Rusiyada türk dövlətləri
XIII əsrin 40-cı illərində Şərqi Avropada Qızıl Ordu dövləti yarandı. Qızıl Ordu dövlətinə aiddir:
Qazan xanlığı (XV əsrin I yarısı -1552-ci il)
Qazan xanlığına aiddir:
Həştərxan xanlığı (XV əsrin I yarısı-1556)
Həştərxan xanlığının əssını Qasım xan qoymuşdur. Silahlı qüvvələrə kalqa rəhbərlik edirdi.1556-cı ildə Həştərxan xanlığına Rusiya son qoymuşdur.
Sibir xanlığına aiddir:
Krım xanlığına aiddir:
Qeyd:Qızıl Ordunun zəifləməsi nəticəsində XV əsrin I yarısında Şimali Qafqazda Noqay Ordası yarandı. Noqay Ordası uluslara bölünürdü.
- Rus knyazlıqlarının vassal olması;
- Paytaxtlarının Saray-Batı və Saray-Bərkə olması;
- Feodal dövləti olması;
- İmtiyazlı şəxslərin tarxan adlanması;
- Xan tərəfindən idarə edilməsi;
- Məhsul və pul vergilərinin baskaklar tərəfindən toplanması;
- Torpağa sahib olmaq üçün verilən fərmanın yarlıq adlanması;
- Özbək xanın dövründə islamın rəsmi dinə çevrilməsi(1313-1342-ci illər);
- Kulikovo döyüşündə Moskva knyazlığlına məğlub olması(1380-ci il);
- ToxtamışMoskvanı ələ keçirməsi (1382 -ci il);
- Terek döyüşündə Toxtamışın Əmir Teymura məğlub olması (1395-ci il);
- “Uqra görüşü”ndə məğlub olması (1480 — ci il);
- Süqut etməsi (XVI əsrin əvvəlləri).
Qazan xanlığı (XV əsrin I yarısı -1552-ci il)
Qazan xanlığına aiddir:
- XV əsrin I yarısında Qızıl Ordudan ayrılaraq müstəqil olması;
- Ulu Məhəmməd tərəfindən qurulması;
- Xan tərəfindən idarə edilməsi;
- Suzdal döyüşündə Moskva knyazlığının məğlub edilməsi (1444-cü il);
- Moskva knyazlığının hücumuna məruz qalması (1487-ci il);
- İrsi məşvərətçilərin kərəçlər adlanması;
- Rusiya tərəfindən istila edilməsi (1552 -ci il)
Həştərxan xanlığı (XV əsrin I yarısı-1556)
Həştərxan xanlığının əssını Qasım xan qoymuşdur. Silahlı qüvvələrə kalqa rəhbərlik edirdi.1556-cı ildə Həştərxan xanlığına Rusiya son qoymuşdur.
Sibir xanlığına aiddir:
- İbak xan tərəfindən qurulması:
- Paytaxtın Tümen və Kaşlıq şəhəri olması;
- Moskva knyazlığından asılı hala düşməsi (1555-ci il);
- “Qara camaat”ın yasaq vergisi ödəməsi;
- İslam dininin rəsmi din kimi qəbul edilməsi (XV-əsrin ortaları);
- Kuçum xanın Rusiyaya xərac verməkdən imtina etməsi (1571-ci il);
- Straqanovlar ailəsinin hücumuna məruz qalması;
- Yermakin hücumuna məruz qalması (1581-ci il);
- Rusiya tərəfindən istila edilməsi (1598-ci il).
Krım xanlığına aiddir:
- Gəraylar sülaləsi tərəfindən idarə edilməsi;
- Paytaxtının Baxçaray şəhəri olması;
- Osmanlının vassalına çevrilməsi (1478-ci il);
- Divanın fəaliyyət göstərməsi;
- Xanın varislərinin gəray adlanması;
- Kiçik Qaynarca sülh müqaviləsindən sonra müstəqil olması (1774-cü il);
- Rusiya tərəfindən işğal edilməsi (1783-cü il).
Qeyd:Qızıl Ordunun zəifləməsi nəticəsində XV əsrin I yarısında Şimali Qafqazda Noqay Ordası yarandı. Noqay Ordası uluslara bölünürdü.
3 şərh
Luminat, bura bir şeyi də əlavə etmək istəyirəm, bəlkə kiməsə lazım oldu.
Hal-hazırda dünyada 6 müstəqil türk dövləti, Şimali Kipr Türk Respublikası, 12 türk dövlət qurumu ( Rusiyada 10, Çində 1, Moldovada 1 ) mövcuddur. Dövlət qurumları olmayan türk xalqları, əsasən, İran, Əfqanıstan, İraq, Suriya, Bolqarıstan, Rumıniya, Moldova, Macarıstan, Litvada məskunlaşmışlarş. Sayı 250 mln. nəfərdən çox olan Türk xalqları Altay dil ailəsinin türk qrupuna aiddirlər.
Mövzuya və zəhmətinə görə sağ ol.