Keçən əsrin əvvəllərində Boliviya kömür şaxtalarında yayılmış əfsanə. Balaca oğlan onunla haqsız davranan ailəsini tərk etdikdən sonra sahibini itirmiş köpəklə dostlaşır. Bir müddət küçələrdə dolaşdıqdan sonra oğlan özündə xüsusi bacarıq kəşf edir.

İnsanların çətinliklərini qavramaq və möhkəm bağırtı ilə onları bu çətinliklərdən azad eləmək bacarığı. Bir gün o kəndliləri tərəfindən daş-qalaq olunmuş və bundan ürəyi getmiş yaşlı bir kişi ilə rastlaşır. Oğlanın bağırtısından sonra kişi özünə gəlir.
Ardı →

«Song for you» – Bir çox müğənninin ifasında səslənən bu mahnını ilk dəfə 1971-ci ildə Leon Rusell tərəfindən ifa edilib. Sonra isə Joe Cocker, Aretha Franklin, Ray Charles, Whitney Houston, Simply Red və başqalarının ifasında da eşimtək mümkündür. Son zamanlarda parlayan ulduz Micheal Bublenin oxuduğu bu versiya hər kəsi valeh edəcək. Olduqca romantik toy mahnısıdır.
Ardı →

Karvan — Soltan Hacıbəyovun 1945-ci ildə bəstələdiyi simfonik lövhə.

1940-cı illərin ortasında bəstəkar Tükmənistan Dövlət Opera və Balet Teatrının sifarişi ilə «Kəminə və Qazı» operasını yazır. Lakin, opera başa çatdırılmamış qalır. Bu əsər üçün yazılımış musiqi parçaları içərisində Orta Asiya mənzərələrinin obrazlarını təsvir edən orkestr lövhəsi var idi. 1945-ci ildə S.Hacıbəyov onun əsasında «Karvan» simfonik lövhəsini yaratmışdır. 1952-ci ildə bəstəkar «Karvan»ın yeni redaksiyasını işləmişdir və hazırda həmin redaksiyada ifa olunur. 1955-ci ildə son variant Niyazinin dirijorluğu ilə lentə alınır. O zamandan «Karvan»ın dünya səyahəti başlayır.


Ardı →

Tar sözünün mənşəyi
Bəzi dilçilər «tar» sözünün farskökənli olduğunu yazır.  Ancaq sözün hər hansı dildə mövcudluğu hələ onun həmin dildə doğma olduğuna dəlalət eləmir. Hind-avropa dillərinin heç birində «tar» kökünün məntiqli etimoloji və fonetik açıqlaması yoxdur. 

Altaist Sergey Starostin öz «Babil qülləsi» adlı etimoloji toplusunda «taram-/tera-» kökünün  (saç, tel, sim) yalnız türk və altay dillərində mövcud olduğunu göstərib, belə ki: qırğız, qazax, noğay, başqırd, qaraqalpaq dillərində "taramış" biçimində; özbək, uyğur, şor, oyrat dillərində isə "taram" kimi əks olunmuşdur.
 
«Tar» və «taram» sözləri «daramaq» (1. saç daramaq, 2. dağıtmaq) feilindən törəyib , necə ki «saç» sözü «saçmaq»dan (ətrafa yayılmaq, dağılmaq) əmələ gəlib. Azərbaycan türkcəsində «tarım» sözü (bərk dartılıb çəkilmiş) indi də var. Mənasından belə bir nəticə çıxarmaq olar ki, «tar» sözü «daramaq» deyil, «dartmaq» feilinin törəməsidir. Tarixən simli alətlərin telləri müəyyən üsullarla dartılmış heyvan bağırsaqlarından hazırlanmışdır.
«Dütar» sözü farsca «ikitelli», «setar» — "üçtelli", "çahartar" — «dördtelli», «pənctar» — «beştelli», "şeştar" — «altıtelli» deməkdir. «Setar / sitara» sözü yunan dili vasitəsiylə («kithara», «kifara» biçimində) Avropa dillərinə «gitara» kimi gəlib çatmışdır. 


Tarixcəsi
Tarı ilk dəfə Carco şəhərinin Fərab adlı bir kəndində X əsrdə Türküstan türklərindən Tərxanın oğlu Məhəmməd Əbunəsr Fərabi düzəltmişdir.
Nizami Gəncəvinin "İsgəndərnamə" əsərində şair tarı belə təsvir edir:
Müğənni, tək bircə gecə də çal tar,
Məni bu dar yolda əzabdan qurtar!
Bəlkə, genişlənsin, açılsın yolum,
Köçüm, bu daşlıqdan asudə olum...

