Osmanlı imperatorluğu XVI əsr — XVII əsrin 1-ci yarısında. XVI əsrin əvvəllərində Osmanlı imperatorluğu Yaxın Şərqdə ən qüdrətli dövlətə çevrilmişdi. Osmanlılarla Səfəvilər arasında ərəb ölkələrini ələ keçirmək uğrunda mübarizə başlandı. Sultan 1 Səlim Yavuz (1512-1520) 1514-cü ildə Çaldıran döyüşündə Səfəvilərə qalib gəldi. I Şah İsmayıl Ağqoyunlu dövlətinin tarixi ərazisini ələ keçirə bilmədi. Cənub-şərqi Anadolu, Gürcüstan Osmanlıların əlinə keçdi. Bu döyüş əslində türk-islam dünyasının məğlubiyyəti, Qərb diplomatiyasının qələbəsi idi.

Bundan sonra I Səlim Səfəvilərin müttəfiqi Misir üzərinə hücum etdi. 1516-cı ildə Dəməşq, Hələb, Fələstini, 1518-ci ildə Qahirəni tutdu. Avropa ilə Asiyanı birləşdirən beynəlxalq ticarət yolu Osmanlıların əlinə keçdi. I Səlim özünü müsəlman aləminin xəlifəsi elan etdi. 1518-ci ildə Xeyrəddin Barbarosun başçılıq etdiyi türk donanması Aralıq dənizində İspaniyanın donanmasını darmadağın etdi və Osmanlılar Afrikanın şimalının bir hissəsini, o cümlədən Əlcəzairi ələ keçirdi.

Ardı →

Hindistanda feodal dağınıqlığı. XVI əsrdə Hindistan dünyanın ən böyük ölkələrindən biri idi. Onun 100 milyon əhalisi var idi. Burada hinduizm və islam dini yayılmışdı. Əhalinin 70 faizi hind dini icmasına, 20 faizi islam dini icmasına mənsub idi. Müsəlman əhalisi Hindistanın şimal və qərb vilayətlərində, bir də Şərqi Benqaliyada yaşayırdılar. XVI əsrdə Hindistan feodal dağınıqlığı dövründə idi. Ölkənin şimalında Kəşmir, Sind, Multan, Qucarat, Malva, Benqaliya və s. dövlətlər var idi.

Böyük Moğol dövlətinin yaranması. XVI əsrdə Dehli sultanlığı tənəzzül dövrünü keçirirdi. Əmir Teymurun nəslindən olan Babur belə bir şəraitdə Mərkəzi Asiyada Şeybaniyə məğlub oldu. Babur 1504-cü ildə Əfqanıstanı tutdu, Kabulu paytaxtı seçdi və özünü əmir Teymurun varisi elan etdi. 1519-cu ildə Sind çayını keçərək Pəncabı tutdu. Dehli sultanı İbrahim Ludi ilə Baburun ordusu arasında 1526-cı ildə Panipat döyüşü baş verdi. Baburun topları həlledici rol oynadı. İbrahim Ludi məğlub oldu. 1526-cı il iyulun 10-da Aqra şəhərini tutan Babur Böyük Moğol dövlətinin əsasını qoydu.

Ardı →

Monqolların ərazisi və məşğuliyyəti. Monqollar Kulun — Bugir gölündən başlayaraq Altay dağlarının qərb ətəklərinə qədər uzanan ərazidə qədim zamanlardan yaşamışdılar. Monqolların bir hissəsi çöllərdə köçəri maldarlıqla, mal-qarası olmayan tayqada yaşayan başqa bir hissəsi isə meşə monqolları ovçuluqla məşğul olurdu. «Monqolların nəsli haqqında qiymətli rəvayətlər» əsərində monqollar «keçə alaçıqlarda yaşayan» adamlar adlandırılır.

XII əsrdə monqollar arasında qəbilə münasibətləri dağılmağa başladı. Dağılmış qəbilələrin ayrı-ayrı hissələri birləşib ordular yaradırdı. Ordu birləşməsinin başında ən iri maldarlardan seçilmiş hərbi rəislər — bahadır və noyonlar dururdu. Onlar otlaqları ailələr arasında bölürdülər. Daha çox köçərini hakimiyyəti altında birləşdirən noyon və bahadır xan titulu daşıyırdı. Noyonların tayfasına mənsub olan istehsalçılar xaraçular adlanırdı. Onlar noyonlara tabe idilər, onlar üçün kumız (at südündən hazırlanmış sərinləşdirici içki) hazırlayır, sürülərim otarır və s. işlərini görürdülər.

