Orta əsrlərdə dərin düşüncə və zəka sahibi kimi tanınan mütəfəkkirlərimiz sırasında şair, tanınmış ədəbiyyatşünas, dilçi alim Xətib Təbrizinin xüsusi yeri var. 

Xətib Təbrizi (Əbu Zəkəriyyə Yəhya ibn Əli) 1030-cu ildə Təbriz şəhərində dünyaya göz açıb, uşaqlıq illəri burada keçib. Gənclik dövrü ilə bağlı qaynaqlarda səhih məlumat az olsa da, onun erkən yaşından elmə maraq göstərdiyi, daha çox poetika ilə maraqlandığı qeyd olunur. O, elmi kitabları mütaliə edir və adı alimlər məclisində çəkilir. Təbrizin görkəmli elm adamları onun haqqında yüksək fikirlər söyləyir, Suriyanın Şam (Dəməşq) şəhərinə gedərək orada məşhur dilçi alim Əbül-Əla Məərri ilə görüşməsi tövsiyə olunur.

Beləliklə, Məərri ilə görüşmək üçün yola çıxan Xətib Təbrizi piyada gəlib Şama yetişir. Onun elmə həvəsi və qeyri-adi iradəsi şəhərdə dildən-dilə düşür, ərəb salnaməçilərinin diqqətini çəkir və gənc nəslə örnək hərəkət kimi kitablara salınır. Şamda Əbül-Əla Məərri ilə görüşən X.Təbrizi bu görkəmli ərəb alimini yüksək qiymətləndirərək yazıb: “Ərəblərin dilində Əbül-Əlaya məlum olmayan bircə söz də yoxdur”.
Davamı →

Nasir, dramaturq, Əməkdar İncəsənət Xadimi, Dövlət mükafatı laureatı, “Şöhrət” ordenli, Xalq Yazıçısı İlyas Məhəmməd oğlu Əfəndiyev 1914-cü il mayın 28-də Füzuli şəhərində dünyaya göz açmışdır. Yazıçının ulu babalarının bir qolu tacir nəslinə mənsub, digər qolu isə ruhani təhsili almış savadlı axund və üləmalar, Qarabağda tanınan, kasıba əl tutan, xeyirxah və alicənab insanlar olmuşlar.

Yazıçının babası Bayram bəy dövlət idarələrində məmur işləmiş, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə Şuşada qəza rəisi vəzifəsində çalışmışdır. Ötən əsrin 30-cu illərinin tufanı Əfəndiyevlər ailəsindən də yan keçməmiş, yazıçının atası Məhəmməd Əfəndiyevə “kulak” damğası vurulmuş, aramsız təqiblərə, təzyiqlərə tab gətirməyən bu işıqlı şəxsiyyət 1934-cü ildə, 50 yaşında ikən dünyasını dəyişmişdir.
Davamı →

XIX yüzillikdə Məhəmməd Tağı Sidqinin rəhbərliyi ilə Ordubadda fəaliyyət göstərən “Əncüməni-şüəra” ədəbi məclisinin tanınmış üzvlərindən biri də Hüseyn Nadim Naxçıvanidir.

Hüseyn Abdulla oğlu Mehdiyev (Nadim) 1871-ci ildə Naxçıvanın Nehrəm kəndində anadan olub. Mollaxanada və Cəlil Məmmədquluzadənin dərs dediyi məktəbdə oxuyur. Atası vaxtsız vəfat etdiyindən təhsilini davam etdirə bilmir. Şəxsi mütaliə ilə savadını artırır. Ərəb və fars dillərini öyrənir, Şərq ədəbiyyatını, klassik Azərbaycan poeziyasını mənimsəyir.

Nehrəm kəndində kiçik çayxana açır. Bu çayxana həm də şeir-sənət adamlarının toplaşdığı məkana çevrilir. Culfadan, Ordubaddan ədəbiyyat həvəskarları onunla səmimi münasibət qururlar. O, tez-tez Ordubada gedib ədəbi məclislərdə iştirak edir.
Davamı →

Məclislərin birində şair Qəşəm Nəcəfzadənin oğlu gənc yazar Kəramət Böyükçöl Vaqif Səmədoğlunun sözünü tez-tez kəsir. Birdən Vaqif müəllim əsəbiləşir:
— Bala, dədəm dədəndən böyük şairdir, özüm özündən sözümü niyə kəsirsən.