Orta əsr rəsm əsərlərində də tarın təsvirinə rast gəlmək olur. 1816-cı ildə Əbu Qasım Təbrizinin yağlı boya ilə çəkdiyi «Tarçalan qız» əsəri bu baxımdan maraqlıdır.
Dütar, setar, çahartar, pənctar və şeştar kimi simli musiqi alətləri tarın müxtəlif növləri hesab edilir. Əbdülqadir Marağai «Məqasid əl-əlhan» əsərində şeştar (6 simli) barədə məlumat vermişdir.
XIX əsrin II yarısında Azərbaycanlı tarzən Mirzə Sadıq (Sadıqcan) tərəfindən tarın quruluş və formasında dəyişikliklər edilmişdir. O, tarın tutma qaydasında da dəyişikliklər edərək tarı diz üstündən sinəyə qaldırmışdır. Məhz onun təkmilləşdirdiyi Azərbaycan tarı Qafqazda və Orta Asiyada geniş yayılmışdır.
Azərbaycanın tar ifaçılıq sənəti YUNESKO-nun Bəşəriyyətin Qeyri-maddi mədəni irs üzrə Reprezentativ siyahısına daxil edilmişdir.


Quruluş və forması
Quruluş və forma etibarı ilə başqa musiqi alətlərindən fərqli olan tar, əsasən, üç hissədən — çanaq, qol və kəllədən ibarətdir. Tarın çanaq hissəsi tutdan, qol və kəllə hissələri isə qoz ağacından hazırlanır. Onun uzunluğu 850 mm, çanağının hündürlüyü 16 mm, eni 185 mm-dir. Qoluna 22 pərdə bağlanır. Çanağının üzərinə mal ürəyinin pərdəsi çəkilir. Müxtəlif diametrli 11 metal simi vardır. Sümük ya ebonitdən hazırlanmış kiçik mizrabla dilləndirilir.

• Simlər üç qrupa bölünür:

1. Ağ, sarı və kök simlər (hər biri bir olur).
2. Kök sim (tək qalın sim yalnız muğamla ifa olunur).
3. Zəng simlər (cingənə; iki cüt olur).
    

Tar sinədə üfüqi tutulur, sağ əlin biləyi ilə çanaq hissəsi döşə sıxılır, simlər baş və şəhadət barmaqlarının arasında tutulmuş mizrab vasitəsi ilə ehtizaza gətirilir. Tarın qolu sol əlin baş və şəhadət barmaqları arasında sıxılır, sağ əlin ehtizaza gətirdiyi simlər sol əlin şəhadət, orta və adsız barmaqları ilə müxtəlif pərdələri sıxmaqla çalınır. İfa zamanı texniki və bədii imkanları təmin etmək üçün trel və müxtəlif mizrabvurma üsullarından, ştrixlərdən istifadə edilir. Üstmizrab, altmizrab, üst-altmizrab, alt-üstmizrab, rux (sağ-sol) mizrab, santurmizrab (üstaltüst) və digər ştrixlərdən əlavə, lal barmaq, dartma sim (vibrasiya), sürüşdürmə barmaq (qlissando) kimi ştrix və üsullardan da istifadə olunur. İfaçı mizrabı simə vuraraq tarı döşünə sıxmaqla səsi uzun müddət dalğalandırır. Alınmış bu fasilə zamanı yaranan effekt «xum» adlanır.
Tar üçün notlar «do» sistemli metsosoprano açarında yazılır. Tarın səs düzümü xromatik olub, 2,5 oktavanı əhatə edir. Diapazonu kiçik oktavanın «do» səsindən ikinci oktavanın «sol» səsinə kimidir.

Bas tar (Bəm tar)  — tarın ən aşağı registrə malik növü; qalın, bəm səsli simli-dartımlı musiqi aləti. XX əsrin 60 illərində musiqi kollektivlərində bas (bəm) səslərə olan ehtiyacı ödəmək üçün yaradılmışdır (Varid Fərzəlibəyov tərəfindən). Bas tarın quruluşuna görə tarın böyük formasıdır, mizrabı adi tar mizrabından iki dəfə böyükdür. Bir qayda olaraq, tarzənlər tərəfindən ifa olunur. Alətin notları bas açarında yazılır.
 
 
Davamı →

Araz axar su ilə,
Dəstə-dəstə gül ilə,
Mən yarımı sevirəm
Şirin-şirin dil ilə.

