Kayzen

Ariyayilərin İran ərazilərinə daxil olmasından bir neçə əsr keçməsindən sonra bu xalqın nümayəndələri yavaş-yavaş şəhər yaşayış tərzinə keçdi və bu da onların dünya görüşlərinə güclü şəkildə müsbət təsir göstərdi.
O zamanlar islahatçı insan meydana çıxdı, İranlıları yeni bir dinə dəvət etdi və Muğan dinini rəqabət meydanından çağırdı. Özünü yaxşılıq və aydınlıq Tanrısının elçisi kimi qələmə verən bu islahatçı peyğəmbərin adı Zərdüşt idi. O, öz dinini Ahura Mazdadan kəsb etməsini və dünyanı qaranlıqdan xilas edərək yaxşılığa və aydınlığa doğru aparacağını iddia edirdi.
Zərdüştlər məcus, Gəbr və Parsi adları ilə tanınırdılar. Məcus sözü yalnız bir dəfə Qurani-Kərimin Həcc surəsinin 17-ci ayəsində tövhidi dinləri qeyd etdikdən və müşriklərə işarə etməmişdən öncə mövcuddur. İslam alimlərinin əksəriyyəti Məcusları kitab əhli kimi qəbul edirlər və bu barədə bəzi hədislər də mövcuddur. “Gəbr” sözü Süryani dilində kafir mənasını daşıyır və “Zərdüşt” sözü hindistan zərdüştlərinə aid edilir. Zərdüştlük dini təxminən eradan bir əsr öncə bəzi dəyişikliklərə uğradı və bu dəyişilmiş formanı Məzdayəsna adlandırırlar. Məzdayəsna tərcümədə “Məzdaya sitayiş” mənasını verir.
Davamı →

Zərdüştilik dünya vəhy dinlərindən ən qədimidir və çox güman ki, onun bəşəriyyətə birbaşa, yaxud dolayısı ilə təsiri başqa dini etiqadlardan daha çox olmuşdur. Bir çox tədqiqatçının hesab etdiyi kimi, zərdüştilik e.ə. 2-ci və 1-ci minilliyin ayrıcında meydana gəlmişdir. Bu monoteist dinin banisi Zərdüşt ideologiya tarixində ilk dəfə olaraq, dini formada olsa da, sosial Şər problemini qaldırmış, qətiyyətlə Xeyirlə Şəri bir-birindən ayırmış və fərqləndirmiş, bu kateqoriyaların qarışıq salınmamasını tələb etmişdir. Zərdüşt sosial Şər ilə mübarizənin mümkünlüyünü, bu mübarizədə hər kəsin öz seçimi olduğunu elan etmişdir. O, ilk dəfə olaraq dünyanın yarandığı andan axirət gününə kimi bir istiqamətdə xətti inkişaf etdiyini göstərmiş (bu isə Zərdüştdən əvvəlki hind-Avropa dinlərinə məlum deyildi), Xilaskarın gəlişini və ölülərin cismən dirilməsini, o dünyada möminləri cənnət, günahkarları isə cəhənnəm əzabları gözlədiyini moizə etmişdir.
Davamı →

Tarixi rəvayətə görə Zərdüştlük dini e.ə VII esrin ikinci yarısı-VI əsrin əvvəllərində yaşamış Zərdüştün adı ilə bağlı olmuşdur. Zərdüştlük dini insanları təkallahlığa çağırırdı. Bu dini Zərdüşt yaratmışdı. Bu dinin müqəddəs kitabı``Avestadır``. Zərdüştlük dininə İranda və Orta Asiyada sitayiş edilirdi. Bu dində oda pərəstiş olduğunda bu dinə Atəşpərəstlik də deyilir.

