Mustafa Kamal Atatürk 1881-ci ildə Yunanıstanın Selanik şəhərində anadan olub. Atası Əlirza bəy, anası Zibeydə xanımdır. İbtidai və orta təhsilini Selanikdə almış, 1899-cu ildə Hərbiyyə məktəbinə daxil olmuş, 1902-ci ildə oranı bitirmişdir. Polkovnik rütbəsi ilə Çanaqqala savaşlarına qatılmış, 1916-cı ildə general rütbəsi ilə təltif olunmuş, Diyarbəkir Cəbhədindəki 16-cı briqadanın komandanlığına gətirilmişdir. 1918-ci il noyabrın 7-də Osmanlı padşahı tərəfindən geri çağrılmış və 1919-cu il aprelin 30-da Ərzurumda yerləşən 9-cu ordu müfəttişliyinə təyin olunmuşdur.
Ardı →

Birinci Dünya müharibəsinin nəticələri Osmanlı imperiyası üçün daha fəlakətli olmuşdu. O, müharibə nəticəsində dağılmış imperiyalardan biri oldu. Onun torpaqları pay-püşk edildi. Müharibədə qalib çıxan Antanta dövlətləri, xüsusən İngiltərə, Fransa, İtaliya və Yunanıstan Türkiyəni bir dövlət kimi ləğv etmək niyyətində idilər. İzmir və onun ətraf rayonları «bəxşiş» olaraq Yunanıstana verildi. 1919-cu ilin aprelinə kimi ingilis qoşunları Kilikiyanı, fransızlarla birlikdə isə Şərqi Frakiya və Qara dəniz boğazları bölgəsini işğal etdilər.
Türkiyə qarşısında "ölüm" ya «olum» məsələsi durmuşdu. Belə bir şəraitdə türk xalqı öz dövlətçiliyini qoruyub saxlamaq uğrunda milli-azadlıq hərəkatına başladı. Ona gənc zabit Mustafa Kamal Paşa (1881 — 1938) rəhbərlik edirdi.
Davamı →

Türkiyənin II dünya müharibəsindən sonrakı tarixindən bəhs edərkən qeyd etmək lazımdır ki, bu ölkə qonşu müsəlman dövlətləri ilə müqayisədə fərqli bir inkişaf yolu seçdi. Bu seçim imkan verdi ki, Türkiyə kapitalizm yolu ilə inamla irəliləsin və inkişaf etsin. Bu gün ölkədə mövcud olan inkişaf prosesinin dinamikası ona dəlalət edir ki, Türkiyə həyatın bütün sahələrinin modernləşdirilməsində və dəyişən dünyanın şərtlərinə uyğunlaşmaqda yetkin bir səviyyəyə çatmışdır, iqtisadi həyatda liberalizm, siyasi həyatda parlamentarizm prinsipləri dönməzdir və yalnız irəliyə yönəlidir. Türkiyə artıq zaman-zaman baş vermiş sabitsizlik bəlasından xeyli uzaqlaşmışdır və inamlı mövqe sahibi olan bir dövlətə çevrilmək prosesini başa çatdırmaqdadır. Bəs Türkiyə belə bir yüksəlişə necə nail ola bilmişdir?

Ardı →

Bən şu sətirləri yazarkən gözlərim önündə Qafqasyadan son poçta ilə gəlmiş qəzetələr duruyor. Bu qəzetələrin ilk səhifəsində şu xəbərə təsadüf ediliyor:
«Dün cümə ertəsi martın 19-da gecə yarısında bir-çox jandarma və polis məmurları bütün türk qəzetələrinin idarəxanələrini basaraq...sahib-imtiyaz və sərmühərrirlərini təhti-toqifə (nəzarət altına) alıb həbsxanaya göndərdilər. Toqif edilən zatlar şunlardır: „Yeni-həqiqət“ qəzetəsinin sahibi-imtiyazı Oruc Orucov, sərmühərriri Məhəmmədsadiq Axundov, „Səda“ qəzetəsinin sahibi-imtiyazı və sərmühərriri Haşım bəy Vəzirov, „Yeni Füyuzat“ məcmueyi-ədəbiyyəsinin sahibi Əlipaşa Hüseynzadə və sərmühərriri Əhməd Kamal bəy əfəndi, heyəti-təhririyyəsindən Cəfər Bünyadzadə, „Şəhabi-saqib“ qəzetəsinin sahibi-imtiyazı və sərmühərriri Əlabbas Müznib Mətləbzadə».

Davamı →

Rənglərinin ardıcıllığını əzbər bilməsək də, mənalarını əzbər bildiyimiz, hərdən baş-ayaq asdığımız, bunun üstündə bir-birimizi günahlandırdığımız bayrağımızda əks olunan “türkləşmək, islamlaşmaq, müasirləşmək” ideyalarının ilk “uzlaşma təşəbbüskar”ı kimdir?
Azərbaycanda bu sual, ümumiyyətlə, müzakirə olunmur. Bizim üçün ünvan bəllidir. Türkiyədə isə fikir adamlarına görə dəyişir. Bəzilərinə görə, “türkləşmək, islamlaşmaq, müasirləşmək” ideyasının ilk müəllifi Əli Suavidir, digərlərinə görə isə Əli Suavi olmasa da, konkret olaraq ünvan Əli bəy Hüseynzadə deyil.

