Mən onu poçtda gördüm. O qadını. Əvvəlcə kiməsə oxşatdığımı sandım, sonra ona bənzəyə biləcək bütün tanışları bir-bir fikrimdən keçirdim və konkret heç kimi tapmadım. Amma qadın dəhşətli dərəcədə kimisə xatırladırdı. O (şərti olaraq adını L. qoyaq)  mənim göndərəcəyim məktublarla məşğul olduğu vaxtda özümlə bacara bilmirdim, etirazıma rəğmən beynim çox sürətlə işləyirdi və nəhayət ki, «evrika».
 
L. fərdi olaraq kiminsə oxşarı deyildi, ümumən sovet qadınlarına bənzəyirdi. Bənzəyirdi nədi, tipik sovet qadını idi və elə bil indicə o dövrdən çıxıb gəlmişdi. Çoxdandı poçta yolum düşmədiyini nəzərə alsaq, mənim o dövrə qayıtmış olmağım da pis versiya deyildi.
Davamı →

Ev dağılmasını Allah heç kəsə göstərməsin. Ev dağılmasının nə olduğunu yaxşı bilirəm. Qalın özüllü, iki qat divarlı evim “dağılıb”. O evdən mən də, mənə aid olan insanlar da perik düşmüşük. Bamayaraq ki, evimin özülü “möhkəm” idi, divarlar da təkqat deyildi. Dünya belə dünyadı, dağıdanda, zəlzələsiz-vəlvələsiz dağıda da bilir.

...Hərdən dağılmış evimin həyətinə gəlir və uzun-uzadı evimə baxır, bütün olanlara başımı bulayıram. Bütün bu acı mənzərəni seyr edə-edə yadıma həyətimizdə qəfil əsən küləkdən sonra dağılan sərçə yuvaları düşür. O vaxt yerdən çöpləri yığır və quşların yuvalarını yenidən qururdum.

Quşların da qəribə adətləri var: yuvalarından balaları düşməsə yuvaya qayıtmırlar. Qayıtsalar belə balalarını götürüb uçurlar. Balasını dimdiyinə götürüb uçan quşun səmada necə şəstlə uçmasına və yuvasının dağılmasını vecinə də almamasına həmişə heyrət eləmişəm.
Ardı →

Mayakovski intihar etməmişdən az əvvəl yazmışdı: «Bağışlayın məni, bilirəm bu yaxşı iş deyil (heç kəsə məsləhət görmürəm), amma bundan başqa çıxış yolum yoxdu». 

Halbuki, illər öncə Yesenin intihar edəndə Mayakovski onun ölümünə yazdığı ağı beləydi:

Ölmək dünyada ən asan işdi,
               çətini yaşamaqdır.

Həyatın ironiyasına, qəribəliyinə baxın. Qəribədir deyilmi?

***

Sokratın məhkəməsində 501 andlı hakim iştirak etmişdi. Onlardan 280-i Sokratın öldürülməsinə, 221-i isə sağ qalmasına səs vermişdi. Sokratın illərlə boğazını gərə-gərə tələbələrinə heç bir təmənnasız öyrətdiyi demokratiya dərslərinin nəticəsi bu idi.

Sokrat unutmuşdu ki, vicdansız adamlar var, onlar demokratiyanın keşiyində də öz vicdansızlıqları ilə dururlar. Sokratın ölüm hökmünə məhkum edilməsi əslində, “yaxşı oldu”, bununla da demokratiyadakı səs çoxluğunun əsl mahiyyəti açıldı. Həm də Sokrat əsl taleyini yaşamış oldu — insan mübarizə apardığı nəsnənin qurbanına çevrilir.
Ardı →

Mən dünyanın xilasına inanmıram. Nöqtə!

Bütün xilaskar ideyalar zülmü ərşə qaldırdı, xilası boğdu, inkviziya məhkəmələr qurdu, özləri kimi düşünməyənləri tonqala atdı, həbs düşərgələri yaratdı…

Zülm ortada, zalım yuxarıda, məzlum aşağıda.

İndi də demokratiya yürüşü görürük, F-17-lərlə atılan demokratiya…

Bəşəriyyət xilas olmayacaq.

Amma fərdlər qurtuluşa çata biləcəklər.

Fərdləri xilas etmək mümkündür.
Ardı →

 

Eşitdiyi ürküdücü səslə qeyri-ixtiyari diksindi. Gördüyü mənzərə qarşısında çaşıb qaldı. Yarpaq, bağlı olduğu budaqdan ayrılmış, yerə doğru düşürdü. Dünyasını səs-küyə bürüyən bu ayrılığın səsi idi. “Bu bir qopmamı, yoxsa doğuşmu?" dedi. Nə olacaq bundan sonra deyə düşünərkən, dilinə, hər vaxt təkrar etdiyi «Boşluq yox bu aləmdə!” cümləsi gəldi...

      Tumurcuqkən, ətrafında bir çox yarpaq görmüşdü. Bir müddət sonra da budaqların çiçəklərlə bəzəndiyini… Yarpaqlar və çiçəklər, gün keçdikcə bir-birlərindən ayrılmaz hala gəlmişlərdi. Yaşlı ağacın budaqlarında səadət içində bahar nəğmələri söyləyirdilər.  Və beləcə ayrılığın soyuq küləklərini hiss edənə qədər sürmüşdü bu mahnı.

       O gün canı kimi sevdiyi yoldaşlarının sağa, sola itələnilib qaxıldığını gördüyündə yarpaq dəliyə dönmüşdü. Ağaca, niyə çiçəklərə sahib çıxmadığını soruşmuşdu. Ağac isə hər şey normalmış kimi təbəssüm edərək bunları pıçıldadı: 

Ardı →

Cavanlıqda məsləhəti heç sevməzdim. Təcrübəsini yeri gəldi- gəlmədi adamın gözünə soxan yaşlılar məni qıcıqlandırardı. Düşünərdim ki, təcrübə heç nədi, “ağıl yaşda deyil, başdadı”. Özümə söz verərdim ki, qocalanda gəncliyə olan sevgimi itirməyim.

