İnsanlar ətraf aləmdə baş verən hadisələri fəqli cür qavrayır, analiz edirlər. Baş verənlərə bir qrup insanlar daha çox dinamikliyə, formaya, məkana görə, başqa qrup insanlar səslərə, digərləri isə ətrlərə, hisslərə əsasən yanaşırlar. Bunlara əsasəsən insanları aşağıdakı qruplara bölürlər:
— Vizual
— Audial
— Kinestik
— Diskrit

Vizual tip insanlar daha çox təsvirlərə, obrazlara, formalara diqqət verir. Dünyanı görmə analizatorlarının vasitəsilə daha rahat dərk edirlər. Onlar öz nitqlərində daha çox görmə ilə hiss edələn fel, sifət, zərfliklər işlədəcəklər. ( gördüm ki, ilk baxışdan, al-əlvan və s.) Vizualların adətən baxışları yuxarıya yönəlmiş olmur. Səs-küy onlara mane olmur.

Vizuallar gördükləri hər bir şeyi yadda saxlamağa qadirdirlər, onlar kadrlarla yadda saxlayırlar. Vizuallar hər hansı məlumatı birbaşa mənbədən qeyd etməyi xoşlayırlar. Onlar bir yerdə durub insanları müşahidə etməyi üstün tutacaqlar. Onların diqqətini yayındırmaq daha çətin olur. Vizuallar yad məkana tez uyğunlaşırlar.Onlara verilən çətin tapşırıqları tez həll edirlər. düşünərkən mütləq nəyi isə cızacaq, əl altında qələm olarsa mütlər ondan kağız üzərində yazmaq üçün istifadə edəcəklər. Vizuallar danışarkən və ya eşidərkən deyilən sözləri obrazlaşdırırlar.
Ardı →

1. Ruhən tükənməyimizin qarşısını alır
Müasir dövrdə bir insanın dəyərini onun məhsuldarlığı ilə ölçürlər. Toplum bizə tək qalmağa imkan vermir. İnsanın tək qalıb özünə vaxt ayıra bilməsi onun “məhsuldarlıq” məcburiyyətindən bir balaca uzaqlaşmasına kömək edir. Heç nə etməmək əslində bir çox yaxşı şeyləri reallaşdırmağa stimul yaradır. “Promega” adlı bir şirkət işçilərinin təbii gün işığında rahatlanıb, fasilələr zamanı meditasiya ilə məşğul ola biləcəyi xüsusi yerlər ayırıb. Bu tətbiq olunduqdan sonra işçilərin səhhətinin müsbətə doğru getdiyi və məhsuldarlığının artdığı bəlli olub.

2. Duyğu üzvlərimiz kəskinləşir
Çox adam üçün 10 gün ərzində sakit qalmaqla suda gəzmək arasında fərq yoxdur. Vipassana Səssizlik İnstitutu da bu işlə məşğuldur. Bura qatılanlar on gün ərzində oxumaqdan, danışmaqdan və göz təmasından uzaq dururlar. 100-ə yaxın elm adamı araşdırma məqsədi ilə sakit qalmaq meditasiyasını həyata keçirib və danışmaq funksiyasını istifadə etməməyin digər duyğu orqanlarının işinin yaxşılaşmasına gətirib çıxardığını sübut ediblər.

Ardı →

Bu gün gənclərin ən çox istifadə etdiyi texnoloji alətlərdən biri də kompüterlərdir. Telefonlar qədər olmasa da, kompüterlər insanlar arasında olduqca populyardır və demək olar ki, hər iki insandan birində kompüter var. İstifadəsi heç də qəliz olmayan kompüterlər bu gün bütün dünyada istər iş, istərsə də əyləncə məqsədi üçün olduqca geniş istifadə olunur.

