«Mən kitab çap olunmamışdan əvvəl onu heç kəsə oxumağa vermirəm. Çünki zövqlər müxtəlifdir. Hər insan bir növ kitab xoşlayır və düşünür ki həmin növ kitab başqa növ kitablardan üstündür».

İngiltərənin populyar detektiv yazarı, 94 yaşlı Phyllis Dorothy Jamesdən gənc yazarlara məsləhətlər. Həmin məsləhətləri belə yığcamlaşdırdıq. 

1. Yazıçı olmurlar, yazıçı kimi doğulurlar.
Əlbəttə bu, insanın özündən asılı bir iş deyil, amma yazıçı olmaq istəyən insan anlamalıdır ki, heç də hər şeyi öyrənmək mümkün deyil, fitri istedad da lazımdır. Eynən musiqiçilər kimi. Yəni insana roman yazmağın qaydaları haqda dərs keçmək olar, amma əgər bədii təfəkkürü yoxdursa, ondan peşəkar yazıçı olmayacaq.

2. Bildiyin şeylər haqda yaz.
Hər bir kəs yaşadıqları, duyduqları haqda yazmalıdır. Məhz onda yaşadıqlarının, duyduqlarının hər bir detalı içində toplanacaq və vaxtı çatanda, zərurət yarananda sən həmin detallardan öz əsərində istifadə edə biləcəksən. Yazıçı özünü yazanda onun kitabı əsl kitab olur və bu zaman həmişə onu çap etməyə naşir tapılır.

Ardı →

— Markes təyyarə ilə səyahət etməyi xoşlamırdı.

— 1985-ci ildə Markes yazmağı dayandırmışdı. 20 illik fasilədən sonra “Hüznlü fahişələrim” əsərini yazdı. Həmin əsər əsasında çəkilmiş “Hüznlü fahişələrim” filmində baş rollardan birini Çarli Çaplinin qızı Ceraldina Çaplin oynayır.

— Markes 50 yaşına qədər günə 60 siqaret çəkirmiş. İki dəfə xərçəng xəstəliyinə qalib gəlib.

— Oğlanlarından biri qrafik dizaynerdir. Los-Ancelesdə yaşayır və müxtəlif məşhur filmlərdə, TV şoularda işləyib. İkinci oğlu isə ssenaristdir.

— Əsərlərinin böyük bir qisminə film çəkilib, amma dahi yazıçı “Yüz ilin tənhalığı” əsərinin ekranlaşdırılmasına qadağa qoyub.

— 2006-cı ildə Markesin doğulduğu Arakataka şəhərində referendum keçirilmişdi. Şəhərin meri təklif edirdi ki, şəhərin adını dəyişib Makondo qoysunlar. 90 faiz “hə” desə də, dəyişiklik qəbul edilmədi. Çünki yetərsay yox idi.
Ardı →

Biz yaşamaq sənəti barədə Tolstoyun “Hərb və sülh” əsərindən çox şey öyrənə bilərik. Hələ nəzərə alaq ki, Tolstoyun həyatında təkəbbür və yelbeyinlik, seksual qısqanclıq və mürəkkəb ailə münasibətləri də olub.

Roman Krznaric yazır ki, bütün bunlara baxmayaraq, bizim ustad romançıdan öyrənə biləcəyimiz çox həyat dərsləri var.

 1828-ci ildə doğulmuş və 1910-cu ildə vəfat etmiş Tolstoy öz malikanəsi və yüzlərlə təhkimlisi olan rus aristokratik ailəsindən çıxmışdı. Gənc qrafın erkən gəncliyi gur, yüngül əxlaqlı və zorakı olmuşdu.

“Mən müharibələrdə adam öldürür və ya adam öldürmək üçün onları duelə çağırırdım, — yazırdı Tolstoy, — Qumarda uduzur, kəndlilərin əməyini istismar edir, onlara cəzalar verir, avara həyatı yaşayır və adamları aldadırdım. Beləcə on il yaşamışdım”...