Ardı →

Amerikanın kəşfi ilə müqayisə olunacaq bir hadisə türk xalqlarının qərbə tərəf hərəkəti oldu. II əsrdə Altayda başlayıb və Avropaya tərəf yayılaraq 300 ildən çox davam edən bu köç Böyük adlandırıldı və bu hadisə bəşəriyyət tarixində mühüm iz qoydu.
Böyük Hun imperiyası dağıldıqdan sonra hun tayfaları (qərbə doğru hərəkət edib) Volqa və Ural çayları ətrafındakı torpaqları ələ keçirdilər.Onların qərbə doğru əziyyətli hərəkəti sonralar uzun müddət davam etdi.Hunların və digər xalqların qərbə axını ―Xalqların böyük köçü adlanır. Xalqların böyük köçü eramızın IV əsrində hunlarla Böyük Çin səddində başladı və VI əsrə qədər davam etdi.
Şimaldan, qərbdən və Pribaltikadan böyük qüvvə ilə cənuba və şərqə axışan qədim german tayfaları öz yollarında daha da güclü,köçəri türklərin axınına rast gəldilər.Bu iki cərəyan toqquşdu,qarışdı və güclü bir axının tərkibi oldular.Bu kütlə Avropanın içərilərinə daxil oldu və Roma imperiyasını məhv etdi, bir müddət sonra bu proseslərə Slavyan tayfaları da cəlb olundular.
Ardı →

XI əsrin ortalarına qədər xristian kilsəsi vahid kilsə hesab olunurdu. Lakin Qərbi Avropada kilsənin başçısı Roma papası, Bixzansda isə Konstantinopol patriarxı idi. Patriarx Bizans imperatorundan asılı idi. Roma papası Şərqi Avropanın xristianlığı Bizansdan qəbul etmiş bəzi ölkələrini də özünə tabe teməyə çalışırdı. Xristian kilsəsinə ağalıq etmək və onun gəlirini bölüşdürmək üstündə papa ilə patriarx arasında şiddətli mübarizə gedirdi. 1054-cü ildə xristin kilsəsi Qərbvə Şərq kilsələrinə parçalandı. Papa ilə patriarx bir-birinə lənət oxudu. O zamandan Qərb kilsəsi katolik kilsəsi («yəni ümumdünya» kilsəsi), Şərq kilsəsi isə pravoslav kilsəsi (yəni «həqiqi din kilsəsi») adlanmağa başladı.

Ardı →

Kiyev dövlətinin parçalanması. XI əsrin axırları-XII əsrin əvvəllərində Kiyev dövləti geniş əraziyə malik olsa da, möhkəm əsaslı deyildi. Onun tərkibinə qatılmış tayfalar öz xüsusiyyətlərini qoruyub saxlamışdılar. Natural təsərrüfatın hökm sürdüyü ayrı-aryı bölgələr arasında iqtisadi əlaqələr olduqca zəif idi. Bununla yanaşı dövlətin əhəmiyyətli dərəcədə müdafiə sistemi yaradılmışdı. Belə bir şəraitdə XI-XIII əsrlərdə Kiyev dövləti üçün yeni xüsusiyyətlər meydana çıxdı. Ayrı-ayrı bölgələrdə-Novqorod, Polotsk, Smolensk, Suzdal və Rostov torpaqlarında feodal aristokratiyası inkişaf edir və güclənirdi. Bütün torpaqlar feodalların əlinə keçmişdi. Kəndlilərin əlindən bütün torpaqlar çıxdığına görə torpaqsızlaşaraq, feodallardan asılı vəziyyətə düşmüşdülər. Müxtəlif bölgələrdə çox böyük torpağa sahib olan knyazlar meydana gəlirdi. XI əsrdə Kiyev dövlətində də təsərrüfat natural xarakter daşıdığından ayrı-ayrı bölgələr arasında əlaqələr çox zəif idi.

