Hamısı mətbəxdəki evdar qadınlar tərəfindən istifadə olunan adi mətbəx bıçağı ilə başladı. O gecə bizə qonaq gələn adam bıçağın quruluşunu diqqətlə öyrəndi. Sonradan onunla baş verən söhbəti uzun müddət unuda bilmədim, çünki o çox qeyri-adi bir insan — istefada olan sualtı döyüşçü idi.

Sualtı dalğıcların döyüşçü kimi istifadə edilməsi, adı tarixdə qorunmayan antik dövrün hərbi liderlərindən birinin dahiyanə ideyası idi. İlk dəfə sualtı bıçaqları olan mütəşəkkil bir qrup döyüşçünün müasir Livan ərazisində yerləşən Tira limanına göndərildiyi güman edilir.
Çılpaq əsgərlərin bir-birinin ardınca qaranlıq suya necə girdiyini təsəvvür etmək olar. Onlar böyük Finikiya şəhərinin limanına üz tutdular. Şəhər keçilməz qayalarla əhatə olunurdu, ora getməyin başqa yolu da yox idi. Maneələrinə çatdıqdan sonra çılpaq dalğıclar onları məhv etdilər və bununla da əsas qoşunlara düşməni məğlub etmək imkanı yaratdılar. Beləliklə məşhur döyüş dalğıcları dövrü başladı. Düşmənin su maneələrini məhv etmək üçün sualtı dalğıclardan istifadə etmək ideyasının qədim komandirlərdən kimə aid olduğu hələ məlum deyil.
II Dünya müharibəsindən əvvəl ordu komandanlıqları müharibənin qeyri-ənənəvi üsullarını axtarırdı.
»T.A.P.L. vasitəsi ilə diversantların endirilməsindən istifadə edilən ilk təlim məşqi 22 oktyabr 1938-ci ildə Sakit Okean Donanmasında keçirildi. T.A. vasitəsilə sualtı qayıqdan çıxdıqdan sonra onlar Uliss körfəzinə girişi qoruyan sualtı əleyhinə maneə şəbəkəsini aradan qaldırdılar və gizli şəkildə sahilə çıxaraq diversiya fəaliyyətlərini yerinə yetirdilər. Sonra isə onları gözləyən Ş-112 gəmisinə qayıtdılar. Bu dəstənin başında M.V. Frunze adına Hərbi Dənizçilik Məktəbinin məzunu, leytenant İvan Proxvatilov dururdu".
İtaliyada «qurbağa adamlar» adlandırılan sualtı diversiya dəstələri mövcud idi. Sualtı qrupların yaradıcısı knyaz Valerio Borgeze idi. Əsas döyüş missiyası düşmənin arxasında, eləcə də sahildə sualtı diversiya aparmaq idi.
Müttəfiqlərinin uğurlu təcrübəsini görən alman komandanlığı sualtı bölmələri yaratmaq qərararına gəldi. Bu vaxta qədər italyan «qurbağaları» bir neçə böyük diversiya əməliyyatı yerinə yetirmişdilər. Lakin almanlar hərbi dalğıclarını «qurbağalar» adlandırmadılar.

Sovet İttifaqının xüsusi təyinatlı bölük adlanan ilk sualtı dəstəsi Baltik Donanmasının bir hissəsi olaraq 11 avqust 1941-ci il tarixli 72 nömrəli əmr əsasında yaradıldı:

1. Baltik Donanmasının qərargahının kəşfiyyat şöbəsində 146 nəfərdən ibarət xüsusi təyinatlı bölük yaradılsın, bölük Dəniz Tibb Akademiyasında və EPRON idarəsində xüsusi təlim keçən komandirlər və dəniz dalğıcları ilə təmin edilsin.
2. Leytenant Proxvatilov İvan Vasilieviç xüsusi təyinatlı bölüyün komandiri, Anatoli Fedoroviç Maşenko isə bölüyün komissarı təyin edilsin.
