Qapını açmaq üçün azacıq da olsa cəsarət lazımdır. Ən doğma, hər gün açdığın qapıya çatdıqda da bir qədər ayrı atmosferdəsən, bir addımla çox fərqli -ya rahat, ya da məcburi gəlməli olduğun məkana daxil olacaqsan. Üstündə “Satılır” yazılan qapılar isə yiyəsinin ayrılıq nisgili, alıcının yenini sevmə məcburiyyətidir. Qapı- ədəbiyyatımızın, folklorumuzun simvollarından, tez-tez adı çəkilən elementlərindəndir. Nağıllarda padşahın da, kəndlinin də oğlu 40-cı qapıda tərəddüd edir. Amma o qapı hər zaman açılır. Arxasında ölüm də olsa, “Min bir gecə” nağıllarındakı kimi yatağında qıvrılıb yatan gözəl də olsa o qapı hər zaman açılır. Bəlkə də qapını açmayanlar da olub, amma onlar haqqında nağıllar yazılmayıb. Qəhrəmanlar cəsarətlidir. Qapını açanlar cəsarətlidir. Tərəddüdsüz yaşayanlar cəsarətlidir.

40-cı qapı sirrlidir, ondan əvvəlki 39 qapı isə məhz sonuncu qapıya hazırlıqdır, getdikcə artan həyəcan isə sonluğun əslində kulminasiya olmasının xəbərçisidir… Tərəddüdlərə son qoymaq üçün 40-cı qapı vasitədir, bəhanədir, şansdır. Ona qarşı düzgün davranmasan cəzalanacaqsan, divin canı elə şüşədə qalacaq, ya da gözəl bir qız qapı arxasında səni gözləyərək qarıya çevriləcək. Kino ədəbiyyat deyil, Tarkovskinin dediyi kimi ədəbiyyatın xarabalıqları arasında ucaldılmış saraydır. Rejissor Elçin Musaoğlunun “40-cı qapı”sı elə gözəl saraylardan biridir. son illərdə Azərbaycanda ən uğurlu filmlərdəndir.

Film 2009-cu ildə “Ritm Prodakşn” tərəfindən çəkilmişdir. İndiyə qədər beynəlxalq festivallarda 10-dan çox əsas mükafat qazanmış, müxtəlif nominasiyalar üzrə qalib olmuşdur. Bunların arasında Hyustonda (ABŞ) keçirilən 42-ci Beynəlxalq Kinofestivalında “Ən yaxşı xarici film” nominasiyası üzrə qızıl mükafat, ABŞ-ın Beynəlxalq Tiburon Film festivalının əsas bölməsində müsabiqədə İtaliya kino rejissoru Federiko Fellini adına mükafat, “New York Eurasian Film Festival”da “Ən yaxşı ssenari” nominasiyasında mükafat və digər dünya miqyaslı festivalların adını çəkmək olar.
Ardı →

İnquşetiyalı gözəl Tamara Yandiyevanın adı çoxuna tanış gəlməsə də, simasını Azərbaycanda hər kəs tanıyır. «Babək» (1979 –cu il, rejissor Eldar Quliyev) filmində Pərvin, «Mən qayıdacağam» (1980-ci il, rejissor Kamil Rustəmbəyov) filmində Şahnaz obrazlarını canlandıran Tamara xanım kino tariximizdə yadda qalan simalardandır.  Aktrisa hazırda Moskvada yaşıyır.

Tamara Yandiyeva Rusiyanın, Çeçen-İnquşetiya, Şimali Osetiya və Abxaziyanın  Əməkdar artistidir. Moskvada İnquşetiya təmsilçiliyi ilə mədəniyyət mərkəzində işləyirdi. Gözəl aktrisa, cəkilmiş olduğu 18-də filmdən 16-da baş rolun ifacısı olmuşdur. O, həm də xalq mahnılarının gözəl ifaçısı və  müəllif kimi də tanınmışdır. Onun zərif, cazibədar səsinə tamaşaçılar laqeyd qala bilmirdi. Müğənni “Loam” (Лоам) qrupu ilə birlikdə Moskvada, İnquşetiya, yaxın və uzaq xaricdə çoxlu konsertlər vermişdir.