Əsasən gənclər arasında ən sevimli alət olaraq məşhurlaşan kompüterlərə maraq böyükdür. Yaşından asılı olmayaraq kompüter istifadə edən hər kəs bilir ki, çox əyləncəli olan bu alət insan üçün çox böyük də fəsadlar yarada bilir. Buna baxmayaraq kompüterlərdən imtina heç də asan deyil.

Maraqlı haldır ki, bu gün valideynlər belə övladlarında kompüter olmasının tərəfdarıdır. Azyaşlıların belə kompüterdən istifadə etdiyi bir dövrdə hansısa uşağa kompüter qadağası qoymaq da mümkün olmur. Azmüddətli istifadə imkanı verildikdə isə uşağı kompüterdən ayırmaq olduqca çətin olur. İstənilən halda kompüter insanın sinir sisteminin dağıcıdı zərbəsi, vaxtın düşməni və aludəçilik üçün ideal bir vasitədir.
Ardı →

Özünü dərk etmənin pozulması depersonalizasiya, xarici mühitə qarşı dərk etmənin pozulması (ətraf mühitin düzgün dərk edilməməsi) isə derealizasiya adlanır. Bir sıra psixi xəstəliklər nəticəsində meydana çıxan bu əlamətlər əksər hallarda birlikdə təsadüf edilir.

Depersonalizasiya və ya özünü dərketmənin pozulması şəxsiyyətin ikiləşməsi və ya tamamilə inkar edilməsi formasında ola bilər. Depersonalizasiya zamanı xəstə bəzən yaxşı tanıdığı küçəni və ya adamları tanımadığını söyləyir. Bəzən isə hadisələrin çox sürətlə cərəyan etdiyini (vaxtın sürətlənməsini) və ya əksinə onun tam hərəkətsizliyini qeyd edir. Məsələn: gündüzü gecədən ayıra bilmir, ətrafdakı adamların hamısını bir sifətdə, bir boyda qavrayır.

Ardı →

Əksər hallarda uzun müddət istirahətin olmaması, maddiyyat məsələləri, seksual xarakterli problemlər və s. insanın zorakılıq etməsinə gətirib çıxarır.

Baş verə biləcək konfliktlərin əsasını təşkil edən alkoqolizmin, narkomaniyanın və psixi pozuntuların profilaktikası və müalicəsi aparılmalıdır.

 Ailədə aqressiya tez–tez rast gəlinən haldır. Çox təəssüf ki, ondan heç kim sığortalanmayıb. Zorakılıq ailə dəyərlərinə, ümumiyyətlə münasibətlərə yarası çətin sağalan zərbə vurur. Belə zorakılıq  halları baş verdikdə ailənin üzvləri bir-birinin düşməninə çevrilir,  çox zaman ailə dağılır, cütlüklər və onların uşaqları psixoloji travma alır. Adətən ailə zorakılığı cinayətə şərait yaradır ki, bu da sonda azadlıqdan məhrum olma faktına qədər gətirib çıxara bilir.

 Statistik məlumatlara görə hər dördüncü cinayət hadisəsi ailə münaqişəsi zəminində baş verir. Bu fakt artıq bu məsələnin ön plana çıxarılmasının vacibliyini göstərir. Belə getsə ailə münaqişələri zəminində baş verən cinayətlər kriminologiyanın bir hissəsinə çevriləcək.

 Ailə  daxili zorakılıq insana müxtəlif dərəcəli zərər vurulmasına gətirib çıxarır. Bura tənqid, təhqir, şəxsiyyətin alçaldılması, hətta ölüm faktları daxildir.

Ardı →

Davamlı bir grandiozite (böyüklük və əhəmiyyətlilik) meyli (fantaziya və ya davranış səviyyəsində), empati əksikliyi, tənqidlərə qarşı həddindən artıq həssaslıq və reaksiya şəklində erkən yetişkənlikdən etibarən ortaya çıxan mənzərədir.

DSM IV görə diaqnoz üçün aşağıdakı maddələrdən beş və ya çoxunun uygunluğuna ehtiyac vardır.