3. Dalğıc işi ilə əlaqədar rəhbərlik və məsləhət almaq üçün birinci dərəcəli hərbi həkim İlya İlyiç Saviçev seçilsin.
4. Ştat 15.08.41 tarixdən qüvvəyə minir. Bölüyün təşkili 08.25.41 tarixində başa çatsın.

11 avqust 1941.
Sovet sualtı dəstəsi nəinki alman gəmilərini qarşısını aldı, həm də onları məhv etdi: Strelna yaxınlığında «Decima Flottiglia MAS»a hücum edildi. Bu hücum sonradan əfsanəyə çevrildi.
Suyun altında hər saniyə qiymətlidir. Buna görə xüsusi avadanlıq seçimi döyüş üzgüçüsü və ya sadəcə sualtı üzmə ilə məşğul olan bir adam üçün əsas rol oynayır.
Bu gün döyüş üzgüçüləri, bir qayda olaraq, gizli vəzifələrini açıqlamırlar, lakin təqaüdə çıxdıqda bəziləri işləri ilə əlaqədar ictimai hekayələri danışmağa qərar verirlər. Onlardan biri su altında istifadə olunan bıçaqlar haqqında danışmağa razılıq verdi.
Dalğıc bıçağı müxtəlif vəziyyətlərdə istifadə olunur: bir qayda olaraq, peşəkar dalğıclar qalın ipləri kəsmək üçün bıçağa ehtiyac duyurlar, döyüş üzgüçüləri isə özünümüdafiə və xilasetmə vasitəsi kimi dalğıc bıçağından istifadə edirlər. Prinsipcə, bıçağın hansı xüsusi məqsədlər üçün istifadə olunacağını ayırmaq lazımdır. Bıçağın peşəkar bir dalğıc, akvalanqist və ya xüsusi hərbi hissə üçün hazırlanması arasında böyük bir fərq mövcuddur.
Peşəkar dalğıc, qalın ipləri kəsmək, dəniz dibində və ya mağaralarda nəyisə eşələmək üçün bıçağa ehtiyac duyur.
İdman dalğıcı bıçağını yalnız xilasetmə məqsədləri üçün istifadə etməlidir, lakin çox vaxt idmançılar bıçaqdan tamamilə başqa məqsədlər üçün istifadə edirlər. Döyüş üzgüçüləri özünümüdafiə baxımından əhəmiyyətli dərəcədə təsirli ola biləcək ülgüc hissəsinə malik soyuq silahı seçirlər.
Dalğıc bıçağı hər zaman əl altında olmalıdır, çünki suya dalma zamanı fövqəladə bir vəziyyətdən çıxmaq və özünüzü xilas etmək üçün cəmi bir neçə saniyəniz olur: yeri gəlmişkən, ən tipik vəziyyət balıq və digər tor şəbəkələrə ilişməkdən ibarət olur. Bu, tez-tez sualtı dalğıcların səthi balıq yemi ilə bol olan akvatoriyalarda suya daldıqları zaman baş verir.
«Son onilliklər ərzində sualtı mağaralarda, o cümlədən xilasetmə işləri zamanı bir neçə yüz ölümcül qəza baş verib. Xilasedici (dalğıc) onu səthə bağlayan təhlükəsizlik xətti ilə daim təmasda olmalıdır. Dalğıc bu xətti özü çəkib və ona nəzarət etməlidir. Bir qəza və ya yırtığın qarşısını almaq üçün bu xətt (ip) kifayət qədər möhkəm olmalıdır, əgər mümkünsə suda nəzərəçarpan rəngdə olmalıdır (suyun rəngi fərqli ola bilər)», — bunlar «Xilasedicinin Bələdçisi». 8-ci «Suüstü və sualtı xilasetmə işləri» kitabında yazılıb.
Bıçağın dalğıcın bədənində bağlanma yeri də böyük əhəmiyyət daşıyır. Bıçağın yerləşdirilməsinə dair hələ ortaq fikir mövcud deyil. Olacağı ehtimalı da azdır.
