İnfeksiya mənbələri və yoluxma mexanizmi.Epidemiyalar.
İnsanlar daim müxtəlif yolxucu xəstəliklərə yoluxur və eyni zamanda bunu başqa insanlara da keçməsinə də səbəb olur.Müəyyən ərazidə və müəyyən vaxtda yolxucu xəstəliklərin kütləvi hal alması epidemiya adlanır..İnsanlar arasında yolxucu xəstəlikləri və onların yaranma səbəblərini öyrənən elm Epidemiologiya öyrənir.Epidemiologiya elminin banisi Hippokrat hesab olunur.O zaman yolxucu xəstəliklərin yaranması haqqında 2 nəzəriyyə vardır.
I nəzəriyyə:Hippokrat hesab edirdi ki xəstəliklərin yaranma səbəbi üfünətli buxarların ,bataqlıq yerlərdə olan müəyyən maddələrin insan orqanizminə daxil olmasıdır.
II nəzəriyyə: Aristotel və onun tərəfdarları hesab edirdi ki epidemiyanın inkişafına səbəb «gizli» varlıqlardır.
Bu iki nəzəriyyənin tərəfdarları arasındakı fikir müxtəlifliyi və müxtəlif müzakirələr epidemiologiyanın inkişafına təkan vermişdir.
Epidemiya yerli və gətirilmə ola bilər.
Epidemiya bir neçə ölkəni, qitəni və ya bütün yer kürəsini əhatə etdikdə pandemiya,birdən-birə baş verdikdə eksploziv, yaxud epidemik alovlanma,tək tək xəstələnmə ilə olarsa sporadik xəstələnmə adlanır.
Epizootiya – rayonda və ya ölkədə heyvanlar arasında xəstəliyin yayılmasıdır.
Epifotiya – bitki xəstəliklərinin yayılmasıdır.
İnfeksion xəstəliklərin əhali arasında yayılması epidermik proses adlanır.Bu prosesin baş verməsi üçün 3 əsas şərt lazımdır:
Bakteriyalar hər yerdə yayıldığı üçün onların törətdiyi xəstəliklər ən çox yayılmış infeksion xəstəliklərdir.Bakterial xəstəliklərə angina,faringit,meningit,skarlatina, vəba,vərəm.taun, tetanus,sibir yarası,difteriya ,qarın yatalağı və s. aiddir.Bakterial xəstəliklər zamanı bakteriyalar orqanizmə toksinlər buraxaraq orqanizmi zəhərləyir.Bu 2 formada baş verir.
Endotoksinlər-bakteiyaların ölməsi və dağılması nəticəsində yaranan zəhərdir.(ən təhlükəlisi menininqokokk endotoksinidir.)
Ekzotoksinlər-bakteriyalrın həyat fəaliyyəti nəticəsində ayrılan toksinlər -zəhərlərdir.
Bakterial infeksiyaların diaqnostikası zamanı bakterioloji müayinə(bakteriyaların xüsusi mühitdə əkilməsi),mikroskopiq üsuldan və serioloji üsuldan(qan zərdabında törədicinin aşkar edilməsi) istifadə edilir.alar
Bakteriyal xəstəliklərin müalicəsində antibiotiklərdən istifadə olunur.İlk antibiotiki 1929 cu ildə Aleksandr Felminq pensilin göbələyindən əldə etmişdir və onu pensilin adlandırmışdır.
Antibiotiklər birçox xəstəliklərin müalicəsi üçün faydalı olsa da onlardan uzunmüddətli istifadə eyni zamanda orqanizm davamlı formaların yaranmasına səbəb olur.Ona görə antibiotiklərdən çox az istifadə etmək məsləhət görülür.
Virus xəstəlikləri və mübarizə üsulları:
Epidemioloji xüsusiyyətinə görə virus xəstəlikləri 2 qrupa bölünür:
Heyvanlar ilə yoluxan xəstəliklər
Heyvanlar vasitəsiləyoluxma özüdə bir neşə qrupa bölünür.
Mənbə: sirrler.blogspot.com
I nəzəriyyə:Hippokrat hesab edirdi ki xəstəliklərin yaranma səbəbi üfünətli buxarların ,bataqlıq yerlərdə olan müəyyən maddələrin insan orqanizminə daxil olmasıdır.
II nəzəriyyə: Aristotel və onun tərəfdarları hesab edirdi ki epidemiyanın inkişafına səbəb «gizli» varlıqlardır.
Bu iki nəzəriyyənin tərəfdarları arasındakı fikir müxtəlifliyi və müxtəlif müzakirələr epidemiologiyanın inkişafına təkan vermişdir.
Epidemiya yerli və gətirilmə ola bilər.
