Kayzen

Cümlədə eyni qrammatik vəzifə daşıyan üzvlər həmcins üzvlər adlanır. Onlar eyni cür idarə olunur, eyni cür yanaşır (və ya yanaşılır, eyni cür uzlaşır. Buna görə də onlar həmcins adlanır. Cümlənin bütün üzvləri həmcins ola bilər. Məs.:

Davamı →

Xitaba qrammatik cəhətdən cümlə üzvləri ilə bağlı olmur. Cümlə üzvləri ilə mənaca əlaqələnir, amma cümlə üzvü sayılmır.

Xitab xüsusi intonasiya və fasilə ilə ayrılır.

İsmin adlıq halında olur və bu cəhətdən mübtədaya oxşayır.

Cümlədə müraciət olunam bildirən sözlər və birləşmələrdir. Adətən, insana aid sözlərlə ifadə olunur.

Cansız əşyalara da müraciətlə xitab işlədilir.

Davamı →

Bəzi cümlələrin tərkibində elə söz və söz birləşmələri olur ki, cümlənin heç bir üzvü ilə qrammatik əlaqəyə girmir, heç bir suala cavab vermir və cümlə üzvü olmur. Xitab və ara sözlər bu cür söz qruplarına aiddir.

Ardı →

Cümlə üzvlərindən danışarkən qeyd etdiyimiz kimi, bir sıra sözlər və birləşmələr daxil olduğu cümlənin üzvləri ilə mənaca əlaqələndiyi halda, qrammatik (sintaktik) əlaqədə olmur. Ona görə də belə sözlər və birləşmələr cümlə üzvü sayılmır. Məsələm: – Vaqif! Ey sərvərim, ey tacıdarım! – Nə var, nə deyirsən, vəfalı yarım?
Beləliklə, cümlə üzvləri kimi, xitablar və ara sözlər də ifadə olunur. Lakin onlardan fərqli olaraq, sintaktik əlaqədə olmadıqları üçün cümlə üzvü olmurlar. Cümlə üzvü olmasalar da, fikrin dəqiq şəkildə ifadəsində və müraciət obyektini bildirməsində onların rolu böyükdür.

Ardı →

Kimə və nəyə müraciət məqsədi ilə deyilmiş söz və ya söz birləşməsinə xitab (обращение) deyilir. Məsələn: Москва! Твоя слава всегда перед нами.
Это кто, друзья, идет с песней молодой?

Xitab ismin adlıq halı və habelə isim mənasında işlənən başqa nitq hissələri ilə ifadə olunur: Отпусти меня, родная, на простор широкий. Xitabın tərkibində aydınlaşdırıcı sözlər də ola bilər. Наш край, ты как труд величавый, на заводах, на стройках, в полях! Xitablar cümlənin əvvəlində, ortasında və axırında gələ bilər. Cümlənin əvvəlində gələn xitabdan sonra yazıda bir qayda olaraq vergül qoyulur. Əgər xitab xüsusi intonasiya və ya güclü hisslə tələffüz olunarsa nida işarəsi qoymaq lazımdır: Сибирь, принимай новоселов! О годы детства! Вновь встает передо м^ой приход весны!
Ardı →