Antik dövrdə mühəndis Leonardo da Vinçi «Atlantik Kodeksi» kitabında tor şəbəkəsinə dolaşmamaq üçün bıçağın iti və əl altında olmasını yazırdı.
1977-ci ilin «Sualtı üzgüçünün bələdçisi» kitabçasında deyilir ki, «dalğıc bıçağı metal və ya plastik qına qoyulur, bel kəmərinə və ya ayağa bağlanır».

Dövrümüzdə Rusiya Daxili İşlər Nazirliyi və Hərbi Dəniz Qüvvələri təlimatlarında dalğıca soyuq silahı istəyinə görə yerləşdirməyə icazə verirlər. «Su altına daxil olan dalğıcların sığortalanması üçün kəskin dalğıc bıçağı avadanlıqların məcburi elementi olmalıdır. Bıçaq qınına qoyulmalı və dalğıc üçün ən əlçatan və əlverişli yerdə bağlanmalıdır». («Rusiya Federasiyası Daxili İşlər Nazirliyinin sistemində dalğıc xidməti qaydalarının təsdiq edilməsi haqqında» Rusiya Federasiyası Daxili İşlər nazirinin 15 fevral 2011-ci il tarixli 73 nömrəli əmrinin 45-ci bəndi; Hərbi Dəniz Donanmasının Dalğıc Xidməti Qaydalarının 94-cü bəndi; HDD, PVS-2002. Hissə I. Donanmada dalğıc işinin təşkili. Kiçik və orta dərinliyə enmələr.)
Bununla birlikdə, «Xilasedicinin bələdçisi». 8-ci «Suüstü və sualtı xilasetmə işləri» kitabında" (Ümumrusiya Mülki Müdafiə və Fövqəladə Hallar Araşdırma İnstitutu tərəfindən 2008-ci ildə nəşr olunub) xilasetmə əməliyyatları zamanı bıçağı ayağın dizdən aşağı və daxili tərəfində saxlanılması aydın şəkildə göstərilir, çünki ayağın çöl tərəfində bıçaq su bitkilərinə dolaşa bilər.
Bəzi yosunlar səthdə sıx bir örtük əmələ gətirir, su çəkilməsi zamanı isə onlar sıxlaşır və keçilməsi çətin olur. Belə şəraitdə işləmək təhlükəli ola bilər. Adətən belə bir örtükdə pəncərələr yaranır, lakin suyun gəlməsi və ya çəkilməsi zamanı onlar yerini dəyişir, açılır və ya bağlanır.
«Bıçağı ayağa bağlamaq həmişə uyğun hesab edilmir, bəzi hallarda isə bu ən pis variantdır, çünki bıçaq qəflətən suyun altında dolaşa bilər və ya yarıqda ilişib qala bilər, bu zaman bıçaqla maneədən qurtulmaq problemli olacaq. Bir yırtıcı və ya digər sualtı sakin tərəfindən qəfil hücum baş verərsə, ayaqlarınıza əl uzatmaq üçün zaman lazımdır. Fövqəladə hallarda isə adətən bütün bu hərəkətlər üçün kifayət qədər zaman olmur.
FHN mütəxəssisləri isə „Xilasetmə təlimatı“nda xilasetmə işləri zamanı bıçağı sinəyə və ya qola bağlamağı məsləhət görürlər: „Bütün həyati vacib avadanlıqlar (bıçaq, silindrlərdə qaz təzyiq sensorları, fənər və s.) asanlıqla əlçatan yerdə, məsələn sinə və ya qolda yerləşdirilməlidir.
Bıçağı birbaşa bədənə bağlamağın bir neçə yaxşı yolu var: üstəlik bu, elə bir şəkildə edilməlidir ki, sonradan istədiyiniz vaxt onu rahat götürə biləsiniz.
Məsələn, onu gödəkçənin kəmərinə bağlaya bilərsiniz. Bıçaq növündən asılı olaraq biləkdə daşına bilər. Lakin bu yalnız bıçağın hansısa təyinat üçün xüsusi olaraq hazırlanması halında edilməlidir.
