Uşaqlar niyə yalan danışır?

Yalan insan həyatının vazkeçilməz bir hissəsidir. İnsanlar uşaq yaşlarından yalan danışmağa başlayırlar. İlk vaxtlar bunu bilməyərək edirlər. Çünki 4 yaşınacan deyilən yalanların əksəriyyəti fərqində olmadan deyilən yalanlardır. 
 
Uşaqlar məsələn «ana səninlə parkda gəzəndə it məni qorxtmşd yadındadı?» bu kimi «yalan»lar deyə bilər. Valideyin həmən an övladının olmayan, baş verməyən hadisələri danışıb onu aldatdığını və ya övladının psixoloji problemi olduğunu düşünə bilər. Amma bu cür nümunədəki kimi məsum real olmayan cümlələrin nadir hallarda olması, övladınızın yuxuyla real həyatı qarışdırması mənasını verir. Uşaqlar bəzən yuxuda gördüklərini real hadisə kimi xatırlaya, özünü o hadisənin əsas, qurtarıcı obrazı kimi qələmə verə və onları ailə fərdlərinə real hadisə kimi danışmağa başlaya bilər. Dörd yaşına qədərki uşaqlarda adətən eqosentrik düşüncə hakim olur. Əşyalara və hadisələrə ancaq öz prizmalarından baxırlar. Gördükləri «dünyanın hakimi” yalnız özləridir. Canlı-cansız varlıqları tam ayırd edə bilmirlər. Özləri canlı olduğu üçün onların nəzərində hər şey canlıdır. Bu yaşdakı uşağın nəzərində üzərinə mindiyi oyuncaq atla canlı at arasında heç bir fərq yoxdur. Onunla canlı atla söhbət edirmiş kimi danışarlar. Bu yaşdakı uşaqlar yuxu ilə gerçək həyatı bir-birindən ayıra bilmirlər. Gördükləri yuxunu gerçək hadisə kimi qavrayarlar. Amma əlbətdəki bu hal davamlı və çox olduqda artıq bu bir problem də ola bilər. Bu səbəbdən vaxtında bir peşəkara müraciət olunması ancaq müsbət addım olar.

Davamı →

Həmsöhbətin yalan danışdığına dair işarələr

Niyə insanlar yalan danışırlar? Bəli, əlbəttə ki, hər zaman həqiqəti danışmağa çalışan insanlar var.
Bununla belə, yalanı adi bir şey, həyatının bir hissəsi kimi qəbul edənlər də var.
Yalançı ümid edir ki, heç kim onu yaxalaya bilməyəcək. Lakin bəzi işarələr insanın yalan danışdığını ələ verə bilər.
Insan kimisə aldatmaq istəyəndə cavabını əvvəlcədən düşünür. Həmsöhbətinizin müəmmalı cavabından sonra eyni sualı fərqli formada verin. Yalançı əvvəlki cavabını bir daha təkrarlayacaq.

Davamı →

Ən çox yalanı kimlər danışır?

Sizcə kişilər çox yalan danışır yoxsa qadınlar??? Amma məsələyə obyektiv yanaşın ki, düzgün cavabı tapasınız.
Almanlar isə belə düşünür ki, kişilər qadınlara nisbətən daha çox yalan danışır. Almaniyanın avtomobil istehsalçılarından olan BMW-nin xidmət departamenti tərəfindən aparılan araşdırma belə deməyə əsas verir.

Davamı →

Nə zaman yalan danışmaq olar?

Yalan – kəbirə günahlardan hesab olunur.
İslama görə doğru danışmaq – insanın ən mühüm vəzifələrindən və dinin əsil hədəflərindəndir.İmam Sadiq (ə) buyurur: “İnsanların səcdə və rükularının uzun olmasına baxmayın. Çünki mümkündür ki, onlar tərəfindən adət olsun. Belə ki, əgər onu tərk etsələr, narahat olarlar. Lakin doğru danışmaqlarına, əmanətdar olmaqlarına diqqət edin”.
Davamı →

Yalanın gətirdiyi ictimai ziyanlar

Yalanın ziyanları müxtəlif olur, o cümlədən yalan, ictimai ziyanlar vura bilir. Yalanın vurduğu ictimai ziyanlarla tanış olaq:
1. Rüsvayçılıq. Yalanın vurduğu ən böyük ziyan – rüsvayçılıqdır və yalançı insan, cəmiyyətdə etdiyi bu əməlinə görə bir neçə və ya çox sayda insanın gözündən düşər və rüsvay olar. Yalançı insan hər nə qədər məharətli olsa və yalanını gizlətsə də, gec və ya tez bu yalan aşkar olacaq və sahibini xar edəcəkdir.

Davamı →

Uşağın yalan danışması nəyə işarədir?

Uşaq yalanı bir əyləncə də ola bilər, amma adətən daha ciddi problemlərə işarədir və buna diqqətlə yanaşmaq lazımdır. Əgər uşaq yalan danışırsa, bu zaman hansı fikirlər yarana bilər? Uşaq psixoloqu Lorens Katner uşağı yalana motivasiya edən 5 əsas səbəbləri sadalayır:

Cəza qorxusu
Uşaqlar cəzalanmaqdan qorxurlar. Əgər valideynlər uşaqlarını doğrudan da cəzalandıra və onlardan real olmayan nə isə gözləyirlərsə. Məsələn, valideyn istəyir ki, 8 yaşlı oğlu əla oxusun və hər gün əla qiymət alsın, ancaq bu, belə olmayan halda uşaq cəzalanır və futbol oynamaq üçün həyətə buraxılmır. Təbii ki, belə vəziyyətdə futbola böyük həvəsi olan uşaq yaxşı qiymət almadığı halda bunu valideyndən gizlədəcək, yaxud «yaxşı cavab verdim, amma müəllim qiymət yazmadı» kimi yalanlar danışacaq.
Davamı →

Yalançılar haqqında doğrular


Tez-tez yolda övladını məktəbdən gətirən valideynlərlə  rastlaşıram. Demək olar ki, aralarındakı dialoqlar eyni olur. Məsləhətlər də. «Yalan danışma. Xəbərçilik pis şeydi. Adam elə eləməz»- janrında.
 
