Başqalarının davranışlarını tənqid edənlərə rast gəlmək çətin deyil. İctimai nəqliyyatdan tutmuş teatr və restoranlara qədər bir çox ictimai yerlərdə bir sıra qaydalar davranışlarımızı müəyyən edir. Bunlara "ümumi səbəb", ya da ki, «sağlam düşüncə» deyilir.

Davamı →

Etiket – lazım olduğu zaman yaxşı davrana bilməkdir. Əslində etiketin əsəsları kifayyət qədər sadədir. Bu nitq mədəniyyəti, sadə nəzkat, səliqəli xarici görnüş və öz emosiyalarını idarə etmək bacarığıdır. Bu həm kişi, həm də qadınlara aiddir.

Hər kəsin bilməli olduğu aktual etiket qaydalar:

Davamı →

Seminarlarda, konfranslarda xarici məruzəçilər “sizin ən böyük problemlərinizdən biri cəmiyyətdə dialoq mədəniyyətinin olmamasıdır”,- deyəndə, öz-özümə düşünürdüm ki, deyəsən, bunlar həqiqəti görməmək üçün özlərindən bəhanə uydururlar. Xalq dilində desəm, qaşınmayan yerdən qan çıxarırlar. Belə düşünməyə haqqım var idi.

Davamı →

BBC müxbiri yazır ki, baqqal dükanından tutmuş nüvə danışıqlarınadək iranlılar hər yerdə özlərinə məxsus ədəb-ərkan qaydalarına riayət edirlər. «Befərmayid» deyir Fatimə və əlinin amiranə işarəsi ilə mənim bir az da yeməyimi istəyir.
Mən qənirsiz iranlı ev sahibəsi, onun anası, iki qızı və bir oğlu ilə döşəmədə — mükəmməlcəsinə kamil İran xalçasının üstündə açılmış süfrənin kənarında əyləşirəm və özümün təərrüf təcrübəmi ilk dəfə olaraq işə salmalıyam.

Davamı →

Xidmət sahələrinə ictimai iaşə, maliyyə, məlumat, mənzil-kommunal, məişət, kirayə, turizm, hüquq, mehmanxana, mühafizə, tərcümə, təmir, ticarət, nəqliyyat, səhiyyə və rabitə xidmətləri daxildir.
Qeyd etmək lazımdır ki, xidmət sahələrində davranış normalarını bilmək və onlara riayət etmək, insanlara qarşı nəzakətli, diqqətli və qayğıkeş olmaq, bir sözlə, cəmiyyətdə yaxşı tərz kimi qəbul edilmiş hər şey insanın davranış mədəniyyətinə aid edilir və etiketlə tənzimlənir.
Davranış real (təcrübi hərəkət və rəftar şəklində) və verbal (sözlə ifadə edilmiş) olur. Bu iki davranış növü bir-birinə uyğun olmalıdır. Mədəni insan o kəsdir ki, etik prinsiplər, cəmiyyətin əxlaqi normaları onun daxili əqidəsinə çevrilib. O, lazım olduğu üçün deyil, başqa cür hərəkət edə bilmədiyi üçün belə hərəkət edir.
Davranış mədəniyyəti normalarına aşağıdakılar aiddir:
Davamı →

Məlumdur ki, hər bir fərdin tələbatı və mənafeyi vardır. Onları ödəmək üçün insanlar bir-biri ilə əlaqəyə girir, sosial təcrübəyə yiyələnir, müxtəlif qruplara daxil olur, başqalarını öyrənir və öz kimliyini müəyyənləşdirirlər. Bu zaman insan təkcə özünü deyil, başqalarını da dəyişdirə bilir. Fərdin sosial proseslərdə rolu onun sosial statusunu (insanın cəmiyyətdəki mövqeyini) müəyyənləşdirir.
Cəmiyyətin inkişafının müəyyən mərhələlərində insanın sosial statusu da daim dəyişmişdir. Məsələn, insanlar yaşma, cinsinə, maddi təminatına, siyasi mövqeyinə, vəzifəsinə, biliyinə, ünsiyyət dairəsinə görə fərqli sosial statuslara malikdirlər. Sosial statusun xarakterinə görə müxtəlif qruplarda: quldarlar, feodallar, kəndlilər, fəhlələr, ziyalılar və s. qruplarda birləşən insanların sosial statusu dəyişdikcə sosial rolu da dəyişmişdir.
Davamı →

Tibb sistemindən şikayətlənən vətəndaşlarımızla yəqin hər gün qarşılaşırsınız. Haqlı tərəfləri vardır — doğrusu, bizim səhiyyə sistemimizi bəyənmək üçün həqiqətən kor, ya da vicdansız olmalısan. Səhiyyəmiz barəsində yersiz tərif yağdıranların çoxu əsasən ikincini, yəni vicdansızlığı seçirlər. Lakin yenə də onları qınamıram, zira bizim cəmiyyət vicdansızlığı geniş təbliğ edir və mükafatlandırır.