Hər bir insanın fərdi xüsusiyyətləri, sol əlli və ya sağ əlli olması da nəzərə alınır. Bəzi istehsalçılar qarın nahiyəsinə sabit bağlanan xüsusi qınlar da istehsal edirlər.
Heç kim bıçağın yerləşməsinə aid sirri tam açmır, sxematik planlar internetdə görünsə belə, heç kim bunun həqiqətə nə qədər uyğun gəldiyini söyləmir.
Sabit bıçaq hərəkət edərkən narahatlığa səbəb olmamalı, ağrı nöqtələrinə təsir etməməli, digər avadanlıqların istifadəsini məhdudlaşdırmamalıdır.
Bununla birlikdə, bıçağın bağlanması üsulu ilə bağlı fikir birliyi hələlik mövcud deyil. “Üç boltlu üçün olan bıçaq, hər hansı bir avadanlıqdan asıla bilər (mən onu SLVI-nin kəmərinə asırdım») — deyə hərbi dalğıc bildirir.
Ən başlıcası odur ki, soyuq silahlar insan əlinin uzadılmasının davamı olsun, onunla birləşsin, maksimum sürətlə və dəqiqliklə çıxarıla bilsin. Bunlarla şansları böyük ölçüdə bıçağı istifadə etdikləri sürətlə təmin edilən bütün sualtı mütəxəssislər razılaşacaqlar.
Şimal Donanmasının sualtı diversiya və hücum qrupunun sualtı üzgüçülərindən biri xatırlayır: «Bıçaqla iş dairəvi fırlanan şəkildə gedir və üzgüçünün nəfəs alma qurğusuna və əzalarına ziyan vurmaq məqsədi daşıyır. Təlimata uyğun olaraq, dalğıc bıçağı yük kəmərində, üzgüçü isə ayaqda və ya biləkdə asmalıdır (bunlar fərqli bıçaqlardır, şəkildəki sualtı üzgüçünün nizamnaməyə uyğun bıçağı göstərilir).
Suda bıçaqla zərbə endirmək, bir dəfəyə əzanı və ya boğazı kəsmək fiziki olaraq mümkün deyil. Bıçaq parçanı və oksigen təchizatı sistemini yırtmağa isə imkan verir. Boğazı zədələmək ümumiyyətlə fantastikadır, hava reduktorlarını kəsib keçənə qədər özünün oksigenin bitə bilər… (qarışıqları hələ demirəm...).
Digər sualtı döyüşçü deyir: „İlk məqsəd düşmənə xəsarət yetirmək və ya onu öldürmək deyil, çünki qan yaxşı görünür. Sualtında bıçağı normal saplamaq da çətindir. Məqsəd düşməni havadan məhrum etməkdir, məsələn avadanlıqdan asılı olaraq büzməli boruların, xortumun, aşağı təzyiq və ya nəfəs kisəsinin kəsilməsi (yırtılması), əgər rəqib “quru» tipli hidrogeyimdən istifadə edirsə, onun germetikliyini pozmağa çalışın, bu zaman geyim özü dalğıcı batıracaq".
Bıçağın ülgüc forması necə olmalıdır sualına hələ də qəti cavab yoxdur. Təcrübəli dərin dəniz rekordçulardan biri izah edir ki, çox sayda dalğıc bıçaqları çox yaxşı görünür, lakin bu əsas məsələ deyil.
«Mən şəxsən bir kənarı dişli xəncərdən istifadə edirəm. Onun dişli tərəfi iplərin və balıq torlarının öhdəsindən qısa müddətdə gəlməyə imkanı verir», — deyə o bildirir.
Bıçaq korroziyaya ən davamlı materiallardan hazırlanmalıdır. Bıçaq ülgücünün istehsalında istifadə olunan keramika materialları çox kövrək olur və yan qüvvələrin təsiri onun qırılmasına səbəb olur.
