Qafqazda feodal münasibətlərinə keçid. Feodal münasibətləri Qafqazda III-V əsrlərdə meydana çıxdı. IIIəsrdə quldarlar, yerli tayfa başçıları əkin yerlərini, otlaqları, suvarma kanallarını ələ keçirdikdən sonra feodal mülkiyyəti yarandı, feodal və asılı kəndli zümrələri meydana gəldi. Albaniyada iri feodallara patriklər, xırda feodallara azatlar, Gürcüstanda iri feodallara aznaurlar, xırda feodallara uazno deyilirdi. Albaniyada iri irsi torpaq sahibliyi dastakert,şərti torpaq sahibliyi xostaqadlanırdı. Qafqazda asılı olmayan kəndlilər azad kəndlilər idilər. Qafqazda feodal münasibətləri Avropa ölkələrindən tez meydana çıxmış, lakin gec inkişaf etmişdi.

Erkən orta əsrlərin əvvəlində Qafqazda Lazika (Kolxida), Kartli (İberiya), Albaniya kimi müstəqil dövlətlər var idi. 260- cı ildə Sasani şahı I Şapur Roma imperatoru Valerianıdöyüşdə əsir aldı. IIIəsrdə Cənubi Qafqaz Sasanilərin əlinə keçdi. 262- ci ildə Albaniya Sasanilərin tərkibinə qatıldı.298-ci il Nisbin sülhünə görə, Kolxida və İberiya Sasanilərin təsiri altına düşdü. 387- ci ildə Ermənistan və Gürcüstan sasanilər və romalılar tərəfindən bölüşdürüldü.Xosrovun dövründə Albaniya, Atropatena, İberiya imperiyanın şimal kustakına (canişinliyinə) daxil edildi. 481-484-cü illərdə Cənubi Qafqaz xalqları Sasanilərə qarşı üsyan qaldırdılar. Sasani şahı Balaş bəzi güzəştlər edərək 485-ci ildəNvarsak sülhünü bağladı. Sülhə görə, Cənubi Qafqaz ölkələri özünüidarə hüququ aldı. Albaniyada yerli sülalənin hakimiyyəti bərpa edildi.

Ardı →

Sasanilər dövlətinin yaranması və onun işğalları. III əsrin əvvəllərində Roma ilə Parfiya arasında uzun müddət davam edən müharibə Parfiya dövlətini zəiflətdi. Sasanilər nəslindən olan I Ərdəşir Babəkan 224-cü ildə Parfiya hakimi VArbatanı Suzian döyüşündə məğlub etdi, paytaxt Ktesifonu (Mədaini) tutdu. 226-cı ildə özünü şahənşah elan etdi və Sasanilər dövlətinin əsasını qoydu. IV əsrin sonunda Cənubi Qafqaz romalılar və sasanilər arasında bölüşdürüldü və sasanilər Albaniya ilə İberiyanı öz dövlətinin tərkibinə qatdılar. Atropatena torpağının münbitliyinə və təbii sərvətlərinin zənginliyinə görə Sasani dövlətinin iqtisadiyyatında müstəsna rol oynayırdı.
Ardı →

Çində feodal münasibətlərinin yaranması. III əsrin əvvəllərində Xan sülaləsinin hakimiyyətinə son qoyulduqdan sonra, Çində feodal münasibətləri yaranmağa başladı. Avropadan fərqli olaraq, bütün Şərqdə olduğu kimi, Çində də torpaq əsrlər boyu imperatorlara məxsus mülkiyyət olmuşdu. Dövlət torpaq üzərində mülkiyyəti məhdudlaşdırır, cəmiyyət və iqtisadiyyatı sənətkarlığı, ticarəti və təbii sərvətləri ciddi nəzarətdə saxlayırdı. Əhalinin 95 %-ini təşkil edən kəndlilər torpaqdan istifadəyə görə vergi verirdilər.

