Ümumi qrammatik mənasına görə əşyanın miqdarını və ya sırasını bildirir. Say neçə?, nə qədər?, neçənci? suallarından birinə cavab olur. Say da sifət kimi isimlə bağlı olur.

QURULUŞCA NÖVLƏRİ
Say quruluşca üç yerə bölünür: sadə, düzəltmə, mürəkkəb.

Davamı →

1. MÜBTƏDA

Mübtədacümləninbaş üzvü olubhərəkətvə əlamətixəbərlə müəyyənləşənşəxsi, əşyanı bildirir. İsminadlıq halındaolur. Fikirmənbəyidirvə haqqındadanışılambildirir.

Mübtədacümləninənmüstəqilüzvüdürvə qrammatikcəhətdənheç birüzvdənasılı deyil. Kim?, nə?,bəzəndə hara? sualınacavabverir:

Davamı →

Ümumi qrammatik mənasına görə əşyanın əlamətini bildirən əsas nitq hissəsinə sifət deyilir. Sifət necə?, nə cür?, hansı? suallarından birinə cavab olur.

Sifət həmişə ismə aid olur. Cümlədə ən çox təyin və xəbər vəzifələrində işlənir.

QURULUŞCA NÖVLƏRİ

Sifətlər quruluşca sadə, düzəltmə, mürəkkəb olur.

Davamı →

Köməkçi nitq hissələrinin əsas xüsusiyyətləri:

• leksik mənaya malik olmur.
• ayrılıqda cümlə üzvü kimi işlənə bilmir və müstəqil suala cavab vermir.

Köməkçi nitq hissələri: qoşma, bağlayıcı, ədat, modal sözlər, nida.

Davamı →

Fonetika danışıq səslərindən bəhs edir. Danışıq səsləri danışıq üzvləri vasitəsilə həyata keçirilir. Onlar aşağıdakılardır:
1-ağciyərlər, 2-nəfəs borusu, 3-qırtlaq və səs telləri, 4-ağız boşluğu, 5-dil, 6-dodaqlar, 7-dişlər, 8-burun boşluğu.

Danışıq səsləri iki cür olur: 1) sait səslər, 2) samit səslər.

Saitlərin tələffüzündə hava axını ağızdan sərbəst çıxır, yəni heç bir maneəyə rast gəlmir və saitlər çox aydın səslənir.

Tələffüz zamanı hava axınının ağızda müxtəlif maneələri dəf etməsindən yaranan səslər samit səslər adlanır.

Davamı →

Söz dilin əsas vahididir. Dildəki sözlərin hamısı birlikdə dilin lüğət tərkibini, yəni leksikasını təşkil edir. Dilin lüğət tərkibindən bəhs edən bölmə leksikologiya adlanır.

Sözün ifadə etdiyi məna onun leksik mənasıdır. Yəni həmin sözü deyərkən nəyi başa düşməyimizdir.

Sözün qrammatik mənası da olur. Qrammatik məna sözün hansı nitq hissəsinə aid olması və həmin nitq hissəsinə aid xüsusiyyətləri daşımasıdır.

«İzin» sözü: icazə almaq leksik mənası, isim və adlıq halda olması qrammatik mənasıdır.

Davamı →

İsim, sifət, say və digər nitq hissələrinin yerində işlənən sözlərdir.

MƏNACA NÖVLƏRİ

• Şəxs əvəzlikləri
• Qeyri-müəyyən əvəzliklər
• İnkar əvəzlikləri
• İşarə əvəzlikləri
• Sual əvəzlikləri
• Təyini əvəzliklər

Əvəzliklər cümlədə mübtəda, xəbər, tamamlıq, təyin və zərflik rolunda çıxış edə bilir.

Davamı →

Ümumi qrammatik mənasına görə hərəkət bildirir. Sualları: nə etdi?, nə edir?, nə edəcək?...

Fellər quruluşca üç cür olur: sadə, düzəltmə, mürəkkəb.

SADƏ FELLƏR

Sadə fellər bir kökdən, yaxud kök və qrammatik şəkilçidən ibarət olur: bax, bax+maq.

Davamı →

Hərəkətin tərzini, zamanını, yerini, miqdarım və s. bildirir və felə aid olur.

Sualları: necə? (nə cür?), nə zaman? (haçan?), nə vaxt?, hara?, nə qədər?, nə üçün?, niyə? və s.

Davamı →

Mənalı səslənmənin fasilələr halında təzahür edən növünə durğu deyilir.
Durğu ifadənin tərkibindəki sözlər arasında, cümlənin üzvüləri arasında,mürəkkəb cümləni təşkil edən cümlələr arasında ,nəhayət, cümlənin sonunda müxtəlif məna ilə,məqsəd və pisixoloji hal ilə sıx surətdə bağlı olan çox mürəkkəb bir prosesdir.
Doğrudur,durğu hadisəsinin az bir qismi yazıda,xüsusən durğu işarələri adlandırılan şərti əlamətlərlə ifadə olunur.Məsələn, nöqtə, sual işarəsi,nida işarəsi .
Çox nöqtə ,üç nöqtə, hətta bir nöqtə fasiləsindən bəzən daha davamlı fasiləni bildirdiyi kimi ,eyni zamanda hiss və həyacanla bağlı olaraq nitq axınının məna bitkinliyi olmadan qırıldığını ,parçalandığını da ifadə edir,
Davamı →