Denge qızdırması
Denge qızdırması (DQ) - yüksək qızdırma, güclü əzələ-oynaq ağrıları, səpgi, hemorragiya və limfadenopatiya ilə təzahür edən təbii ocaqlı transmissiv xəstəlikdir.
Xəstəliyin kliniki mənzərəsi Filippində (1954) təsvir edilmişdir.
Etiologiyası.DQ-nin törədicisi abroviruslara aiddir.Onun I, II, III, IV tipləri, RNT-si var, ölçüləri 17-25 nm-dir, xarici mühitdə davamsızdır.
Epidemiologiyası.Təbiətdə virusun rezervuarı meymunlar, dələlər, quşlardır.İnsandan insana Aedes cins ağcaqanadlar keçirir.Xəstəliyin ilk 3 günü ağcaqanad yoluxa bilir.Onlar insan və ya heyvan qanını sorandan 11-14 gün sonra 3 ay ərzində, yəni ömrünün axırına qədər virusu yoluxdurur.Xəstəliyə qarşı orqanizmin həssaslığı yüksəkdir.İmmunitet davamsızdır, virusun tiplərinə görə spesifikdir.
Patogenezi və patoloji anatomiyası.Ağcaqanadın dişlədiyi yerdə 3-5 gündən sonra yaranan ilk affektdə virus çoxalır və qana keçir.Virus kiçik damarları zədələyərək endoteli şişkinləşdirir, damarətrafı ödem və mononuklear infiltratlar əmələ gətirir.Qanın laxtalanması da pozulduğundan yayılmış hemorragiya, endo-perikarda, plevra və periton qişalarına, mədə-bağırsağın selikli qişasına, ağır hallarda baş beyinə qan sızır, daxili üzvlərdə degenerativ dəyişiklik yaranır.
Klinikası.Gizli dövr 3-15 gündür.Xəstəlik qəflətən üşütmə, beldə, omalarda, fəqərələrdə ağrı və qızdırma ilə başlayır.Adinamiya, anoreksiya, ürəkbulanma, yuxusuzluqla yanaşı üz hiperemiyalaşır, ödemləşir, sklera kapilyarları genişlənir.Klassik DQ xoş gedişli olub yalnız 1% hallarda komaya keçə bilər.Xarakter əlamətləri kəskin atralgiya, mialgiya, əzələ rigidliyi nəticəsində yerişin pozulmasıdır.Xəstə Dendi quşu kimi dizlərin bükmədən addımlayır.Qızdırma dövrü bradikardiya, hipotenziya, leyko-trombositopeniya, nisbi limfo-monositoz qeyd edilir.Əksər xəstələrdə limfoadenopatiya tapılır.3-cü gün qızdırma düşür, 1-3 gündən sonra yenidən qalxaraq 2-3 gün yüksək qalır.Xarakteri polimorf olan qızılcaya, skarlatinayabənzər və ya urtikar səpgi əmələ gəlir.Bu hal 1-ci, ya 2-ci qızdırma dövrü, ya da daha gec yaranır.Səpgi gövdədən ətraflara doğru yayılır, çox olur, 3-7 gün çəkir, qabıqlama verir.Səpgi olmaya da bilər.
Hemorragik DQ ağır gedişli olsa da, 2-4 gün çəkən başlanğıc dövründə əzələ, sümük və oynaq ağrıları az rast gəlinir.Qızğın dövrün gedişi 4 mərhələyə bölünür:
I mərhələ - qızdırma, ümumi intoksikasiya, manjet yerində qansızma, trombositopeniya və qanın qatılaşması.
II mərhələ - spontan qanaxmalar (dəridən, diş ətindən, mədə-bağırsaqdan), qanın qatılaşması və trombositopeniya artır.
III mərhələ - sirkulyator pozğunluqlar, oyanıqlıq.
IV mərhələ - dərin şok, sistolik təzyiqin sıfıra düşməsi, hemokonsentrasiya və kəskin trombositopeniya.
III və IV mərhələlər DQ-nin şok sindromu adlanır.
Qızğın dövr 4-5 gün çəkir.Qan qusma, koma, şok, yayılmış sianoz və qıcolmalar pis proqnozun göstəriciləridir.
Hemorragik DQ ilə uşaqlar çox xəstələnir və letallıq 50%-ə çatır.
Diaqnoz.İkidalğalı qızdırma, ağrı, səpgi və epidemioloji anamnez DQ-nin kliniki diaqnozuna kömək edir.Qoşa zərdabda HATR və KBR anticisimləri aşkar edilir, birincili infeksiyada JgM diaqnozu dəqiqləşdirir.
Müalicəsi.Patogenetikdir.Şok əleyhinə terapiya lazımdır.KSH effektsizdir.
Profilaktikası.Ağcaqanadlardan qorunmaq və dezinseksiya tədbirlərindən ibarətdir.