Ardı →

Qafqaz xalqları XI-XIII əsrlərdə. Bu dövrdə Cənubi Qafqazda feodal münasibətləri inkişaf edirdi. Cənubi Qafqazda kənd təsərrüfatının müxtəlif sahələri — taxılçılıq, çəltikçilik, pambıqçılıq geniş yayılmış, üzümçülük və şərabçılıq inkişaf etmişdi. Azərbaycanda ipəkçilik sahəsində müvəffəqiyyətlər əldə edilmişdi. Maldarlıq, xüsusilə atçılıq inkişaf etmişdi. Şimali Qafqaz əhalisinin məşğuliyyətində əsas yeri əkinçilik və maldarlıq tuturdu. Növbəli əkin sistemindən və süni suvarmadan istifadə edilirdi. Torpaqlar əsasən iri feodalların əlində toplanmışdı, iri feodal mülkləri genişlənirdi. Gürcüstanda meydana çıxan iri feodal mülkləri didebuli adlanırdı.

Ardı →

İslam mədəniyyəti Xilafətə daxil olan bütün xalqlar tərəfindən yaradılmışıdı. İslam mədəniyyətinə aiddir:
*   Onluq kəsrdən istifadə;
*   Hind rəqəmlərindən istifadə;
*   Cəbr (əlcəbr) elminin yaranması;
*   Xarəzminin hesaba dair əsəri;
*   Bağdadda və Dəməşqdə rəsədxanalarının açılması;
*   Yerin təxmini böyüklüyünün hesablanması;
*   Ulduzların vəziyyətinin müəyyən edilməsi
*   Əli-Birunninin yerin günəş ətrafında fırlanması sübut etməsi və ilk qlobusu düzəltməsi;
*   Naşatır spirti, spirt və potaşın kəşf edilməsi;
*   İbn Sinanın tibb sahəsindəki uğurları (İbn Sina “elmin şeyxi” və yaxud “alimlərin başçısı” adını almışdı);
*   “Min bir gecə” əsəri;
*   “Əntərin sərgüzəştləri” əsəri;
*   “Sindibadın səhayətləri” əsəri;
*   Qüdsdə Ömər məscidi (VIII əsr);
*   Kordova məscidi (VIII –IX əsrlər);
*   Arabesklərdən istifadə (kəsişən xətlərdən yaranmış mürəkkəb naxı-şlar);
*   Miniatürlərdən istifadə (kiçikliyi və incəliyi ilə seçilən sənət əsərləri);
*   Qahirədə Cümə məscidinin inşası;
*   Samirədə Ulu məscid minarəsinin inşa edilməsi.

Qərbi Avropa ölkələri islam mədəniyyətindən  aşağıdakıları öyrənmişlər:
*   Ərəb rəqəmlərindən istifadə;
*   Xəritə çəkmək;Kimyəvi biliklər;
*   Qlobusdan istifadə etmək;
*   Kompasdan istifadə;
*   Ulduzların adları;
*   Yunan müəlliflərinin əsərləri;
*   Sıfır rəqəmi və onluq kəsrlər.
Davamı →

III-IV əsrlərdə Çində feodalizm quruluşu yarandı. Qərbi Avropadan fərqli olaraq Çin, feodalizmə dağıntılara və parçalanmaya məruz qalmadan keçmişdi. Çində bütün torpaqlar imperatorun mülkiyyəti hesab olunurdu.
Çində iri torpaq sahibləri “güclü ailə” adlanırdı. Dövlət “güclü ailə”lərin qüvvətlənməsinin qarşısını almaq üçün onların torpaqlarını müsadirə edərək kəndlilərə paylayırdı.

Ardı →

Hindistanda feodalizmin ilkin əlamətləri IV- V əsrlərdə yaranmışdır. V əsrin ortalarında feodal qaydalarının inkişafı nəticəsində Qupta imperiyası dağıldı. Qupta imperiyasının dağılması nəticəsində quldarlıqdan feodalizmə keçid yarandı.
Xarşa dövləti (VI-648)
VI əsrdə Hindistanda Xarşa dövləti yarandı. Xarşa keçmiş Qupta imperiyasına daxil olan torpaqların bir hissəsini özündə birləşdirdi. 648-ci ildə daxili çəkişmələr nəticəsində Xarşa dövləti dağıldı və feodal dağınıqlığı başladı.
Ardı →