İstedad və zəhmət
Çox təəssüf ki, seyid cəddinə arxayın olan kimi, bizim sənət adamlarımız da öz istedadlarına çox arxayındırlar (nə gizlədim, bu cümləni yazanda güldüm). Sartrın yaxşı bir sözü var. Deyir ki, istedad insana verilmiş borcdur. İnsanın sonrakı həyatı onun həmin borca layiq olub-olmadığını müəyyən edir. Söz yadımda təxminən belə qalıb.
Bizim ölkədə istedad sənət adamlarının qəniminə, daha doğrusu qəbrinə çevrilir. Çünki onların sonrakı həyatı bu borca, yəni istedada layiq olmadıqlarını ortaya qoyur. Çaykovski kimi əjdaha deyir ki, uğur doxsan doqquz faiz zəhmət, bir faiz istedaddır. Bizimkilərin isə fəaliyyətindən belə hiss olunur ki, onlar üçün sənətdə uğur doxsan doqquz faiz istedaddan, bir faiz zəhmətdən ibarətdir.
Bizim sənət adamlarımız istedadlarına həddindən artıq çox inanırlar və sonra da bu istedad onların faciəsinə səbəb olur. Tutaq ki, cavan bir uşağın şeirlər kitabı çıxıb. Bu uşağın da iyirmi iki yaşı var. Biz onun şeirlərini oxuyub, onun haqqında nə deməliyik? Deməyəcəyik ki, sən yaxşı şairsən, sən dahisən. Deyəcəyik ki, istedadlısan. Gözləyək görək yeddi-səkkiz ildən sonra bu şair nə qoyacaq ortalığa. Amma əlli yaşında adamın kitabı çıxanda durub ona istedadlı şairsən demək nə qədər düzgündür? Düzdür, o, bunu kompliment kimi qəbul edəcək. Ancaq ağlı varsa bunu söyüş kimi qəbul etməlidir. Ya ona yaxşı şair, ya da pis şair deməlisən. Bizdə yetmiş yaşlı insan «istedadlısan» sözünü hələ də kompliment kimi qəbul edir.
Davamı →
Bizim ölkədə istedad sənət adamlarının qəniminə, daha doğrusu qəbrinə çevrilir. Çünki onların sonrakı həyatı bu borca, yəni istedada layiq olmadıqlarını ortaya qoyur. Çaykovski kimi əjdaha deyir ki, uğur doxsan doqquz faiz zəhmət, bir faiz istedaddır. Bizimkilərin isə fəaliyyətindən belə hiss olunur ki, onlar üçün sənətdə uğur doxsan doqquz faiz istedaddan, bir faiz zəhmətdən ibarətdir. Bizim sənət adamlarımız istedadlarına həddindən artıq çox inanırlar və sonra da bu istedad onların faciəsinə səbəb olur. Tutaq ki, cavan bir uşağın şeirlər kitabı çıxıb. Bu uşağın da iyirmi iki yaşı var. Biz onun şeirlərini oxuyub, onun haqqında nə deməliyik? Deməyəcəyik ki, sən yaxşı şairsən, sən dahisən. Deyəcəyik ki, istedadlısan. Gözləyək görək yeddi-səkkiz ildən sonra bu şair nə qoyacaq ortalığa. Amma əlli yaşında adamın kitabı çıxanda durub ona istedadlı şairsən demək nə qədər düzgündür? Düzdür, o, bunu kompliment kimi qəbul edəcək. Ancaq ağlı varsa bunu söyüş kimi qəbul etməlidir. Ya ona yaxşı şair, ya da pis şair deməlisən. Bizdə yetmiş yaşlı insan «istedadlısan» sözünü hələ də kompliment kimi qəbul edir.
Davamı →
Zəmanənin simasını ədəbi janrların hamısından daha artıq müəyyənləşdirəni faciədir, faciə zəmanəyə maksimum ləyaqət və dərinlik verir. Ən parlaq zəmanələr ən faciəvi zəmanələrdir: Afinada beşinci əsr, İngiltərədə Yelizavet dövrü, Fransada 17-ci əsr. Bu yüzilliklərdən kənarda faciə susur. Bəs həmin dövrlərdə həmin ölkələrdə nə baş verirdi ki, faciənin yaranmasını mümkün və hətta təbii edirdi? Bu janrın yayılma sahəsi belə geniş idi, faciə müəllifləri qrup-qrup yaranır, bir-birinin səsinə səs verirdilər. Biz aydın hiss edirik ki, zəmanənin keyfiyyəti ilə onun faciə məhsulu arasındakı əlaqə təsadüfi deyil. Məsələ bundadır ki, həmin dövrlər mədəniyyətin əsrləri idi…
Terror kütləvi informasiya vasitələri (KİV) dövrünün fenomenidir. Əgər KİV olmasaydı, onda yeni xəbər yaratmaq üçün nəzərdə tutulmuş hadisələr də baş verməzdi. Terrorizmin mahiyyəti, siyasi məqsədlərə çatmaq üçün terrorun yayılmasından ibarətdir.
Mən bu ağrıdan Sesar Valyexo kimi əzab çəkmirəm. İndi mən rəssam kimi, insan kimi və hətta adi bir canlı məxluq kimi əzab çəkmirəm. Mən bu ağrıdan katolik kimi, müsəlman kimi, nə də ateist kimi əzab çəkmirəm. Bu gün mən sadəcə əzab çəkirəm. Əgər mənim adım Sesar Valyexo olmasaydı belə, mən yenə də bu ağrıdan əzab çəkəcəkdim. Əgər mən rəssam olmasaydım belə, mən yenə də bu ağrıdan əzab çəkəcəkdim. Əgər mən insan və hətta adi bir canlı məxluq olmasaydım belə, mən yenə də bu ağrıdan əzab çəkəcəkdim. Əgər mən katolik, müsəlman və yaxud ateist olmasaydım belə, mən yenə də bundan əzab çəkəcəkdim. Bu gün mən bütün varlığımla əzab çəkirəm. Bu gün mən sadəcə əzab çəkirəm.
Gənclik – heyrətаmiz vаxtdır: o, əzаblаr və sehrlərlə doludur, insаn dа ötüb-keçməmiş gəncliyini dərk eləmir. Onunlа аyrılığа dözmək iqtidаrındа deyil, ötüb-keçməsinə sonsuz kədərlə, təəssüflə tаmаşа eləyir, onu itirdiyinə ömrünün son günlərinəcən yаs tutmаlıdır, əslində isə gizli qüssə dolu sevinclə sаlаmlаyır, əgər onu müəyyən sehrli tərzdə geri qаytаrmаq mümkün olsаydı, bu dövrü bir daha yaşamağa qətiyyən razı olmazdı. 
Hardasa belə bir əfsanə oxumuşam. Guya hər bir insan iki yerə bölünüb. Bu bölünmüş insanlar yer üzündə öz yarılarını axtarırlar. Kim tapırsa, birləşib bütöv, xoşbəxt olur.