Ardı →

“Azərbaycanfilm” kinostudiyasının istehsalı olan “Otel otağı” filmi 1998-ci ildə Rasim Ocaqovun rejissorluğu ilə çəkilmişdir. Dram janrının gözəl nümunələrindən olan filmin senari müəllifi, yazıçı Anar Rzayev, əsas rolların ifaçısı isə Fəxrəddin Manafov (Kərim), Rasim Balayev (Sədyar), Muxtar Maniyev (Çopur Cabbar ) idi.

Film qırmızı terrordan bu günümüzə qədər Azərbaycan ziyalılarının başına gətirilən müsibətlər, onların cəmiyyətdə gedən ictimai siyasi proseslərin xaosunda fiziki və mənəvi təzyiqlərə məruz qalmalarından, satqın, yaltaq, simasını şəraitdən asılı olaraq dəyişdirə bilən insanlardan bəhs edir. Filmdə Kərim baş verən haqsızlıqlara, göstərilən təzyiqlərə qarşı ancaq susa bilir. Sovet İttifaqının son günlərini yaşadığı dövrlərdə o da atası kimi apardığı etnik araşdırmalara və xalqın mənsubluğunu sübutlarla təstiqlədiyi halda buna qarşı çıxılır və təzyiqlərə məruz qalır. Əlbəttə o dövrdə türkçülük tarixini sovetlərə qəbul etdirmək mümkünsüz idi. Kommunizm ideologiyası altında “birləşmiş” xalqa isə hansı kökə mənsub olduğunu bilmək o qədər də vacib deyildi.

Dövrünün Çopur Cabbar obrazı altında ümumiləşmiş “ziyalıları”, şəxsi imkan və rahatlıqlarını pozmamaq üçün vicdanlarını boğaraq yaltaqlıq və ikiüzlülüklə özlərini siğortalayırdılar. Sovet dövründə türk əsilli olduğumuzu irəli sürənləri vətən xaini olaraq ifşa etməyi ilə fəxr edən Çopur Cabbar sistem dağıldıqdan sonra əsl türk aşiqi olur. Lakin üzü nə qədər dəyişirsə dəyişsin ucuz mənəviyyatı, çürük xisləti onu tanıyanlara bəllidir.

Əslində bu film öz reallığını hələ də qoruyur. SSRİ-nin dağılmasına, müstəqil olmağımıza baxmayaraq, hələ də bu ölkənin ziyalılar sırasında çopur cabbarlar çoxdur. Doğrudur mənəviyyatlı, vicdanlı savadlı əsl ziyalılar da var, amma onlar sırf yaltaqlığı, ikiüzlüyü bacarmadıqları üçün cəmiyyətdə layiq olduqları yeri tuta bilmirlər. Kərim bəy, əməyinin layiqli qiymətləndirilməməsi, imkansızlıq və ailəsi üçün daha yaxşı şərait yaratmaq üçün qardaş ölkəyə üz tutur. Lakin burada da xəyal qırıqlığına uğrayır.

Ümidini itirməyən Kərim işləri yoluna qoymaq üçün bir müddət də Türkiyədə qalmaq qərarına gəlir. Gecə qalmaq üçün büdcəsinə uyğun yer axtaran Kərim nəhayət ucuz bir otel tapır. Həyatının bu dörd divar arasında sonlanacağından xəbərsiz Kərim bir gün üçün olduqca şəraitsiz və kiçik otaqda qalmağa razı olur. Əslində filmdə elə ən əsas vacib mesaj bu otel otağı ilə verilir. Kərimin gecələmək üçün qaldığı şəraitsiz, dar, sınıq-salxaq otaq elə Kərim obrazı altında ümumiləşmiş Azərbaycanın vicdanlı, savadlı ziyalılarının həyatını, taleyini əks etdirir. Onlarla acınacaqlı şəraitdə təzyiqlərə, həqarətə məruz qalan vicdanlı insanların həyatları da elə bu otel otağı kimi sınıq salxaq və acınacaqlı vəziyyətdə keçir.

