I Göytürk dövləti  (552-588)
Böyük Hun dövlətinin dağılmasından sonra Altay, Mərkəzi Asiya və Böyük çöldə yaşayan bir sıra türk tayfaları jujfaların təsiri altına düşdü. 546- cı ildə Teles tayfasının üsyanı nəticəsində Jujan dövləti zəiflədi. Bundan istifadə edən Bumın Jujan hökümdarı Anaxuana qarşı üsyan qaldırdıraraq 552-ci ildə I Göytürk dövlətini qurdu. Dövlətin paytaxtı Ötükən şəhəri idi. Göytürk hökmdarları “ilxaqan” titulu daşıyırdılar. Muğan və İstəmi xaqanın dövründə I Göytürk dövləti xeyli qüvvətləndi. VI əsrin 80-ci illərində I Göytürk dövləti zəiflədi. Dövlətin zəifləməsinin səbəbləri:

• Xaqanların Çin qızları ilə evlənməsi;
• Hakimiyyət uğurunda mübarizə;
• Çinlilərin göytürklərin daxili  işlərinə qarışması;
• Bir çox göytürk şahzadəsinin buddizimi himayə etməsi;
• Daxili ziddiyyətlər və hakimiyyət uğrunda mübarizə.

Qeyd: 588-ci ildə I Göytürk dövləti iki hissəyə parçalandı. Şərq və Qərbi Göytürk dövlətləri yarandı. Hər iki dövlət Çinin əsarətinə düşdü. Əsarətlə barışmayan Kür Şad Çinə qarşı qiyam qaldırdı.

II Göytürk dövləti (682-744)

II Göytürk dövlətinin qurucusu İltəris xaqan olmuşdur. İltəris xaqanın dövründə:

• Göytürk Çin əsarətindən çıxaraq müstəqil oldu;
• Göytürk şahzadələrinin çin qızları ilə evlənmək ənənəsi ləğv edildi;
• Ordu qüvvətləndirildi.

Qapağan xaqana aiddir:

• Ordunun möhkəmlənməsi;
• Çinin asılı hala salınması;
• Qırğız və türkeşlərin tabe edilməsi;
• Qarluqların məğlub edilməsi;
• Ərəblərlə toqquşmanın baş verməsi;
• Dövlətin sərhədlərinin Sakit okeana qədər genişlənməsi;
• Mərkəzi Asiyadakı türklərin tabe edilməsi;
• Kidanların tabe edilməsi (697-ci il).

Bilgə xaqana aiddir:

• Dövlətin qüvvətlənməsi;
• Qırğız və turkeşlərin tabe edilməsi (709-cu il);
• Qarluqların məğlub edilməsi(715-ci il);
• Doqquz oğuzların məğlub edilməsi.

Qeyd: 734-cü ildə Bilgə xaqan zəhər-lənərək öldürüldü. 744-cü ildə II Göytürk dövləti süqut etdi.

Göytürklərə aiddir:

• Xaqanın varisi yabqu adlanırdı;
• Xaqan ailəsinə mənsub şahzadələr tigin titulunu daşıyırdı;
• Əhali budun adlanırdı;
• Ayrı-ayrı qəbilə və tayfaları bəy, xan və buyruq idarə edirdi;
• Xaqan ailəsi göy adlanırdı;
• Bütün azad kişilər döyüşçü hesab olunurdu;
• Dəmirçilik peşəsi geniş yayılmışdı;
• Qullardan ev sənətkarlığında və çoban  kimi istifadə edilirdi;
• Şəhərlər balıq adlanırdı;
• Xaqanların şərəfinə bəngüdaş ad-lanan abidələr qoyulurdu;
• Əlifba tərtib etmişdi;
• Orxon-Yenisey abidələri tikilmişdi (725-735-ci illərdə).