Ardı →

Feodalizmin ilkin əlamətləri IV-V əsrlərdə Hindistanda meydana gəlməyə başladı. V əsrin ortalarında Qupta imperiyasının dağılması quldarlıqdan feodalizmə keçid hesab edilir. Bu dövlətin ərazisində 70-ə qədər knyazlıq yarandı. Hind knyazları racə adlanırdı. Erkən feodalizm dövründə də hind kəndliləri icma halında yaşayırdılar. İcma parçalanır, icma üzvləri asdı vəziyyətə düşür və bərabərsizlik yaranırdı.
IV-VI əsrlərdə əkinçilikdə bir sıra yeniliklər yarandı. Xam torpaqlardan istifadə edildi, dəmir kotan hazırlandı, kəndlilər çaylardan kanal çəkdilər, torpaqları suvardılar, ildə 2-3 dəfə məhsul götürürdülər. Əsasən çəltik, pambıq, şəkər qamışı, ədviyyat bitkiləri əkilir, portağal və s. sitrus bitkiləri yetişdirilirdi.
Hindistanda feodalizmin səciyyəvi xüsusiyyəti kasta quruluşu­nun daha ciddi şəkil alması idi. Kastalara ağsaqqallar şurası başçılıq edirdi. Kastalar istehsal təcrübəsinin artırılması və istehsal edilən məhsulun keyfiyyətinin yaxşılaşmasına şərait yaradırdı.

Ardı →

Sasanilər imperiyasının feodallaşma dövrünə qədəm qoyması imperiyanın hüdudlarının genişləndirilməsi ilə paralel baş vermişdir. Bizim eranın V-VI əsrlərində imperiyanın sərhədləri şimalda Mərkəzi Asiyanın ortalarına, Qafqaz dağlarının ətəklərinə, qərbdə Aralıq dənizinin sahillərinə, cənubda Səudiyyə Ərəbistanının ərazisi də daxil olmaqla Asiyanın cənubuna, şərqdə Çinə qədər uzanırdı. Eramızın 570­ci ilində Sasani qoşunları Həbəşləri Yəsrib və Məkkədən qovaraq buranı öz hakimiyyəti altına aldı. Həmin ildə də Məhəmməd peyğəmbər anadan olmuşdur.
Sasanilər imperiyasının qüdrəti uzun sürmədi. Hələ qədimdən ticarət karvanlarının yönəldiyi bu yerlər Bizans imperiyasının da diqqətində idi. I Xosrovun Hicazda ağalığı uzun sürmədi. Eramızın 575-579-cu illərində hərbi əməliyyatlar nəticəsində SəudiyyəƏrəbistanının ərazisi bölündü.
Davamı →

Hindistanda feodalizmin ilkin əlamətləri IV- V əsrlərdə yaranmışdır. V əsrin ortalarında feodal qaydalarının inkişafı nəticəsində Qupta imperiyası dağıldı. Qupta imperiyasının dağılması nəticəsində quldarlıqdan feodalizmə keçid yarandı.
Xarşa dövləti (VI-648)
VI əsrdə Hindistanda Xarşa dövləti yarandı. Xarşa keçmiş Qupta imperiyasına daxil olan torpaqların bir hissəsini özündə birləşdirdi. 648-ci ildə daxili çəkişmələr nəticəsində Xarşa dövləti dağıldı və feodal dağınıqlığı başladı.
Ardı →

III-IV əsrlərdə Çində feodalizm quruluşu yarandı. Qərbi Avropadan fərqli olaraq Çin, feodalizmə dağıntılara və parçalanmaya məruz qalmadan keçmişdi. Çində bütün torpaqlar imperatorun mülkiyyəti hesab olunurdu.
Çində iri torpaq sahibləri “güclü ailə” adlanırdı. Dövlət “güclü ailə”lərin qüvvətlənməsinin qarşısını almaq üçün onların torpaqlarını müsadirə edərək kəndlilərə paylayırdı.