Kərimin otaqda qalmasına mane olmağa çalişan yaşlı otel sakini isə həmin ziyalıların həyatlarında ola biləcək digər seçimi göstərir. Onlar da daha rahat və yaxşı şəraitdə yaşaya bilərdilər. Bu seçim həmin ziyalıların həyatı boyu mövcud olan fürsətidir. Lakin onlar rahatlığı yox, xalq üçün çalışmağı, çətin də olsa vicdanla yaşayıb savadlı bir gələcək üçün mübarizəni seçirlər. Elə Kərimin otaqda qalmaqda israr etməsi kimi.

Yataqda planlarını quran Kərim bir anda tutan ürək sancıları ilə xəyallarından ayrılır. Son nəfəsində belə öz ailəsi, qızının gələcəyi haqda düşünür, heyfslənir. Həyatının ən ağrılı dəqiqələrini yaşayan Kərim çarəsiz halda Allaha dua edir, ondan kömək istəyir. Amma hədər yerə...
İstanbul onun üçün böyük ümidlər demək idi, amma o ümidlər onunla bərabər o yataqdaca ölür. Kərimin son dəqiqələrinə şahid olan dar otağın köhnə şkafının içindəki paltarlar o otaqda həyatı sonlanan insanlara aid idi. Elə Kərim kimi, həyatı çəkdiyi bu qədər zəhmətdən sonra acınacaqlı halda sonlanan insanlardan qalan bir neçə dəst paltar…

Yazar: Pənah Azər
Davamı →

Davamı →

İlk film “Qız, oğlan və şir” filmi olub. Berberovlar ailəsi öz mənzillərində çəkilib. Ata, ana, qızları Yeva və oğlanları Roma. Filmi Çingiz Rəhimov lentə alıb. Rəssamı Elçin Axundov olub, bəstəkarı Oqtay Rəcəbov. 

Bu məşhur şir barədə söhbətləşdiyimiz Elçin Axundov danışır ki, şir evə daxil olanı adamı yaxınlaşıb iyləyirdi: “Mənim də düz çiynimə qabaq pəncələrini qaldırıb qoydu, iyimi alıb dönüb getdi. Bir az dəm oldum, sonra özümə gəldim. Düşündüm və bununla da cəsarətləndim ki, bu şir yiyəsini yemir, uşaqlarla oynayır, artıq rejissorla dostlaşıb, məndə yeməli nə var ki, məni yesin. Eyni ilə Oqtay Rəcəbovu da iylədi, o da evdən çıxıb birbaşa öz evinə qaçdı. Filmin maliyyə işlərinə baxan oturub sənədləri yazırdı, şir yaxınlaşıb yan tərəfdən onun qıçını iyləyir, bu da ayağı ilə vurub deyir “paşol”, elə bilir itdir. Birdən çönüb görəndə ki, qarşısında şir oğlu şir dayanıb rəngi oldu əhəng kimi. 
Dedi adə, “mən ölüm”, bilmir, “sən öl” qanmır mən getdim, qaçdı. İşıqçılar da yuxarıdan aşağı düşmürdülər”.

Bu olub 1974-cü ildə. O vaxt şir balaca imiş. Ona tərəf müqabili dişi şiri Rostov heyvanxanasından tapıb gətiriblər. Çəkiliş vaxtı şirlər arasında sevgi macəraları da yaşanırmış, özü də cəmi 3 aylıq olublar. Film ekranlara çıxıb və uğurlu da nümayiş olunub. 
Ardı →

Azərbaycan tamaşaçılarının uzun illərdir sevə-sevə baxdığı bir sıra milli filmlərin əsas obrazlarını əcnəbi aktyor və aktrisalar canlandırıblar. Bəzilərimiz onları filmdəki qəhrəmanların adı ilə tanıyırıq, gerçəkdə isə kim olmalarından xəbərsizik. Hətta həmin aktyor və ya aktrisanı azərbaycanlı hesab edənlər də az deyil.

