İnkişaf etmək istəyənlər üçün maraqlı məlumatlar olan kollektiv bloq servisi
İslam təriqətləri arasında ən geniş yayılan cərəyanlardan biri və bəlkə də birincisi ələvilikdir. Müsəlman ölkələrində, xüsusən də Türkiyə, Suriya, İraq, Pakistan, Misir və digərlərində bu cərəyanın çoxsaylı tərəfdarları var. Azərbaycanda da tarixən ələvilik olub. Digər təriqətlərlə müqayisədə daha dinamik və yayılmaqda davam edən ələvilik bu gün türklər vasitəsilə Avropada geniş yayılıb. Xüsusən də türklərin sıx məskunlaşdığı Almaniyada ələvi dərnəkləri var.
Bəs ələvilik nə deməkdir? Ümumiyyətlə, bu cərəyan haqda nə bilirik?
Qeyd edək ki, son dövrlərdə əksər insanlar ələvilik təriqətini İslamın şiə-cəfəri məzhəbi ilə qarışdırır. Hətta Türkiyədə də son illərə qədər çoxu ələviliyin şiəliklə eyni olduğunu təsəvvür edirdi. Ələviliyi bu gün aradan demək olar ki, tam qalxmış “əliəllahılarla” eyni cərəyan hesab edənlər də var. Mövzuya olan marağı nəzərə alaraq ələvilik haqda ümumi məlumatları bir yazıda xülasə etmək qərarına gəldik.
Bibliya (yunanca: kitablar) və ya Müqəddəs Kitab iudaizmə və xristianlığa aid müqəddəs mətnlərin külliyyatı. Xristianlıqda həmçinin Müqəddəs Yazı adlanır. Kitab iki hissəyə bölünür: Əhd-i ətiq və Əhd-i cədid. Bütövlükdə Bibliya 77 kitabdan ibarətdir. Bunlardan 50-si Əhd-i ətiqə, 27-si Əhd-i cədidə daxildir. 2003-cü ilə olan məlumata görə Bibliya və ya onun müxtəlif hissələri 2300-dən çox dilə tərcümə olunub.
Dünya ədəbiyyatı və incəsənətində Bibliya mövzuları geniş yayılmışdır. Kitabdakı obrazlardan (Adəm, Həvva, Davud, Süleyman, İsa və s.) Şərq, o cümlədən Azərbaycan ədəbiyyatında geniş istifadə edilmişdir.
Hinduizm, Hind yarımadasında yaşayan yеrli əhalinin mənsub olduğu dindir. Qərblilər bu xalqın dinini ifadə еtmək üçün onların daha çox İndus çayının ətrafında yaşamalarını nəzərə alaraq onlara bu cür müraciət еtmişlər. Əslində onlar öz dinlərini «Sanatana Dharma» (əzəli – əbədi – din) dеyə adlandırırlar.
Еhtimal olunur ki, bu dinin tarixi е.ə. 2000-ci ilə qədər gеdib çatır. Şərqi avropa stеplərində yaşayan Arilər Hindistanı işğal еtmiş, öz dini inanc və yaşam tərzləri ilə yеrli xalqa təsir еtmiş və bir nеçə əsr davam еdən bеlə qarışıqlıqdan Hinduizm dini ortaya çıxmışdır. Bu prosеsi bеş dövrə ayırmaq olar: 1.Vеdalar dövrü (е.ə. 2000-ci il); 2.Upanişadlar dövrü (е.ə. 800 – 500); 3.Klassik dövr (е.ə. 500 – еramızın 500-cü ili); 4.Orta çağdakı ilahiyyat və fəlsəfənin tərəqqisi dövrü (Vеdanta); 5.Müasir dövr.
Dünyanın ən qəribə dinlərindən biri də amerikan əsgərinə pərəstiş dinidir. John Frum adlı bu din 1940-cı illərin əvvəllərində, Amerikan əsgərlərinin müasir Vanuatunun ərazisinə yerləşdirildiyi zaman yaranıb. O zaman, Sakit Okeanın dünyadan təcrid olunmuş və aborigenlərin texnika haqqında anlayışı olmadığı Tanna adasına müasir texnologiyalar gətirildi.
1. Balıq
533-cü ildə Kalkedon şəhərində monofizitlərlə rəsmi kilsə nümayəndələri arasında barışıq məqsədi ilə konfrans keçirilmişdir. Lakin bu konfransda da mübahisələr olmuşdur. Monofizitlər öz mövqelərini sübut etmək üçün Dionisius (Dionysius) Areopagita adlı bir şəxsin adı ilə imzalanmış 4 risalə və müxtəlif keşişlərə ünvanlanmış məktublar təqdim etmişdilər. Bu əsərlərin hamısını birlikdə «Korpus Areopagiticum» (Corpus Areopagitikum) adlandırırlar. Bu risalələrin adları:Xristianlığın tarixi köklərinə və yaranmasına diqqət yetirdikdə, onun bir tərəfdən qədim yəhudi dininə, başqa bir tərəfdən isə antik dövr dünyagörüşü və fəlsəfəsi ilə sıx surətdə əlaqədar olduğu məlum olur. Bununla yanaşı başqa dini ənənələrin (məs. mitraizmin) də xristian təliminin formalaşmasında təsiri olmuşdur.
Tarixdən məlum olduğu kimi, I əsrdə yəhudi dövləti Roma imperiyası tərəfindən işğal edilmişdi. Bundan sonra yəhudi cəmiyyəti parçalanmışdı və dərin böhran içində idi. Yəhudilər də Roma imperiyası tərəfindən işğala məruz qalmış bütün xalqlar kimi azadlığa can atırdılar. Çünki imperiyada hər addımbaşı ədalətsizlik və istibdad hökm sürməkdə idi. Nəticədə isə, imperiyadaxili çəkişmələrin sayı artır, cəmiyyətin təbəqələşməsi və parçalanması getdikcə daha da dərinləşirdi. Bütün bu proseslər yəhudi cəmiyyətində özünü daha da qabarıq şəkildə göstərirdi.