1. Özünü çox xüsusi və əhəmiyyətli görər, müvəffəqiyyət və qabiliyyətlərini şişirdər

2. Limitsiz müvəffəqiyyət, güc, gözqamaşdırıcı xüsusiyyətlər, ideal eşq və gözəllik ilə əlaqədar məşğuliyyətlər və fantaziyalar inkişaf etdirər

3. Şəxsi və bənzərsiz olduğu üçün özünün ancaq özü kimi xüsusi və ya yüksək statuslu insanlarla münasibət yaradacağını düşünər

4. Həddindən artıq diqqət, heyranlıq, iltifat gözləyər.

5. Prioritet imtiyazlı olduğuna inanaraq, normal kəslərlə eyni səviyyədə iştirak etməyi rədd edir. Gözləntilərinin dilə gətirilmədən özbaşına başa düşülməsini və qarşılanmasını, standartların üzərində xidmət almağı gözləyər.

Ardı →

Uşağınız tünd xasiyyətləşib sizə vurduğunda ona necə davranacağınızı bilməyirsinizsə yazımızı oxumanızda fayda var.

Evinizdə şiddətə yer olmadığını idrak etməsini təmin edin
Onsuz da vurmaq kimi bir vərdişi olan uşağa “biz heç kimi vurmuruq!” deməyin heç bir məntiqi yoxdur. Əslinə baxarsınız bu üsul sizi daha təsirsiz və nüfuzsuz bir vəziyyətə salar. Çünki “biz heç kimi vurmuruq!” doğru olsaydı əgər, uşağınız sizə vurmazdı. Fiziki baxımdan təcavüzkar uşaqlarla maraqlanarkən, zəiflik göstərərək uşağa vurmaması üçün yalvarmaq yerinə, hirsli hiss etmənin normal, ancaq vurmanın qadağan olduğunu qəti bir dillə izah etmək lazımdır.

Uşağınız sakitləşdikdən sonra onunla qərarlı və dəqiq bir şəkildə danışın: “Bilirəm əsəbiləşirsən, çox hirsin var. Bu böyük duyğularla kimsəni incitmədən başa çıxa bilməyin üçün sənə kömək edəcəyəm. Səni çox hirsləndirən şeylərlə mən maraqlanacağam; ancaq anaya vurmaq qadağandır.”

Uşağınızın yaxşı istirahət etmiş və qidalanmış olduğundan əmin olun
Uşağınız yorğundurmu? Acdırmı? Uşağınızın ani reaksiyaları və hücumları, mədəsinin boş olduğu zamanlara bərabər gəlir ola bilər. Bu problemli davranışların təqibində olun. Yatmaq saatından dərhal əvvəlmi? Yorğun düşməməsi üçün bir az daha erkən yatmasını təmin edin.
Ardı →

Yuxudadır, amma gəzir...

 Bəzi insanlar yuxudaykən ayağa durur, gəzir, danışır, qışqırır, hətta qəribə hərəkətlər də edir. Yuxudan oyunanada isə onlardan nəyə görə belə etdiyini, bilmədiyi bir dildə necə danışdığını soruşanda bundan xəbərsiz olduqlarını deyirlər. Bu cür insanlar somnabulizmdən əziyyət çəkirlər.

 Onlar yuxudaykən özünü oyaq kimi aparır, evdən çıxa, maşın sürə və başqa təhlükəli hərəkətlər də edə bilərlər. Bəzi hallarda somnabulizmin qurbanlarının adam da öldürməyi, müxtəlif ağır cinayətlər törətmələri məlumdur.   