Rejissor Tofiq Tağızadənin İmran Qasımov və Həsən Seyidbəylinin ssenarisi əsasında çəkdiyi məşhur “Uzaq sahillərdə” filmi Azərbaycan tamaşaçılarının sevə-sevə baxdığı ekran əsəridir. 1958-ci ildə çəkilən kinolent Azərbaycan xalqının şanlı oğlu, Sovet İttifaqı Qəhrəmanı Mehdi Hüseynzadənin II Dünya Müharibəsi illərində İtaliya və Yuqoslaviyada faşist işğalçılarına qarşı apardığı mübarizəyə həsr olunub.
Ardı →

«Molla Nəsrəddin”çi şair-publisist, aktyor Əliqulu Qəmküsarın gəncliyindən səhnəyə meyl edən, Bakı Pedaqoji təhsilini yarımçıq qoyub, Moskvada kinorejisorluq sənətinə yiyələnmiş qızı Qəmər Salamzadənin ikinci rejissor Aleksandr Popovla birgə quruluş verdiyi «Dəcəl dəstə» (ssenari müəllifi-Yuri Fidler.) 1937-ci ildə Bakı kinostudiyasında çəkilən yeganə bədii-oyun film kino tariximizin ikinci uşaq filmi oldu. Titrlərdən göründüyü kimi, Bakıdakı beynəlxalq  məktəbdə cərəyan edən hadisələr burada ən çox sevilən coğrafiya dərsində baş verir.

Hindistan cəngəlliklərindəki vəhşi pişiklərin ov axtarmasından danışan müəllimi din­lə­mək­lə xəyala dalıb özünü ovçu kimi görən Heydərin yanındakı Olyaya  o yerlərə getməyi təklif etməsi ilkin süjeti yaradır. Xəritədə Hin­distanı göstərməli olan Heydərin müəllimin tapşırığını Olyanın yerindən göstərdiyi işarələr hesabına yerinə yetirməsi komizmi artırır. Heydərin Olyaya evdə Hindistan oyunu oynamağı təklif etməsilə epizod tamamlanır. Kanitapin küçəsindəki 21 saylı evin həyətində Olyanın gətirdiyi dibçəkdəki bitki və palaz ilə ağaca söykənmiş nərdivana dırmaşan Heydərin cəngəllik yaratmaları şərti mühiti reallaşdırır. Xəyalpərvərlikdən uzaq ölkələr haqqında təsəvvürdən uzaq olan Mişa ilə Qrişanın onları lağa  qoymaları ziddiyyətin tərəflərini nizamlayır. Rəngləməklə pələngə bənzədən Bobik adlı itin arxasınca düşən Heydərin dərsdən əlavə vaxtlarda kimya ilə məşğul olan Yusifə rəğmən bekarçılıqdan havaya köpük uçuran Mişa ilə Qrişanı da ovçuluq oyununa cəlb etməsi tamaşalılığı artırır. Beləliklə hər gün dərsdən sonra dəridən paltarlar geyinib özlərini pələngə bənzədən Mişa ilə Qrişanın  məktəbin qarşısında Olyanın üzərinə cummalarına maraq göstərən sinif rəhbəri Anna Pavlovnanın şagirdlərin bu oyunu pioner düşərgəsində davam et­dirə­cəklərinə söz verdikdə Heydərin ətrafında artan həvəskarların əllərinə «nizə» götürüb cəngəllik oyununa qoşulmaları kütləviliyi artırır.
Ardı →

Azərbaycan tamaşaçılarının uzun illərdir sevə-sevə baxdığı bir sıra milli filmlərin əsas obrazlarını əcnəbi aktyor və aktrisalar canlandırıblar. Bəzilərimiz onları filmdəki qəhrəmanların adı ilə tanıyırıq, gerçəkdə isə kim olmalarından xəbərsizik. Hətta həmin aktyor və ya aktrisanı azərbaycanlı hesab edənlər də az deyil.
“Azərbaycan kinosunun əcnəbi qəhrəmanları” adlı rubrikasında oxuculara milli filmlərimizdə əsas rolların ifaçıları olmuş xarici aktyor və aktrisalar haqqında məlumatın təqdimatına davam edir.
1966-cı ildə «Azərbaycanfilm” Kinostudiyasında istehsal olunmuş “Qaraca qız” bədii filmini, yəqin ki, yaxşı xatırlayırsınız. Yazıçı Süleyman Sani Axundovun əsəri əsasında ekranlaşdılrılan bu filmdə bir neçə əcnəbi aktyor yer alıb.
Onlardan biri də filmdə qaraçı Yusif rolunun ifaçısıdır. Bu aktyorun özü də elə qaraçıdır. Söhbət Oleq Xabalovdan gedir.
Ardı →