Davamı →

Şirvanzadə Mehmet Rüşdi Paşa Sultan Əbdüləzizin hakimiyyəti dövründə, 1873-1874-cü illərdə Osmanlı dövlətinin sədrəzəmi və ya vəziri olub. Atası XIX əsrdə Azərbaycanda yenidən dirçələn Nəqşibəndilik təriqətinin liderlərindən biri İsmayıl Siracəddin Şirvanidir. İsmayıl Şirvani Kürdəmirdə doğulub.
Osmanlı sarayına doğru
Çar Rusiyasının Şirvan (Şamaxı) Xanlığını işğal etdikdən sonra ailəsi Anadoluya (Amasiya) köçüb. Təhsilinə Amasiyada başlayan Mehmet Rüşdi 1850-ci ildə İstanbula gələrək, burada Bəyazid Cami mədrəsəsində oxuyub. Müəllimi dövrünün məşhur din adamlarından Vidinli Mustafa Əfəndi olub.
Davamı →

Davamı →

İkinci Dünya müharibəsində hər iki tərəfin cəhdlərinə baxmayaraq, Türkiyə bitərəf qaldı. 1945-ci ilin fevralında Türkiyə Almaniya və Yaponiyaya müharibə elan etdi. Yaranması nəzərdə tutulan BMT-yə üzv qəbul edilmək üçün bu addımın atılması əsas şərt idi. Lakin bu dövrdə Türkiyənin beynəlxalq vəziyyəti çətin idi. Belə ki 1945-ci ilin martında SSRİ Türkiyəyə ərazi iddiaları irəli sürmüşdü. Ona görə də Türkiyə SSRİ-nin təcavüz təhlükəsinə qarşı ABŞ-la yaxınlaşmağa məcbur idi. Trumen doktrinası və Marşall planına əsasən, ABŞ Türkiyəyə hərbi-iqtisadi yardım göstərdi.

Davamı →

Müharibədən sonrakı ilk illərdə Türkiyədə ən vacib problem iqtisadiyyatın sağlamlaşdırılması idi. Türkiyənin ixrac etdiyi kənd təsərrüfatı malları Avropa bazarında rəqabətə dözə bilmirdi. Buna görə də Türkiyə hökuməti bir sıra islahatlar keçirmək qərarına gəldi. Əhalinin əmək münasibətlərini qaydaya salmaq üçün Əmək nazirliyi yaradıldı. Ərzaq vergisi ləğv edildi. 1945-ci ildə Türkiyə Böyük Millət Məclisi Torpaq islahatı haqqında qanunu təsdiq etdi. Qanunda ehtiyacı olan hər bir kəndliyə torpaq verilməsi nəzərdə tutulurdu. Torpaq islahatı 1947-ci ildən həyata keçirilməyə başladı. Şəxsi torpaq sahələrinə toxunulmadı Hakim dairələr “qapalı” iqtisadi siyasətdən imtina etdilər. Onlar respublika döründə ilk dəfə olaraq ölkənin kapitalını xarici kapital üçün açıq elan etdilər. 1947-ci il iyulun 12-də Ankarada ABŞ ilə Türkiyə arasında “Trumen doktrinası” çərçivəsində Türkiyəyə maddi yardım göstərilməsi haqqında müqavilə imzalandı.
Davamı →

Birinci Dünya müharibəsi Osmanlı imperiyası üçün fəlakətlə nəticələndi. Mühəribə Osmanlı imperiyasının bütün iqtisadi həyatını pozdu. Ölkə müharibədə ağır məğlubiyyətə uğradı, imperiya süqut etdi. 1919-cu ilin aprel ayına qədər ingilis qoşunları Anadolunun cənub-şərq hissəsini (Kilikiyanı), fransızlarla birlikdə isə Şərqi Frakiya və Qara dəniz boğazları zonasını işğal etdilər. Yunanıstan Qərbi Anadoluda İzmiri ələ keçirdi. Milli-azadlıq hərəkatına qalxan türk xalqına rəhbərliyi gənc zabit Mustafa Kamal paşa öz üzərinə götürdü. Onun rəhbərliyi altında Sivasda bütün Anadolunu təmsil edən böyük Milli Ümumtürk konqresi toplandı. 1920-ci ilin yanvarında işə başlamış Məclis “Milli And” qəbul etdi. Bu sənəddə Mudros barışığı başlanan vaxtdan etibarən Türkiyənin malik olduğu sərhədlər daxilində istiqlaliyyəti və ərazi bütövlüyü elan edilirdi. 1920-ci il aprelin 23-də Ankarada Türkiyə Böyük Millət Məclisi (TBMM) açıldı.
Davamı →