən imtina edib.

Birinci dəfə: Polşa alman qoşunları tərəfindən mühasirəyə alınmamışdan bir az qabaq Yanuş direktoru olduğu uşaq evini atıb, İsrailə mühacirətə getmək təklifindən imtina edib.

İkinci dəfə: Varşava düşərgəsindən qaçmaq təklifindən imtina edib.

Üçüncü dəfə: Kimsəsizlər evinin sakinləri yəhudi düşərgəsinə gedən qatara mindirilərkən, SS zabiti Korçaka yaxınlaşıb soruşur:
— “Matiuş Kralı”nı siz yazmısınız? Mən o kitabı uşaqlıqda oxumuşam. Yaxşı kitabdır. Sizi azad edirəm.
— Bəs uşaqlar?
— Uşaqlar gedəcək. Siz vaqonu tərk edə bilərsiniz.
— Səhv edirsiniz. Edə bilmərəm. Bütün insanlar əclaf deyil!
Davamı →

Təbii ki, hər birimizin düzgün şəxsiyyət kimi formalaşmasında ailənin rolu əvəzsizdir. Ailə ən vacib sosial mühitdir. Bizim ətraf mühitlə də ilk tanışlığımız məhz ailədən başlayır. Buna görə də ailənin uşaq tərbiyəsində təsiredici rolu danılmazdır. Ailə tərbiyənin əsasıdır, mənbədir, kökdür. Məhz, niyə tərbiyədə ailənin rolu bu qədər önəmlidir? Mənim məqaləmin başlığı belədir: ”Övlad valideyninə əl qaldırarsa...”

Bir neçə ay bundan qabaq belə bir situasiya ilə qarşılaşdım. Marketdə alış-veriş edən bir ana və övladı. Uşağın 10-12 yaşı olardı. Oğlan uşağı idi. Təkidlə bəyəndiyi oyuncağın alınmasını istəyirdi. Ana isə kənardan heç də xoş görünməyən bir tərzdə rədd cavabı verirdi. Qəflətən hər kəsin içində uşaq hoppanaraq anasının başına yumruq vurdu. Anası ona eyni “cavab”ı verdi. Onlar bu vəziyyətdə də heçnə almayaraq marketdən çıxdılar və hər kəsin reaksiyası artıq məlumdur.

İnsan toplusu içərində olsun və ya olmasın bu cür vəziyyətin yaşanması sadəcə dəhşətdir.Belə halın yaşanması təsadüfü deyil. Əslində, bunun kökündə müxtəlif səbəblər dayanır. Görünür, bu ailənin özülündə pərpası lazım olan ciddi çatlar var. Uşağın gözü qarşısında atanın anaya qarşı şiddəti, ər-arvad münasibətlərinin düzgün qurulmaması,ən əsası övlad-valideyn münasibətlərinin düzgün tənzim olunmaması,ailəyə kənar şəxslərin müdaxiləsi, ailədə bütövlüyün olmaması və s. bu kimi hallar sonda belə bir nəticənin yaranmasına səbəb olur.
Davamı →

Təəssüf ki, çox ailələrdə ana və qız arasında münasibətlər düzgün qurulmur. Mənim fikrimcə, bunun ən əsas səbəblərindən biri hər iki tərəfin bir-birinin mövqeyini başa düşməməsidir.

Ana düşünür ki, onun çox böyuk həyat təcrübəsi vardır və qızına nə lazım olduğunu o, daha yaxşı bilir. Qız isə kifayət qədər boyüdüyünü və necə hərəkət edəcəyini hamıdan yaxşı bildiyini düşünür.

O ailələrdə ki, ana qızının hər atdığı addımı onunla məsləhətləşmək məcburiyyətində olmadığını başa düşür, qız isə ananın narahatçılıq keçirdiyini və onun üçün hər şeyin ən yaxşısını istədiyini anlayır.

Ananın məsləhətlərinə qulaq asmaq lazım olduğuna inanır, bu ailədə qarşılıqlı anlaşmanın olduğunu iddia etmək mümkündür. Elə çalışmaq lazımdır ki, münasibətlərin bu cür qurulması təmin edilsin.