***

Vaqif Səmədoğlu Moskva-Həştərxan-Bakı təyyarəsi ilə vətənə gəlirmiş. Yolda yanında oturan qadınla tanış olur. Qadın Səməd Vurğundan xeyli danışır, onun şeirlərindən deyir, Vaqifin şair olduğunu bilmədiyi anlaşılır və bu Vaqifin kefinə dəyir. Arada necə olursa qadın ah çəkir:
— Nə ola, təyyarə Həştərxanda yerə enə, lap ürəyim sıxıldı…
Davamı →

Könlünü sözə bağlayandan, əlinə qələm alıb duyğulanan gündən saysız-hesabsız məqalə, hekayə, povest, roman və nəhayət, xatirələrini yazıb. Onlarla kitabın müəllifi kimi tanınıb, sevilib. Dövrünün məşhur yazıçılarından biri kimi böyük rəğbət qazanıb. Elmi axtarışlarla da məşğul olub. Alimlik dərəcəsi alıb. Ali məktəblərdə dosent kimi çalışıb. Tanrı ona bağışlanan ömür payında da səxavətli olub. 90 ilə kimi ömür sürüb Manaf Süleymanov. O, sadəcə yazılarının dərci və kitablarının nəşri ilə məşğul olmurdu.

Xarici ölkə ədəbiyyatından, xüsusilə də rus və ingilis yazıçılarının əsərlərini Azərbaycan dilinə məharətlə tərcümə edirdi. Ondan bizə böyük bir ədəbi irs yadigar qalıb. Yəqin ki, tədqiqatçılar, ədəbiyyatçılar Manaf Süleymanov yaradıcılığını bu günün gözü ilə araşdıraraq bu yazıçının Azərbaycan ədəbiyyatına, tarixinə bəxş etdiyi töhfələrin həqiqi dəyərini verəcəklər. O, çox cəfakeş, fədakar, həm də həyat həqiqətinə sadiqliyi ilə seçilən bir qələm sahibi idi.
Davamı →

Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti qurulandan bir il sonra, 1919-cu ilin 26 avqust tarixində yazıçı, tənqidçi Seyid Hüseynin (Sadiq) rəhbərliyi ilə 35 nəfər ədib və naşirin iştirakı ilə “Yaşıl qələm” cəmiyyəti təsis olunur. Fəaliyyəti dövründə 80-dən çox qələm sahibini ətrafında birləşdirən birlik dövrün ədəbi prosesini yaxından izləmək, şərh etməklə yanaşı, klassik Azərbaycan və dünya ədəbiyyatının seçkin nümunələrini təbliğ etməyi də qarşıya məqsəd qoymuşdu. Cəmiyyətin üzvlərindən biri də ixtisasca hüquqşünas olan publisist, nasir və dramaturq Mustafa bəy Əlibəyov idi. 

Mustafa bəy Cabbar bəy oğlu Əlibəyov 1872-ci ildə Nuxa (indiki Şəki) şəhərində anadan olub. Atası dövrünün tanınmış ziyalısı, Şəki xanları sarayının mirzəsi idi. Mustafa ilk təhsilini mədrəsədə alır, ərəb-fars dillərini öyrənir. Sonra təhsilini şəhərdəki rus-tatar məktəbində davam etdirir. O, Bakıda və Tiflisdə təhsil alır, rus və fransız dillərini də dərindən öyrənir. Bakı Şəhər Məhkəməsində tərcüməçi işinə düzəlir.
Davamı →

Zəng gələndə mən dərin bir yuxunun içində naməlum bir obyektlə (əzrayıl da ola bilərdi) ölüm-dirim savaşındaydım. Vatsapp zəngi məni lap vaxtında xilas elədi. Yerimdən dik atılıb həyatla yuxu arasında telefonu əlimə aldım. Ekranda zəng edən adamın şəkli görünürdü və qəribədi ki, şəkildəki mən idim, özüm öz üzümə baxıb qıcıq bir təbəssümlə gülülümsəyirdim.

