Kainat Necə Yarandı?

Kainatın Böyük Partlama meydana gəldiyini bilirik. Ancaq Böyük Partlamanı adının düşündürdüyü kimi "böyük bir
partlama" olaraq düşünməmək lazımdır. Böyük Partlamanı kosmosda partlayan və ortalığı darmadağın edən bir bomba kimi
xəyal edincə işlər qarışır. Çünki kainatın özü Böyük Partlamaqla meydana gəldi. Yəni kosmos, zaman, maddə və enerji bu sırada
meydana gəldi. Kainatın ortaya çıxışını və genişləməsini açıqlayan Böyük Partlama qaydasına bəlkə də başqa bir ad tapmaq lazımdır, çünki əslində bu qayda Böyük Partlama anını deyil daha sonrasında nələr olduğunu açıqlayır.

Əslində Böyük Partlama anında nə olduğunu tam olaraq bilməyirik. Saniyənin xəyal edə bilməyəcəyimiz qədər kiçik bir hissəsi qədər sürən ilk mərhələdə və əvvəlində nələr olduğunu anlaya bilmirik. Bəlkə də heç bir zaman tam olaraq anlaya bilməyəcəyik. Kvant naməlumluq qaydası, keçici enerji qabarcıqlarının ya da parçacıq-qarşı parçacıq kimi parçacıq cütlərinin ortaya çıxmasına imkan tanıyar. Fizikaçılar bu təbiri sevməsə də, bunlar "heç yoxdan" ortaya çıxa bilər, amma qısa müddətdə itərlər. Enerjiləri nə qədər aşağı olsa o qədər uzun müddət var olarlar. 1970lərdə Edward Tryon adlı bir alim, kainatın da kvant dalğalanmasıyla ortaya çıxmış ola biləcəyini fikrini irəli sürmüşdü. Tryon,  sahəsinin enerjisinin mənfi,maddənin ehtiva etdiyi enerjinin də müsbət olduğuna və
bunların bir-birini balanslayacağına diqqət çəkmişdi. Kainat bu şəkildə bir "kvant qabarcığından" ortaya çıxışdırsa, qara dəliklərdən bildiyimiz qədəriylə, ehtiva etdiyi həddindən artıq dərəcədə sıx maddənin qravitasiya təsiriylə həmən an çökməsi gözlənilirdi. Bundan tək qurtuluş yolu, Böyük Partlamadan çox qısa müddət sonra kainatın böyük bir qüvvətlə, çox sürətli bir şəkildə daha böyük bir ölçüyə şişməsi olaraq görünürdü. 1980-ci ildə məşhur kainat alim Alan Guthun ortaya atdığı Şişmə Qaydası, Böyük Partlama qaydasıyla bağlı bu və bunun kimi bir çox sualı ortadan qaldırdı.

Bu qaydaya görə kainat Böyük Partlamadan 10^-36 saniyə sonra birdən bir proton ölçüsündən qreufurt ölçüsünə böyümüşdü. Böyük Partlama qaydası tənliklərlə və müşahidələrlə təsdiqlənir. Kainatın genişləyir olması qaydanın ən əhəmiyyətli dəlili. Genişləmənin ən əhəmiyyətli göstəricisi də uzaqdakı bütün kometaların bizdən uzaqlaşmasıdır. Yəni kainat hər keçən gün bir əvvəlki günə görə daha geniş, daha soyuq və daha az sıx hala gəlir. Bu müddəti tərsinə doğru izlədiyimizdə Böyük Partlamayaa çatırıq.

Böyük Partlama qaydasını dəstəkləyən bir başqa müşahidə də "kosmik mikrodalğa fond şüamı"nın varlığı. Primitiv kainat şəffaf deyildi. Atomlar meydana gəlmədən əvvəl mühit çox sıx olduğundan şüa yayıla bilmirdi. Kainatın soyumasıyla, Böyük Partlamadan 380.000 il sonra elektronlar və atom nüvələri birləşdi və
atomları meydana gətirdi. Bu sırada kainat şəffaflaşdı və şüa yayılmağa başladı. Bütün bunlar Böyük Partlama qaydasını ortaya atıldıqdan
sonra nəzərdə tutulmuşdu. Bu uzaqgörənlik astronomlar mikrodalğa fond şüasının qalıqlarını tapmaq üçün yola çıxdı. Kosmik mikrodalğa fond şüası illər sürən işlərin ardından nəhayət 1964-cü ildə kəşf edildi. Kainatın hər yanını dolduran bu şüamın indiki vaxtda ölçülən istiliyi mütləq sıfırın təxminən 3 dərəcə üzərində (3 Kelvin yəni -270°C). Halbuki bu şüam yayıldığında kainatın istiliyi təxminən 3300°C olmalı idi. Demək ki kainatın istiliyi
o zamandan bu yana təxminən 1100 dəfə azalmış. Yəni kainat bir o qədər genişləmiş. Kosmik mikrodalğa fond şüamının böyük bir həssaslıqla ölçülməsiylə əldə edilən nəticələndirər bizə daha da çoxunu izah edir. Bu şüamın dalğaboyundakı yəni kainatın istiliyindəki kiçik dəyişmələr, bizə
kainatın quruluşuyla və kometaların çoxluqlarının necə meydana gəldiyiylə əlaqədar əhəmiyyətli ipucları təmin edir.
 

2 şərh

papatürk
Başa düşmürəm bu yazını niyə tərcümə edəndə düz etmirsiz? Elə bil türk qəzeti oxuyur adam.Mən özüm türk dilində çox mütaliə edirəm.Amma bu saytda da alayarımçıq tərcümə qoyulacaqsa daha nəyə lazım post yazmaq?
bloqçu
papatürklə razıyam..

Bundan əlavə, əgər başqa bir yerdən alıntıdırsa, burda mənbəə də göstərilməlidir.