Alma atdım nar gəldi,
Kətan köynək dar gəldi.
Qapıya kölgə düşdü,
Elə bildim yar gəldi.

Ardı →

Musiqi nədir? Düz şəkildə danışaraq deyilə biləcək bir şeyin müxtəlif səs dalğaları ilə deyilməsindən niyə xoşumuz gəlir? Musiqi nə üçün kef və ya taməksinə hüzn duyğusu verə bilir?

Musiqi əslində səs dalğalarının, müəyyən qaydalar içində bir nizama salınmasıdır. Bilindiyi kimi, səs dalğalar halında yayılır. Bir saniyə içindəki dalğa sayı səsin xarakterini təsbit edir. Saniyədə 260 dalğa edən, yəni titrəşən səs 'Do' notudur.
Bu şəkildə 7 təməl not meydana gəlirr: Do-Re-Mi-Fa-Sol-La-Si. Son notdan sonra, Do`nun titrəşmə sayının bir misli qədər titrəşmədə daha incə bir Do gəlir ki, bu iki Do arasına bir oktav deyilir. İşdə bu oktav, qam, akkord deyilən riyazi silsilələr şəklində bir növ düzülərək musiqi yaradırlar. Ancaq bütün bunlar bizə, bu riyazi silsilələrdən bixəbər, Afrika yerlilərinin, dağ başındakı çobanın ləziz musiqisini açıqlaya bilməz.


Ardı →

 “Zəlzələ”
PSY təxəllüslü Cənubi Koreyalı müğənni Pak Çe Sanın dünya musiqisində zəlzələ törətdiyi şübhəsizdir. 34 yaşlı heç də yaraşıqlı olmayan müğənninin mahnısı təkcə “Youtube” sosial şəbəkəsində 1.2 milyarrdan çox izlənilərək tarixi rekord qırıb, mahnı bütün hit-paradların zirvələrini zəbt edib. “Gangnam style” rəqsi o qədər populyarlaşıb ki, hətta qasırğada, ölüm-dirim mübarizəsində də insanlar bu rəqsi oynayırlar. İlk dəfə bu mahnını dinləyəndə və klipinə baxanda, o məndə heç bir xüsusi təəssürat yaratmadı. Bu mənə 5-6 nəfər səydəşqulunun hoqqabazlığı kimi göründü. “Castin Biber xəstəliyi”nə yoluxmuş milyonlarla insanın bu tip bayağı musiqinin əsirinə çevrilməsi normaldır deyə düşündüm və ona ciddi yanaşmadım. Amma səhv edirmişəm…
Davamı →

XX əsr tarixin yaddaşında daha çox qanlı müharibələr və kosmosun fəth edilməsi, eləcə də atom bombasının yaradılması ilə qalacaq. Hə, bir də yəqin ki, seksual «inqilabları» da bura əlavə etmək lazımdır...
Təbii ki, hər bir inqilabın özünün xarakterik cəhətləri, müsbət və mənfi yönümlü təsadüfi «hədiyyələri», xeyli sayda insanlardan ibarət qurbanları, nəhayət başlanğıcı və sonu olur. Ancaq seksual «inqilabın» sən demə yalnız başlanğıcı olurmuş, sonu isə yox...??? Hə, az qala lap unutmuşdum: — hər bir inqilab özünün himni, marşı, üsyana çağıran nəğməsi ilə də tarixin qulaqlarını dəng etmək gücünə malikdir. Lap elə «Marselyoza» kimi...

XX əsrin seksual «inqilabının» simvolik himni isə Mexikodan olan 15 yaşlı Konsuelo Velaskesin yazdığı və bəstələdiyi, sözlərindən və hər notundan səmimiyyət qarışıq pərişan bir kədər süzülən nəğməsidir — deməyə haqqım var. Ona görə ki, milyonrlarla insan məhz bu fikirdədir. Həmin nəğmə hansıdır bilirsinizmi? Müəllifi necə, tanıyırsınızmı? Yox? Ay sizi...onda qulaq asın, yaxşı?