Aradan iyirmi ilə yaxın vaxt keçib. İndi də həqiqəti bir az özümə tərəf sürüşdürüb fikirləşirəm ki, təcrübə hər şey olmasa da, çox şeydi. Bu, orta yaşda belə bir ortaq məxrəcə gəlmişəm, ağıl həm yaşdadı, həm də başda.

Çox güman ki, iyirmi il sonra həqiqəti bir az da özümə tərəf çəkib təcrübənin hər şey olmasını düşünəcəm. Qərara gələcəm ki, ağıl qətiyyən başda deyil, tamamilə yaşdadı.

İnsanın hər yaşda, hər vəziyyətdə özünü haqlı sanması kimi instinkti var. Bunu bir dəfə yazmışam, uşaqkən valideynlər haqsızdı, valideynkən uşaqlar. Tələbəsənsə müəllimlər “köhnə fikirlidi”, müəllimsənsə tələbələr “zəmanə uşağı”. Sükan arxasındasansa, piyada “özünü maşının altına atır”, piyadasansa sürücü “maşını düz üstünə sürür”.
Ardı →

İçimdə fırtınalar qopur bəzən, əsəbiləşirəm. Olanlara, yaşananlara, yaşanmayanlara hirslənirəm. Üsyan etməyim deyərkən söyərkən tapıram özümü. Lənətlər yağdırıram, bəla oxuyuram. Ümidsizliyə qapılıram, əsla keçməyəcək və mən həmişə keçmişdə asılı qalacağam, daimi məkanım ‘ə'raf' olacaq deyirəm.

Üzsüzlərin, sinəsini gərə gərə gəzdiyi bu iqlimdə niyə nəfəs almaq məcburiyyətində olduğumu anlaya bilmirəm. Niyə onlar hələ nəfəs alır onu heç həll edə bilmirəm. Fizika qaydasıdır; eyni qütblər normalda bir-birini itələyərkən, iş xaraktersizliyə gəlincə nədənsə qayda belə işləməyirmiş; xaraktersiz insan ətrafına cəsədlərə yığışan ağcaqanadlar kimi xaraktersizləri yığırmış, yeni yeni anlayıram.

Sevginin günahsızlığı, güvənin safı ləkələniyir artıq gözümdə. Bir daha ikisinə də əlini sürə bilməyəcəyəm kimi gəlir; bəlkə öz əllərimi ləkələməmək üçün bəlkə də ləkələri təmizləməyə macalım olmadığı üçün. Təkliyin bir ömür daimi dostum olacağını sezirəm və bu canımı ağrıtmır; narahat etmir uzun ömrün tək başına keçəcəyi düşüncəsi. Onsuz da ömrün uzun olacağı haradan aydındır ki deyə rahatlaşdırıram özümü.

Sonra…

Ardı →

Bir gün insan vergülü itirdi. O zaman fikirləri bir-birinə qarışdı, mürəkkəb cümlələr qurmaqdan qorxdu. Bəsit cümlələr qurmağa başladı. Cümlələri bəsitləşdikcə fikirləri də bəsitləşdi.

Nöqtəni itirdi… Fikirləri uzandıqca uzandı. İfadə edə bilmədi özünü.

Başqa bir gün nidanı itirdi. Səs tonunu dəyişdirmədən danışmağa başladı, monotonlaşdı. Ətrafda baş verən heç bir şey onda kiçik bir həyəcan belə doğura bilmədi. 
Sevincini, qəzəbini- bütün duyğularını itirdi.

Sual işarəsini itirdiyi andan sual verməyi unutdu. Hər şeyi olduğu kimi qəbul etməyə başladı. nə dünya, nə insanlar, nə də həyat onu maraqlandırmırdı.

İki nöqtəni itirdi və heç nəyi aydınlaşdırmaq ehtiyacı duymadı.

Ömrünün sonunda əlində ancaq dırnaq işarəsi qalmışdı, onun da içində başqalarının fikirləri…
Davamı →

1941-ci ilin oktyabrında Rusiyanın Vyazma şəhəri yaxınlığındakı meşədə alman ordusunun mühasirəsini yarmağa çalışan tank ekipajının üzvləri həlak oldular. Yaralanmış kiçik leytenant İvan Kolosov sevgilisi Varyaya son məktubunu yazdı. Tankı 25 il sonra tapdılar. Ordan İvan Kolosovun da meyiti çıxdı. Onun üzərindən göndərilməmiş məktub və foto tapıldı. Varvara Juravlyova bu məktubu 25 il sonra oxudu...

 25 oktyabr 1941-ci il

Ardı →

Modern insanın həyatında bir gərginlik var.

İş telefonları, saysız-hesabsız e-mail-lar, telefon, Facebook, Twitter
mesajları, rəhbərliyin heç bitməyən tapşırıqları, üstəlik məişət
qayğıları...

Fiziki işlərdə çalışanlarda uzun, istirahətsiz iş rejimi...

Bu durumda insanın özünə ayıracağı zaman minimuma enir.

Ölkəmizdə kitabın az oxunmasının bir səbəbi də bu istismar mühiti, amansız iş rejimidir.

“Martin İden” romanını xatırlayırsınızmı?

Martin camaşırxanada çalışdığı günlərdə bir sətir yazmağa, heç bir sətir oxumağa da vaxt tapmırdı.

Karl Marks da insanın özgələşməsi haqda yazanda, elə bunu nəzərdə tutmuşdu.
Ardı →