Epidemiya bir neçə ölkəni, qitəni və ya bütün yer kürəsini əhatə etdikdə pandemiya,birdən-birə baş verdikdə eksploziv, yaxud epidemik alovlanma,tək tək xəstələnmə ilə olarsa sporadik xəstələnmə adlanır.
Epizootiya – rayonda və ya ölkədə heyvanlar arasında xəstəliyin yayılmasıdır.
Epifotiya – bitki xəstəliklərinin yayılmasıdır.
İnfeksion xəstəliklərin əhali arasında yayılması epidermik proses adlanır.Bu prosesin baş verməsi üçün 3 əsas şərt lazımdır:
- İnfeksiya mənbəyi
- Yoluxma yolu
- Həssas əhali populyasiyası
- İnsanlar-xəstəlikləri daşıyanlar
- Heyvanlar
- Ətraf mühitin abiotik amilləri
- Bakteriyalar
- Viruslar
- Göbələklər
- Heyvanlar(zoonoz xəstəliklərdə infeksiya mənbəyi — infeksiyalaşmış heyvan , Antroponoz xəstəliklərdə isə insan olur.)
- Yoluxmuş orqanizmdən törədicinin ayrılması
- Törədicinin xarici mühitdə olması-hava ,qida ,su
- Törədicinin xarici mühitdən sağlam orqanizmə düşməsi
- Damcı(qrip,qızılca)
- Hava damcı(vərəm)
- Həzm yolu(vəba,qarın yatalağı,dizinteriya,dabaq)
- Təmas vasitəsilə(göbələk xəstəlikləri,qoturluq,səpgili yatalaq)
- Transmissiv(qansoran heyvanlarla(malyariya,ensefalit,qoturluq))
Bakteriyalar hər yerdə yayıldığı üçün onların törətdiyi xəstəliklər ən çox yayılmış infeksion xəstəliklərdir.Bakterial xəstəliklərə angina,faringit,meningit,skarlatina, vəba,vərəm.taun, tetanus,sibir yarası,difteriya ,qarın yatalağı və s. aiddir.Bakterial xəstəliklər zamanı bakteriyalar orqanizmə toksinlər buraxaraq orqanizmi zəhərləyir.Bu 2 formada baş verir.
Endotoksinlər-bakteiyaların ölməsi və dağılması nəticəsində yaranan zəhərdir.(ən təhlükəlisi menininqokokk endotoksinidir.)
Ekzotoksinlər-bakteriyalrın həyat fəaliyyəti nəticəsində ayrılan toksinlər -zəhərlərdir.
Bakterial infeksiyaların diaqnostikası zamanı bakterioloji müayinə(bakteriyaların xüsusi mühitdə əkilməsi),mikroskopiq üsuldan və serioloji üsuldan(qan zərdabında törədicinin aşkar edilməsi) istifadə edilir.alar
Bakteriyal xəstəliklərin müalicəsində antibiotiklərdən istifadə olunur.İlk antibiotiki 1929 cu ildə Aleksandr Felminq pensilin göbələyindən əldə etmişdir və onu pensilin adlandırmışdır.
Antibiotiklər birçox xəstəliklərin müalicəsi üçün faydalı olsa da onlardan uzunmüddətli istifadə eyni zamanda orqanizm davamlı formaların yaranmasına səbəb olur.Ona görə antibiotiklərdən çox az istifadə etmək məsləhət görülür.
Virus xəstəlikləri və mübarizə üsulları:
Epidemioloji xüsusiyyətinə görə virus xəstəlikləri 2 qrupa bölünür:
- Antroponoz-yalnız insanın tuta biləcəyi xəstəlik-(polimelit)
- Zootroponoz-heyvandan insana keçən xəstəlik(quduzluq)
Heyvanlar ilə yoluxan xəstəliklər
Heyvanlar vasitəsiləyoluxma özüdə bir neşə qrupa bölünür.
- Heyvan təbiətli parazitlərin 3 əsas qruplarına uyğun olaraq parazitologiyaya üç bölmə daxildir: helminthologiya,
- aracxnoentomologiya (buğumayaqlılar),
- protozoologiya)
- Yalnız buğumayaqlılar vasitəsilə yayılanlar(səpgili yatalaq,malyariya,sarı qızdırma)
- Həm buğumayaqlılar ,həm də abiotik amillər vasitəsilə yayılan xəstəliklər(taun, tulyaremiya)
- Bağırsaqda parazitlik edənlər(amöb,lyambliya)
- Ağız boşluğunda parazitlik edənlər
- Sidikcinsiyyət orqanlarında parazitlik edənlər
Mənbə: sirrler.blogspot.com
0 şərh