Ailədə ana və qız arasında baş verən münaqişələrin ən geniş yayılmış səbəbləri aşağıdakılardır:

Ardı →

Nəsillər arasında intriqa mövzusundakı dialoqlar dünya var olduğu müddətcə davam edəcək. Hər dəfə də ana-ata olan nəsil uşaqlar olan nəsli anlamaq üçün fərqli üsullara baş vuracaqlar. Həmin vaxt uşaqlar “valideynlərim məni anlamır” deyə öz aralarında danışacaqlar. Ana-ata olan nəsil öz valideynlərinin onları anlamadığını, ancaq onların uşaqlarını anladığını iddia edəcək. Həllini tapmayan bu vəziyyətə “nəsillərin toqquşması” deyiləcək.

2000-ci illərin əvvəlində doğulan və indi məktəbdə oxuyan dövrə “Z nəsli” adı verilir. Bu nəsil xəyalpərəst və pessimist X nəsli ana-atalarından, optimist X nəsli olan bacı-qardaşlarından fərqlənir.

“Nəsillərarası toqquşma”nın  yaşanmaması, yeni nəsli anlamaq üçün 10 asan yol:

1. Realist olduqlarını unutmayın!
Z nəslinin ən əsas xüsusiyyəti realist olmağıdır. Ətrafda baş verənləri çox yaxşı müşahidə edirlər. Yeri gələndə realist olduqlarını göstərirlər.

Ardı →

Hər bir valideyin dünyaya sağlam övlad gətirmək arzusu ilə yaşayır. Təəssüf ki, bir sıra uşaqlar bu və ya digər fiziki, psixi travmalarla, problemlərlə doğulur. Həkimlər bunun səbəbini müasir ekoloji mühitin qadın orqanizmində əmələ gətirdiyi fəsadlarla əlaqələndirir. Bəziləri isə bunu hətta müasir uşaqların spesifik problemləri kimi qəbul edir. Reallıq budur ki, hazırda qiperaktiv və diqqətsiz uşaqların sayı günü-gündən artmaqdadır. Simptomlarına və əlamətlərinə görə bu uşaqlar nə psixikası pozulmuş, nə də sağlam kateqoriyaya aid edilmirlər. Sanki aralıq mövqedə dayanaraq həm valideyinlər, həm də müəllimlər üçün pröblemlər yaradırlar.
Davamı →

Bu dəfəki məqaləni bəzi “hirsli” valideynlərə, həsr edirəm. İnsan bəzən öz səhvi ucbatından elə peşmançılıq çəkir ki, heç üzr istəməyə də üzü gəlmir. Daha doğrusu necə üzr istəyəcəyini bilmir. Mənim üçün ən böyük peşmançılıq bir körpənin ürəyini sındırmaqdır. O məsum, dünyanı hələ dərk etməyən, körpə — bu körpənin bizdən tələbi nə ola bilər axı? Diqqət, qayğı, sevgi!!! Məgər bunları körpələrlə bölüşmək çoxmu çətindir?!

Hər bir ailəli insanın həyatında sıxıntılı, gərgin günləri olur. Amma çalışın ki, belə anlarınızı öz körpənizə hiss etdirməyəsiniz. Əks halda çox peşman olarsız. İnanın! Əgər işdən çox yorğun gəlmisinizsə, müdiriniz ya da iş yoldaşlarınızdan biri sizi əsəbləşdiribsə bu əsəbi evin qapısından içəri girən kimi ayaqqabılarınızla birlikdə çıxarmağa çalışın çünki, ola bilsin ki, siz əsəbinizi uşaqdan çıxararsız- o dəcəllik edərsə onu danlayarsız, o isə sizin işdən qayıtmanızı səbirsizliklə gözləyir, sizin üçün darıxır, axşam olan kimi, yəni sizin işdən gəlmənizə az vaxt qalmış o dəqiqə başlayır anasından saatı soruşur: “Ana, ata bu gün gec gələcək?” “Ata zəng edib?Yoldadır?” …
Ardı →