Nədənsə, adama elə gəlir ki, haçansa yenə teatrın pərdəsi qalxacaq və biz yenidən öz füsunkar səsi ilə insanı riqqətə gətirən Səməndər Rzayevin oyununa tamaşa edəcəyik. Bu böyük sənət fədaisi qəlbimizə o qədər yaxın idi ki, ölümündən 18 il ötsə də, hər an canlı bir insan kimi xatırlanır. Şaqraq gülüşü, zəhmli baxışları, pəhləvan cüssəsi heç zaman xəyallardan silinmir. Çünki o, əvəzsiz ifa tərzi ilə hər birimizin qəlbində elə öz sənəti boyda bir qala qurub.

Səməndər Mənsim oğlu Rzayev az yaşasa da, çox zəngin tərcümeyi-halı var. Cəmi 41 il ömür sürmüş yaradıcı bir insan üçün bu qədər obraz yaratmaq, bu qədər iş görmək, vallah, möcüzədir. Ağsuda dünyaya göz açıb. Sonra İncəsənət İnstitutunda böyük Təhmasibin məktəbindən dərs alıb, Sumqayıt Teatrında çalışıb. Amma ömrünün, yaradıcılığının ən yaddaqalan illərini Akademik Dram Teatrında keçirib.

Səməndərin yaradıcılıq yolu çoxşaxəlidir. Burada teatr da var, kino da, radio da, televiziya da. Hər yerdə Səməndər öz ucalığını, əlçatmazlığını qoruya bilmişdi.

Səməndər daxilən azad sənətkar idi. O, ürəyi tutmayan rolları oynamazdı. Ona görə də rollarının çoxunda özünə oxşarlıq var. Onların çoxu ağayana, öz sözünü deyən, həm də mülayim insanların obrazlarıdır. “Şəhərin yay günləri”ni xatırlayın. Bəhram Zeynallını necə də dəqiq ştrixlərlə canlandırıb. Səməndərin ifasında çox qəribə bir şirinlik vardı. Onun qəhrəmanları, nədənsə, tamaşaçıya çox doğma, yaxın adam təsiri bağışlayırdı. Elə bilirdin, bu adamları nə vaxtsa, hardasa görmüsən.
Ardı →

Yersiz müdaxilə

Abbas Zamanov- Filoloq, EA-nın müxbir üzvü (1983)
Xalqımızın sevimli bəstəkarı Üzeyir Hacıbəyovun “O olmasın, bu olsun” musiqili komediyasının yarım əsrə yaxın səhnə ömrü vardır. İllər keçdikcə o öz təravətini itirmir, əksinə, getdikcə gəncləşir, tamaşaçılar tərəfindən daha səmimi qarşılanır. Komediyanın müvəffəqiyyətinə səbəb onun ürəkləri dilləndirən nikbin musiqisi, xalq müdrikliyindən doğan mənalı satirası və oynaq dramatik konfliktidir.

Azərbaycan kinostudiyasının klassik operettamızın bu ölməz sənət əsərini ekranda canlandırmaq təşəbbüsü, heç şübhəsiz ki, təqdirəlayiq bir addımdır. Hazırda respublikamızın şəhər və kəndlərində nümayiş etdirilən “O olmasın, bu olsun” musiqili kinokomediyasının (ssenari müəllifi S. Rəhman, quruluşçu rejissor H. Seyidzadə, baş operator Ə. A. Atakişiyevdir) bəzi müvəffəqiyyətli cəhətlərilə yanaşı, mübahisəyə və tamaşaçıların etirazına səbəb olan ciddi nöqsanları vardır ki, onların haqqında mətbuat səhifələrində danışmaq, müzakirə açmaq lazımdır.

Ardı →