Ardı →

XX yüzilin əvvəllərində ictimai-siyasi və mədəni yüksəliş şəraitində Ü.Hacıbəyov müasir Azərbaycan professional musiqi mədəniyyətinin əsasını qoydu və şifahi ənənəli milli sənətlə bəstəkar yaradıcılığının sintezini yaratdı. Bu da Şərq aə Qərb mədəniyyətlərinin fəal qarşılıqlı təsirinə səbəb oldu. 1908-ci ildə Ü.Hacıbəyov H.Z.Tağıyevin teatrında qoyduğu «Leyli və Məcnun» operası ilə təkcə Azərbaycan operasının deyil, bütün müsəlman Şərqində opera sənətinin əsasını qoydu, muğam-opera janrının yaradıcısı oldu. Azərbaycan dinləyicisi üçün yeni janrın qavranılmasında çətinlik olacağını dərk edən Ü.Hacıbəyov Füzulinin «Leyli və Məcnun» poemasına və xalq musiqi janrlarına (muğam, mahnı, rəqs) müraciət etmiş, dövrün əhval-ruhiyyəsi, xalqın mənəvi tələbləri ilə səsləşən səhnə əsəri yaratmışdır.
Ardı →

20 il əvvəl bu vaxtlar bütün SSRİ-nin, Azərbaycanın bütün evlərindən “LAMBADA” sədaları yüksəlirdi. Fransanın qaradərili “Kaoma”qrupunun bu hit mahnı –rəqsi qapalı sovet çəmiyyətinin vətəndaşları üçün “yenidənqurmanın” gətridiyi ilk qərb dəyərlərinin nümünələrindən idi.

O vaxtın sovet Bakısında taksilərdə, televiziya ekranlarından bu mahnının melodiyalarını eşitmək olardı. Xatırlayırsınız da…
Cazibədar bir qız zənci bir oğlanla 4 nəfər qaradərili qadınların müşayəti ilə ehtiraslı şəkildə rəqs edir. Yadda qalan “Ay.ay… Lambada, Lambada!” nidaları…
Bəs 90-cı illərdə bütün dünyanda xitə çevrilən bir mahnı necə yaranıb? 
Lambada Braziliyanın şimalında yaranmış müsiqi stili və rəqsidir. Bu rəqs 80-ci illərin lap sonlarında 90-cı illərin əvvələrində Avropada populyar olub. Rəqs stilinin əsasını Amazonka hindularının rəqsi olan “Karimbo”nun hərəkətləri təşkil edir. Bu rəqsin yarandığı yer Braziliyanın Porto-Sequru şəhəri sayılır. 

“Lambada” sözü portuqal dilindən götürülüb. Braziliyanın radiostansiyalarında işləyən di-ceylər son dərəcə populyar olan mahnıları məhz belə adlandırırdılar. Getdikcə bu ad rəqsin əsl adı olan “Karimbo”nu arxa plana atır.
80-ci illərin sonunda Port-Seqarda olan fransız prodüseri Olive Lamot yerli karnavalda bu rəqsi müşahidə edir və dərhal bundan Avropada pul qazamağın mümkün olduğunu başa düşür. Fransaya qayıdan Lamot Cənubi Amerika mənşəli 4 qaradərili müğənni ilə “Kaoma” pop-qrupu yaradır. 1989-cu ildə “Lambada” mahnısı onların ifasında lentə alınır. Nəticədə “Lambada” ABŞ-da və Avropada ən hit mahnıya çevrilir.
Bu rəqs başgiccələndirici şöhrət taparaq bütün dünyaya yayılır.
 

Lambada

Ламбада

Chorando se foi Quem um dia só me fez chorar Chorando se foi Quem um dia só me fez chorar Chorando estará ao lembrar de um amor Que um dia não soube cuidar Chorando estará ao lembrar de um amor Que um dia não soube cuidar A recordação vai estar com ele aonde for A recordação vai estar pra sempre aonde eu for Dança, sol e mar, guardarei no olhar O amor faz perder e encontrar Lambando estarei Ao lembrar que este amor Por um dia um instante foi rei Canção, riso e dor melodia do amor Um momento que fica no ar

В слезах ушел тот, Кто однажды заставил меня заплакать. В слезах ушел тот, Кто однажды заставил меня заплакать. В слезах будет вспоминать любовь, Которую однажды не смог сохранить. В слезах будет вспоминать любовь, Которую однажды не смог сохранить. Воспоминание будет с ним, где бы он ни был, Воспоминание будет навсегда со мной, где бы я ни была. Танец, солнце и море сохраню во взгляде, Любовь заставляет терять и находить. Танцуя ламбаду, Буду вспоминать эту любовь, Которая однажды была моим властелином. Песня, смех и боль, мелодия любви, Момент, который повисает в воздухе.

 Lambada rəqsi

Mənbə: modern.az/
Davamı →