 Qeyd edək ki, somnabulizmin əlamətləri tez-tez təkrarlanarsa, mütəxəssisə müraciət etmək lazımdır. Bundan əziyyət çəkənlər yuxuda olarkən yataqdan qalxıb gəzməyə başlayır. Onlar yuxuda danışa, hansısa hərəkətləri icra edə bilərlər. Kənardan müşahidə etdikdə elə təəssürat oyanır ki, oyaqdırlar. Diqqət yetirdikdə bəzi əlamətlərə görə belə adamların yuxuda olduğunu bilmək olar. Yuxuda özünü oyaq kimi aparan adamın hərəkətləri asta və rəvan olur. Onların gözü açıq olsa da heç nə eşitmir və anlamırlar. Adətən onlara elə gəlir ki, evlərində deyil, başqa yerdədilər. Belə əlamətlər həftədə 2-3 dəfə özünü göstərə bilər.

Ardı →

“Xəstəlik xəstəliyi” olaraq adlandırılan ipoxondriya xəstəliyi günümüzdə çox tez-tez rast gəlinən pozuntular siyahısına daxildir. Bu problemdən əziyyət çəkən insanlar orqanizmlərindəki ən kiçik dəyişikliyi belə ciddi bir xəstəlik əlaməti kimi qəbul edir və müvafiq olaraq həkimə müraciət edirlər. Məsələn, adi baş ağrısı, tərləmə, öskürmə, qəbizlik kimi simptomları xərçəng, miokard infarktı əlamati olaraq qəbul edir və daimi olaraq ölüm qorxusu bu insanlarda hakim kəsilir… Bəzən eyni anda bir neçə orqan haqqında narahatçılıq keçirdikləri kimi yalnız bir orqan haqqında da ehtiyat edə bilərlər.

Bu xəstələrin əsas düşüncələri özlərində hansısa xəstəlik əlamətlərinin olub olmamasını yoxlamaqdan ibarətdir. Belə ki, tez-tez nəbzlərini yoxlayır, arterial təzyiqlərini ölçürlər. Bədənlərinin hər hansı bir nöqtəsindəki ağrılara həddən artıq həssasdırlar. Kiçik bir əzələ ağrısını belə ürək xəstəliyi ilə əlaqələndirə bilərlər. Daimi olaraq sidiyini, nəcisini müayinə edirlər. Bədəndəki ən kiçik rəng dəyişiklərinə belə reaksiya verirlər.

Ardı →

1. Biz adətən öz valideynlərimizə oxşayan adamlara vuruluruq. Uşaqlıqdan valideynlərimizlə aramızda olan problemləri vurulduğumuz adamla həll etmək, çatışmazlıqları onda tapmağa çalışırıq.

2. Hətta müsbət hadisələr belə — universiteti bitirmək, evlənmək və ya yeni işə başlamaq, depressiyaya gətirib çıxara bilir.

3. Psixologiyada belə prinsip var: bir hadisədən nə qədər çox şey gözləyirsənsə, o qədər də çox məyusluq yaşayırsan. Çox gözləyirsən – az əldə edirsən, az gözləyirsən, çox əldə edirsən. Bu dəmir prinsipdir, heç bir istisna yoxdur.

4. İnsanlar tanış olmayan yerə gedib çıxanda adətən sağ tərəfdən geriyə dönürlər. Bunu bilməyin faydası: siz qələbəlik arasına düşmək istəmirsiniz, yaxud növbədə çox qalmaq istəmirsinizsə, sol tərəfə meyllənin.

5. Qıza deyin ki, ona hədiyyə almısınız və nə olduğunu tapmağını istəyirsiniz. O, istəklərini deyəcək.

6. Əgər gecələr sizə qarabasmalar əzab verirsə, böyük ehtimalla yuxuda donursunuz. Elmi faktdır – yataq nə qədər soyuq olarsa, o qədər çox  qorxulu yuxular görəcəksiniz.

7. Mütəxəssislərin müşahidələrinə görə mavi gözlü adamlar bir neçə dəqiqə ərzində aşiq ola bilərlər, qonur gözlü insanlar isə eyni zamanda iki nəfəri sevə bilərlər. Yaşıl gözlü adamların aşiq olması üçün uzun müddət lazımdır, hətta bir ilə yaxın. Yerdə qalanlar üçünsə bir saat bəs edir.

Ardı →