Lənət şeytana, gözlərimi silib ada baxdım, məni şəklimin altında “bacı”yazılmışdı. Bu müddət ərzində bir az da ayıldım və anladım ki, özüm-özümə zəng eləmirəm, sadəcə olaraq, bacım vatsapp profilinə mənim şəklimi qoyub. Bu, məni rahatlatmaq əvəzinə bir az da çaşdırdı.
Davamı →

XX əsr Azərbaycan poeziyasının görkəmli nümayəndələrindən biri. Füzuli və Seyid Əzimdən sonra qəzəl janrını və əruz vəznini yeni bir zirvəyə qaldıran, klassikanı sönməyə, qürub etməyə qoymayan bənzərsiz şairimiz.

Qəzəlləri muğam sənətimizin, muğam ifaçılarının repertuarından düşməyən ustad sənətkarımız. Aylar, illər keçdikcə xalqın dilindən düşməyən Vahid.

O elə bir dövrdə ədəbiyyata gəlmişdi ki, qəzəl janrı artıq öz nüfuzunu itirməyə başlamışdı və Mirzə Ələkbər Sabir bir satirasında epiqonçu qəzəlçiləri lağa qoymuşdu. Qəzəlin dili, bədii təsvir vasitələri sanki bir dairənin, özü də qapalı bir dairənin içindən sıyrılıb çıxa bilmirdi. Qəzəl xalqa gedib çatmırdı.

Davamı →

                   
                          Azər qoşunu qeysər -i  Rumu əsir etmiş ,
                          Kəsra sözüdür, bir belə tarix nağıl olmaz — Şəhriyar

Bəzən  sənə elə gəlir ki, sanki baş verəcək dəhşətli bir olayı hiss etdin; elə bil bu olay ya keçmişdə olmuşdu, ya da gələcəkdə mütləq olasıydı.Bəzən günlərlə, aylarla, hətta illərlə bu təsirdən qurtara bilmirsən. Bu hiss-“nə isə” nin baş verəcəyinə aid olan bu mistik hiss səni zaman-zaman təqib edir və tədricən şüurunun alt qatlarına keçir, bir qorxu kimi, labüd surətdə olası dəhşətli hadisə kimi orada gizlənir.Hərdən çaşıb qalırsan;-axı bu,hissetməmi deyim,irəlicədən görməmi deyim-nə isə mistik bir şeydir, buna inanmağa heç bir əsas yoxdur, insan həyatında minlərlə belə xırda təfərrüatlar olur və zaman-zaman yox olub gedir,yəni heç bir hadisə -filan baş vermir.
Davamı →

(Şiringül Musayevanın “Koroğlunun qocalığı” hekayəsini qəhrəmanlıq eposumuz “Koroğlu” dastanının sonuncu qolu bildim).
 Çağdaş dövr nəsrimizdə ünlü imzalardan birinə çevrilməkdə olan Şiringül Musayevanın “Koroğlunun qocalığı” əsərini oxuyub qurtaranda yenə də müdrik insan obrazı ilə üz-üzə gəldim. Yenə niyə deyirəm? İki-üç ay əvvəl onun “Qarımışın monoloqu” hekayəsi ilə tanış olanda düşündüklərimi “Müdrik qarımış” adlandırmışdım.
Qarımışdan fərqli olaraq ikinci müdrik çox məşhur tarixi şəxsiyyət — əfsanəvi qəhrəmanımız Qoç Koroğludur. “Koroğlunun qocalığı”ndakı bu gün bizimlə çiyin-çiyinə ahıl çağlarını yaşayan Koroğlu yenə də haqsızlığa və ədalətsizliyə dözməyən, amma əvvəlkindən kövrək və duyğulu el ağsaqqalıdır.
Elmi kimi şəxsiyyəti də bütöv, ensiklopedik bilikli böyük alimimiz Azad Mirzəcanzadənin “qocalıq ömrün sonu yox, çələngidir” fikrinə söykənərək deyirəm ki, Şiringül xanımın qoca (nə qədər qoca olsa da yüz cavana dəyən), yox ey, Qoç Koroğlusu doğrudan da ömrünün çələngini yaşadığı dövrdə Çənlibeldə tək qalıb.
Davamı →