Xəstəliyin kliniki mənzərəsi Filippində (1954) təsvir edilmişdir.
Etiologiyası.DQ-nin törədicisi abroviruslara aiddir.Onun I, II, III, IV tipləri, RNT-si var, ölçüləri 17-25 nm-dir, xarici mühitdə davamsızdır.
Epidemiologiyası.Təbiətdə virusun rezervuarı meymunlar, dələlər, quşlardır.İnsandan insana Aedes cins ağcaqanadlar keçirir.Xəstəliyin ilk 3 günü ağcaqanad yoluxa bilir.Onlar insan və ya heyvan qanını sorandan 11-14 gün sonra 3 ay ərzində, yəni ömrünün axırına qədər virusu yoluxdurur.Xəstəliyə qarşı orqanizmin həssaslığı yüksəkdir.İmmunitet davamsızdır, virusun tiplərinə görə spesifikdir.
Patogenezi və patoloji anatomiyası.Ağcaqanadın dişlədiyi yerdə 3-5 gündən sonra yaranan ilk affektdə virus çoxalır və qana keçir.Virus kiçik damarları zədələyərək endoteli şişkinləşdirir, damarətrafı ödem və mononuklear infiltratlar əmələ gətirir.Qanın laxtalanması da pozulduğundan yayılmış hemorragiya, endo-perikarda, plevra və periton qişalarına, mədə-bağırsağın selikli qişasına, ağır hallarda baş beyinə qan sızır, daxili üzvlərdə degenerativ dəyişiklik yaranır.
Klinikası.Gizli dövr 3-15 gündür.Xəstəlik qəflətən üşütmə, beldə, omalarda, fəqərələrdə ağrı və qızdırma ilə başlayır.Adinamiya, anoreksiya, ürəkbulanma, yuxusuzluqla yanaşı üz hiperemiyalaşır, ödemləşir, sklera kapilyarları genişlənir.Klassik DQ xoş gedişli olub yalnız 1% hallarda komaya keçə bilər.Xarakter əlamətləri kəskin atralgiya, mialgiya, əzələ rigidliyi nəticəsində yerişin pozulmasıdır.Xəstə Dendi quşu kimi dizlərin bükmədən addımlayır.Qızdırma dövrü bradikardiya, hipotenziya, leyko-trombositopeniya, nisbi limfo-monositoz qeyd edilir.Əksər xəstələrdə limfoadenopatiya tapılır.3-cü gün qızdırma düşür, 1-3 gündən sonra yenidən qalxaraq 2-3 gün yüksək qalır.Xarakteri polimorf olan qızılcaya, skarlatinayabənzər və ya urtikar səpgi əmələ gəlir.Bu hal 1-ci, ya 2-ci qızdırma dövrü, ya da daha gec yaranır.Səpgi gövdədən ətraflara doğru yayılır, çox olur, 3-7 gün çəkir, qabıqlama verir.Səpgi olmaya da bilər.
Hemorragik DQ ağır gedişli olsa da, 2-4 gün çəkən başlanğıc dövründə əzələ, sümük və oynaq ağrıları az rast gəlinir.Qızğın dövrün gedişi 4 mərhələyə bölünür:
I mərhələ - qızdırma, ümumi intoksikasiya, manjet yerində qansızma, trombositopeniya və qanın qatılaşması.
II mərhələ - spontan qanaxmalar (dəridən, diş ətindən, mədə-bağırsaqdan), qanın qatılaşması və trombositopeniya artır.
III mərhələ - sirkulyator pozğunluqlar, oyanıqlıq.
IV mərhələ - dərin şok, sistolik təzyiqin sıfıra düşməsi, hemokonsentrasiya və kəskin trombositopeniya.
III və IV mərhələlər DQ-nin şok sindromu adlanır.
Qızğın dövr 4-5 gün çəkir.Qan qusma, koma, şok, yayılmış sianoz və qıcolmalar pis proqnozun göstəriciləridir.
Hemorragik DQ ilə uşaqlar çox xəstələnir və letallıq 50%-ə çatır.
Diaqnoz.İkidalğalı qızdırma, ağrı, səpgi və epidemioloji anamnez DQ-nin kliniki diaqnozuna kömək edir.Qoşa zərdabda HATR və KBR anticisimləri aşkar edilir, birincili infeksiyada JgM diaqnozu dəqiqləşdirir.
Müalicəsi.Patogenetikdir.Şok əleyhinə terapiya lazımdır.KSH effektsizdir.
Profilaktikası.Ağcaqanadlardan qorunmaq və dezinseksiya tədbirlərindən ibarətdir.
Müəllif: Ələsgər Vəliyev
Kitab: İnfeksion xəstəliklər
Erkən differensial diaqnozu, müalicəsi
0 şərh