Rəvayətə gorə `Avesta`nın ilkin variantı Makedoniyalı İsgəndər Persopolda Əhəmənilərin sarayını yandırarkən  tələf olmuşdu. Bu müqəddəs kitabın dövrümüzə qədər gəlib çatmış hissələri İranda Sasanilər sülaləsi dövründə yenidən toplanmışdır. Fransız alimi Anketil Düperron Hindistanda yaşayarkən görür ki, burada insanlar hamısı əllərində Avestanın nüsxələrini oxuyur. O, buradan kitabın bir neçə hissələrini alıb Avropada çap etdirmişdi.Avropanı bu kitabla elə bu alim tanış etmişdi.
Davamı →

«Doğrusu odur ki, Zərdüşt Azərbaycandandır» 

Əbu Reyhan Biruni

«Avesta» və bu barədəki gizlinlər və acımasız saxtakarlıqlar haqqında danışmazdan əvvəl Zərdüşt peyğəmbərin özü haqqında da məlumat vermək lazım gəlir. Əslində Zərdüşt haqqında kifayət qədər yazıldığından bunun üzərində çox durmamaq da olar. Zərdüşt Peyğəmbərin haradan olması məsələsinə qədim və orta əsr tarixçilərinin baxışları isə maraq doğurduğundan bunun üzərində qısaca da olsa dayanmağı lazım bildik. Yuxarıda da qeyd etdiyimiz kimi, Babil tarixçisi Berossa göre, kutilerin 21 şah sülaləsi midiyalı olub ve onların içinde Zərdüşt də var. Əbu Reyhan Biruni və 9-cu əsr tarixçisi Əhməd Bəlazuri Zərdüştün ana vətəninin Azərbaycan olduğunu yazır. Yaqut Həməvinin (1179-1229) də bu barədə yazdığı qeydlər çox maraqlıdır: «Şiz Azərbaycanda nahiyədir. Deyilir: məcusların peyğəmbəri Zərdüşt buralıdır. Bu nahiyənin qəsəbəsi Urmiyədir». Və ya Qütbəddin Şiraziyə (1236-1311) müraciət edək. O, zərdüşt peyğəmbəri öz əsərində belə xatırladır: «görkəmli filosof, kamil imam Zərdüşt Azərbaycani…».
Ardı →

Azərbaycan zərdüştlüyün vətəni olduğu kimi, ən qədim dövrlərdən bəri zəngin milli oyunların da vətənidir. «Avesta»ya görə cəngavərlik, igidlik, pəhləvanlıq, yeniyetmələrin sağlam, gümrah böyüməsi, onların at çapma, güləş, ox atma yarışlarında iştirakının tarixi ən qədim dövrlərə gedib çıxır.
Ilk dəfə Zərdüşt dininə iman gətirənə «Küştasp» və ya «Avesta»da yazıldığı kimi «Veyştasp» — sürətlə gedən ata və oyunun sahibinə deyilirdi. Hətta Zərdüştün əsl adı «Hənna» idi ki, bu da «qoca dəvə saxlayan» mənasını verir. «Avesta»da qoçaqlıq, güclü olmaq haqqında geniş bəhs edilir. Zərdüştilər bellərinə müqəddəs belbağı bağlayır və ona «koşti» deyirdilər. «Koşti» sonralar fars dilində «güləş» mənasını daşımışdır. Belbağı at quyruğu tükündən toxunmuş 72 sap ilməkdən ibarət idi. 7-15 yaş arasında olan hər bir zərdüşti 72 sap ilməyi olan belbağını kətan parçadan olan ağ, nazik köynəyinin üstündən belinə bağlayır və onu gündə bir neçə dəfə açır, yenidən bellərinə bağlayırdılar. Bu vaxt onlar «koşti» adlanan duanı oxumalı idilər. Dua vasitəsi ilə tövbə də edirdilər. Duanın bir yerində deyilirdi: "...qüvvətli olmağı əziz tuturuq, ona görə ki, onun gücü ilə düşməni aradan aparırıq". Məbud «Avesta»dan parçalar oxuyur, sonra hamı meyvələrdən yeyirdi.
Ardı →