Hamımıza deyilib bu sözlər, hamımız da balalarımıza deyirik. Bəs onda  ölkədə bu qədər yalançı, xəbərçi, satqın, canım sizə desin, anasının əmcəyini kəsən hardandı?
Davamı →

İnsanın yalan danaşmasını nəcə bilmək olar?

İnsan diliylə çox asan bir şəkildə, lakin bədəniylə çətinliklə yalan danışa bilər. İnsan doğru və ya səhv, gözəl ya da çirkin hər ifadəni istifadə edə bilər.

Ancaq yalanı bədən dili vasitəsiylə gizlətməyi bacara bilməz. Dil yalan söyləyə bilər amma bədən dili heç vaxt yalan danışa bilməz.

Ağızdan çıxanın yalan olduğunu anlamaq üçün bədən dilini yaxşı bilmək lazımdır. Yalanı anlamaq üçün qarşıdakı adamın davranışlarının yaxşı analiz etmək lazımdır. Bir insanın gözünün içinə baxa-baxa yalan danışmaq çox çətindir.

Bunu hər kəs edə bilmir. Yalan danışan insan müəyyən bir müddət sonra göz təmasından qaçacaq, səs tonunda hiss ediləbiləcək dərəcədə dəyişiklər olacaq. Dodaqlarda yüngül oynamalar, gülümsəmələr, baş yelləmələri, əl və qol hərəkətləri və göz bəbəklərinin kiçilməsi — bütün bunlar insanın yalan danışmasına işarə edə bilər.


Ardı →

Uşaqlar niyə yalan danışır?

Uşağa yalan danışmağı qadağa qoymaq, yalan danışdığı üçün döymək, cəzalandırmaq heç bir effekt verməyəcək

Hesab olunur ki, uşaqlar saf olduğundan hər şeyin düzünü deyir. Amma onlar da tez-tez yalan danışırlar. Mütəxəssislər bildirir ki, yalan danışmaq uşağın təxəyyül dünyası ilə bağlı olsa da, psixoloji problemlər üzündən də olur.

Psixoloq Arzu Qurbanovanın sözlərinə görə, bəzi valideynlərin uşaqları o qədər yalan danışırlar ki, ətrafdakılar bu haqda bilirlər: «Valideynlər övladlarının bu cür hərəkətinə görə çox utanırlar. Onlar əksər hallarda uşağın niyə yalan danışdığını başa düşmürlər. Bəzi valideynlər isə uşağın nə vaxt yalan, nə vaxt düz danışdığını anlaya bilmirlər. Səbəbindən asılı olmayaraq, valideynlər uşaqların yalan danışmağına mənfi baxırlar».

A.Qurbanova bildirib ki, övladına diqqətli olan valideyn hər cür uşağını yalan danışmaqdan tərgitməyə çalışır: «Elə də olur ki, valideyn hər cür üsula əl atsa da, uşaq yenə də yalan danışır. Elə təəssürat yaranır ki, uşaq yalan danışmasa, yaşaya bilmir. Nə cəzalar, nə söhbət uşağın yalan danışmağının qarşısını alır».

Uşağa səmimi olmağa kömək etmək üçün nə üçün yalan danışdığını başa düşmək lazımdır. Uşağın yalan danışması onun problem yaşamasına da işarə edir. Uşaqlar arasında yalanın ən geniş yayılmış səbəblərindən biri cəzalanmadan qorxmaqdır. Uşaq düzünü dedikdə döyüləcəyindən, cəza alacağından və ya sevgidən məhrum olacağından qorxduğu üçün yalan danışmağa başlayır. Misal üçün, uşaq yeni oyuncağını qırıb. Cəzalanacağından qorxduğu üçün oyuncağı gizlədir.
Ardı →

Uşaqlar hansı yaşdan yalan danışmağa başlayırlar

Ümumi qəbul edilmiş fikir belədir ki, uşaq təxminən 4 yaşına çatanda yalan danışmaqla valideynin diqqətini yayındırmağa çalışır. Amma «Uşaqların beyni necə işləyir» adlı yeni kitaba əsasən, uşaqlar bunu lap erkən yaşlarından edirlər. Yəni, körpələr inanılmaz dərəcədə aldadıcı davranışa malikdirlər. Kitabın müəllifi Vasudevi Reddi BBC radiosuna müsahibədə bunları deyir:
 

Bu hərənin yalanı necə yozmasından asılıdır. Biz bu məsələni araşdırmağa başlayarkən ilk olaraq 2-3 yaşlı uşaqlarla işləyirdik. Onların danışdığı yalanlar 4 yaşında ikən sınaqlardan keçmiş uşaqların söylədikləri yalanlardan fərqli idi. Sonra taktikanı bir az dəyişdik. Daha doğrusu, yalan deyil, cırnatmaq, özünü tülkülüyə qoymaq, zarafat etmək məsələlərinə diqqət yetirməyə başladıq. Belə baxsanız, bunların da yalan kateqoriyasına aid olduğunu söyləmək olar. Belə halda, bu meylləri uşaqda artıq 1 yaşın sonunda müşahidə etmək olar.


Ardı →