Sözümün canı isə başqadır.

Hüquqda belə bir mövhum vardır: qanundan xəbərsiz olmaq müafiyyətə, yəni məsuliyyətdən azad olmağa gətirib çıxarmır. Əksər şeyləri, elə götürək tibbi etika qaydalarını, həkimlərin davranış və müayinə sırasında hansı “adət-ənənəyə” uyğun davrandıqlarını çoxumuz bilmirik. Çoxumuz bu məsələ haqqında kökündən yanlış təsəvvürə malikdir.

Gəlin, tibbi etikaya kiçik bir nəzər yetirək. Doğrudur, tibbi etika haqqında məsələni məndən daha yaxşı yaza biləcək insanlarımız vardır, lakin onlar susqunluq nümayiş etdirdikləri üçün özümü qabağa verirəm.

Davamı →

Etiket — insanların məişətdə, xidmətdə, ictimai yerlərdə, küçədə, qonaqlıqlarda, müxtəlif növ rəsmi tədbirlərdə davranışını tənzimləyir. Hər bir mədəni insan əsas etiket normalarına riayət etməyi başa düşməklə yanaşı, müəyyən qayda və qarşılıqlı münasibətlərin zəruriliyini də dərk etməlidir. Özünü cəmiyyətdə yaxşı aparmağı bacarmaq çox böyük əhəmiyyət kəsb edir. Bu cür qabiliyyət sayəsində insan başqaları ilə asanlıqla əlaqə yarada bilir, qarşılıqlı anlaşmaya nail olur, yaxşı, sabit qarşılıqlı münasibətlər yarada bilir. 

1. Zəng etmədən qonaq getməyin. Bir britaniyali xanım deyirdi ki, çağırılmamış qonaq gəldikdə, o çətirini götürüb ayaqqablarını geyinirdi və şlyapasını qoyurdu. Əgər gələn insan ona xoş gəlirdisə, «Ah, nə yaxşı, mən elə indicə gəlmişəm» söyləyirdi. Əks halda isə «Nə pis oldu, mən getməyə hazırlaşırdım».
Davamı →

Bəzən alicənab, tanınmış, cəmiyyətdə rəğbət qazanmış bir insan haqqında xoş sözlər deyiləndə ən yaxşı fikirlərin içində «mədəni insandır» ifadəsinə də rast gəlinir. Əslində bu nə deməkdir? İnsan elə mədəni olmalıdır. Amma həyat göstərir ki, həmişə belə olmur. Bəs kimə mədəni insan deyilir? Mədəni olmağın şərtləri çoxdur. Bu, elə bir mənəvi məziyyətdir ki, onu libas kimi geyinib-soyunmaq mümkün deyil. O insanın içində, varlığında olmalıdır. Böyüdüyün mühit, aldığın tərbiyə, bilik, öz qabiliyyətin, gendən gəlmə xüsusiyyətlər, dərin müşahidə, mütaliə və nəhayət, özünü cəmiyyətdə həqiqətən səliqəli apara bilmək səriştəsi… Bütün bunlar da insanın hərəkətində, danışığında, ətrafdakılara münasibətdə özünü mütləq göstərir.
Davamı →

Hələ uzaq keçmişdə insanlar yemək zamanı, adətən bir yerə yığışar, yemək yeyə-yeyə öz gündəlik təcrübələrindən danışar, olub-keçənlərdən, ordan-burdan söhbət edərdilər.
Cəmiyyətin özəyi olan ailənin getdikcə möhkəmlənməsi insan sığınacaqlarının təkmilləşməsi ilə əlaqədar. Sığınacaqlarda qida qəbulu üçün xüsusi yerlər də ayrılırdı. Mədəniyyət inkişaf etdikcə tədricən nahar üçün otaqlar ayrılır, masa, süfrə, və sairə anlayışları yaranır və süfrə qaydalarına əməl olunmağa başlanırdı.
Hər şeydən əvvəl, insanlar mühüm bir nəticəyə gəlir ki, süfrə arxasında oturmazdan əvvəl əllər təmiz olmalıdır, çünki yemək əllə yeyilir. Bu vərdişin nə vaxtdan başlandığını demək çətin olsa da, insanın mədəni dövrünə aid olduğu ehtimal edilir. Tədqiqatçılar bu hadisənin başvermə vaxtını istər Şərq xalqları, istər Amerika hinduları, istərsə də digər xalqların nümayəndələri, ümumilikdə hamı üçün eyni zaman müddətində götürürlər.
Ardı →