Titan paslanmayan xüsusiyyətə malikdir, lakin kəsmək üçün davamlı deyil — dişli tərəf istifadə edilmədikdə, bıçaqların ülgüc tərəfi təkrar istifadələrdən sonra kütləşir. Bu bıçaqlar tez-tez şaxta dalğıcları tərəfindən istifadə olunur, çünki titan bıçaqları maqnitə reaksiya vermir.
Xarici istehsalçılar, digər paslanmayan poladlara və titan ərintilərinə üstünlük verirlər. Titan və ya DLC (almaza bənzər karbon) örtüklü 440-C markalı polad; talonit (kobalt əsaslı ərinti); X-15 T.N poladı (Fransa istehsalı) və s. onlara aiddir. Bir çox istehsalçı texniki təsvirdə bu ərintilərin nisbətini vəd edir, lakin bunun reallığa nə dərəcədə uyğun olduğunu müəyyənləşdirmək çətindir, yalnız müəyyən bir müddət su altında qaldıqdan sonra bıçağın vəziyyətini əminliklə təhlil edə bilərsiniz.
Hətta ən ideal bıçaq ülgücləri belə istənilən nəticəni əldə etmir.
Bəlkə də bu barədə ən yaxşı tövsiyə İqor Aleksandroviç Skrılevə aiddir. Həqiqətən əfsanəvi dizayner və ixtiraçı olan Skrılyev 31 dekabr 2013 tarixində dünyasını dəyişdi. 1998-ci ildə o, ruscadan «Konstruktor Skrılevin bıçaqları» kimi açıqlanan NOKS adlı bir şirkət yaratdı. NOKS-da çox sayda, o cümlədən donanma üçün, müxtəlif bıçaqlardan ibarət tam soyuq silah nəsli yaradıldı. «Dəniz Şeytanı» bıçağı bazasında «Kasatka» bıçaqları (xilasetmə dalğıcları üçün); «Murena» bıçağı, «Sapsan» bıçağı (hərbi hava qüvvələrinin pilotları üçün) Skrılevin əsərlərindəndir.
İqor Aleksxandroviç 2010-cu ildə keçirilən forumların birində, bu gün də aktuallığını itirməyən bir tövsiyə səsləndirdi:
«Bıçaq sənayesi xüsusi olaraq özü üçün hazırlanan polad tələb edə bilməz, buna görə də tamamilə fərqli məqsədlər üçün yaradılan materiallardan istifadə edir. Bəli, xüsusi bıçaq poladları mövcuddur, lakin bu qaydalar ya istisnadır, ya da təmiz piardır. Bu piar nədən ibarətdir? İş ondadır ki, bıçaqlar bu xüsusi poladlardan və ya bəzi ekzotik ərintilərdən hazırlanmır. Titan, talonit və ya keramika — bu ərintilər öz üstünlüklərinə malikdir, lakin bu üstünlüklərin dəyəri çox yüksəkdir. Onları qiymət/keyfiyyət meyarlarına görə, primitiv karbondan hazırlanan bıçaqla müqayisə etsəniz, məlum olur ki, keyfiyyəti 10-15% artdığı halda, qiymət bir neçə dəfə qalxır. Buna görə də bu piardır. Meyarlar həddən artıq bulanıq olduqda isə keyfiyyəti qiymətləndirmək çətinləşir. Biri möhkəmlik və ülgüc davamlılığına, digəri isə korroziya müqavimətinə üstünlük verir. Mənim üçün, məsələn, üstünlük verdiyim bir neçə polad növü mövcuddur. Birincisi, NR2 və НРС-2 bıçaqlarının hazırlandığı poladdır. Düstur vermirəm, bir yerə yazmışam, axtarmağa ərinirəm. Əla poladdır, lakin indi bəzi səbəblərə görə tapılmır.
Eksklüziv məhsullar üçün „Damastil“ köhnə texnologiyaları və müasir polad tozlarını birləşdirmək həqiqətən maraqlı bir seçimdir. Əlbəttə ki, bu yerli ustaların məhsuludur.

Müəllif: Dəyanət Ağalarlı
Mənbə: Ordu.az