Ardı →

1066-cı ildə Normandiya  hersoqu Vilhelm Qostinqs döyüşündə anqlo-saks ordusunu məğlub etdi. Vilhelm Londonu ələ keçirərək ingilis kralı oldu.
Vilhelm Fatehə aiddir:

• Yerli feodalların torpaqlarının müsadirə edilməsi;
• İri və orta feodalların tabe edilməsi;
• İngiltərə torpaqlarının yeddidə birinə sahib olması;
• Kral hakimiyyətinin gücləndirilməsi;
• Mərkəzləşdirilmiş dövlətin əsasının qoyulması;
• İngiltərədə torpaqların və əhalinin siyahıya alınması nəticəsində azad kəndlilərin də təhkimli kimi qeydə alınması;
• Şəhərlərin onu müdafiə etməsi (“yüz zülmkardansa, bir zülmkar yaxşıdır” ifadəsi.

II Henrixin  islahatına əsasən hər bir kəndli feodalın xəbəri olmadan kral məhkəməsinə müraciət edə bilərdi. Eyni zamanda İngiltərədə “andlı məhkəmə” yaradılır. Orduya çağırılmayan cəngavərlərdən “qalxan pulu” vergisini alınırdı. 1265-ci ildə İngiltərədə  parla-ment çağırılır. Parlament lordlar və nümayəndələr palatasından ibarət idi. XIII-XIV əsrlərdə İngiltərədə silki mütləqiyyət yarandı.

Uot Tayler üsyanına aiddir(1381-ci il):

• Feodal zülmünə və vergilərin artırıl-masına qarşı baş verməsi;
• Londona yürüş edilməsi;
• Krala tələblərin verilməsi;
• Ədalərli krala inamın mövcud olması;
• Xəyanət nəticəsində məğlub olması.

Qeyd: Üsyan nəticəsində biyar ləğv edildi. XV əsrdə İngiltərədə bütün kəndlilər ödənc verərək şəxsi azalıq əldə etdilər.

Al qızılgül və Ağ qızılgül müharibəs (1455-1485)
Al qızılgül və ağ qızlgül müharibəsi feodal qrupları arasında baş vermişdir. Ara müharibələrindən istifadə edən VII Henrix Tüdor hakimiyyəti ələ aldı (1485-1509). O, Tüdorlar sülaləsinin əsasını qoydu (1485-1603). VII Henrix Tüdor feodalları mərkəzi hakimiyyətə tabe edərək, nümayəndələr palatasının hüquqlarını azaldır.

XVI əsr İngiltərəyə aiddir:

• Manufakturalriın  mövcud olması;
• Çəpərləmlərin genişlənməsi;
• Kapitalist münasibətlərinin yaranması;
• Yeni zadəganlar və fermenlərin meydana gəlməsi;
• Ticarət şirkətlərinin yaranması;
• Ost-Hind şirkətinin yaranması (1600-cü il);
• Dəniz ticarətində İspaniya ilə rəqabətin güclənməsi;
• La-manş döyüşündə “məğlubedilməz armada”nın məhv edilməsi (1588-ci il);
• Burjuaziyanın qüvvətlənməsi (çəpə-ləmələr, dəniz quldurluğu, qul alveri və müstəmləkələrin talan edilməsi burjuaziyanın gəlir mənbəyi idi);
• “İsçi qanunları”nın qəbul edilməsi (yoxsullara qarşı).

Davamı →

XI əsr Qərbi Avropaya aiddir:
*   Meşələrin qırılması ilə əkin sahələrinin genişlənməsi;
*   Üçtarlalı əkin qaydasının yaranması;
*   Təkərli kotanlardan istifadə;
*   Yer dəyirmanlarının meydana gəlməsi;
*   Xamutun ixtira edilməsi;
*   Sənətin kənd təsərrüfatından ayrılması;
*   Yeni şəhərlərin yaranması;
*   İlk sənətkarlıq müəssisəsi olan  emalatxanaların yaranması;
*   Şəhər mərkəzlərində sobarun (baş kilsə) inşa edilməsi;
*   Eyni peşədən olan usta ittifaqlarının –sexlərin yaranması;
Ardı →