Lakin o, tədricən özünü onu məhv edən, avara həyat tərzindən xilas etdi, zadəgan irsinin inanclarından yaxa qurtardı və radikal, qeyri-adi dünyagörüşü əldə edərək həmsiniflərini mat qoydu. Yaxşı, bəs görəsən onun bu şəxsi səyahəti bizə də öz həyat fəlsəfəmiz barədə təkrar düşünməkdə necə kömək edə bilər?

Ardı →

Faktlar:
— Con Qriffit Çeyni 1876-cı il 12 yanvar tarixində San-Fransisko şəhərində anadan olub. Conun heç bir yaşı tamam olmamış anası Con London adlı fermerlə evlənir. Ögey atası onu himayəsinə götürür və sonralar oğul Con atalığının soyadını qəbul edir.

— Cek London məktəb illərində qəzet satıb, 14 yaşında isə konserv fabrikində işləyib. Qadağan edilməsinə baxmayaraq San-Fransisko limanında dəniz ilbizləri ovu ilə də məşğul olub. 1893-cü ildə Yaponiya sahillərinə və Berinqə dəniz pişiyi ovuna çıxan gəmiyə matros düzəlir. İlk dəniz səfəri onda olduqca böyük təəssüratlar oyatmaqla gələcək yaradıcılığına böyük təsir göstərib.

— Ömrünün son illərində böyrək xəstəliyindən əziyyət çəkir və ağrıların dözülməz həddə çatdığı günlərin birində çoxlu ağrıkəsici qəbul edir. Cek London 1916-ci il noyabr ayının 22-də Kaliforniyanın Qlen-Ellen şəhərciyində vəfat edir.

— Əsərlərinin motivləri əsasında 50-dən artıq film çəkilib.

— Cek London 1897-ci ilin yazında minlərlə amerikalı kimi «qızıl qızdırmasına» «yoluxub» və Alyaskaya gedib. Qızıl tapa bilməyib kor-peşman geri qayıdıb. Amma bu səfər onun yaradıcılığına ciddi təsir edib.

— Yazıçı Rus-Yapon müharibəsində və Meksikadakı vətəndaş müharibəsində muxbir kimi fəaliyyət göstərib.

Ardı →

 Dünya şöhrətli, məşhur fransız yazıçısı Onore de Balzakın həyatı insanlar üçün ölümündən sonra da maraqlı olmuşdur.

 Onun yaratdığı bir-birindən maraqlı əsərləri, neçə əsrlərdir ki, sevilə-sevilə oxunur və indiyədək neçə-neçə dillərə tərcümə olunmuşdur.

  Onore de Balzak 1799-cu ilin may ayının 20-də Tur (Fransa) şəhərində dünyaya gəlmişdir. De Balzak — yazıçının əsl soyadı deyildir. Yazıçının atası Balsa Bernar Fransua kəndli ailəsində doğulmuş və sonralar Tur şəhərində bələdiyyə rəisinin köməkçisi işləyəndən – yəni, məmur olandan sonra öz soyadını plebeysayağı hesab etmiş və dəyişdirmişdir.

  Onorenin uşaqlığı əyalətdə keçmiş, təhsilini isə əvvəlcə Tur və Vandom kolleclərində almış, 1814-cü ildən isə Paris hüquq fakultəsində davam etdirmiş, eyni zamanda Sorbonna Universitetində ədəbiyyatdan mühazirələr dinləmişdir.

  Onore de Balzakın yaratdığı əsərlər çox rəngarəng və çox maraqlı olduğu kimi, onun sevgisi və evlənməsi də diqqət çıkmişdir. Belə ki, Onore de Balzak, sən demə, Rusiyada yaşayan polyak əsilli bir zadəgan qadın E. Qanskaya ilə yazışır, məktublaşırmış. Maraqlı olan odur ki, bu yazışma nə az, nə çox, düz 18 il davam edir.

Ardı →

1. Kimsə qonorar verənəcən qonorarsız yazmağa davam edin. Əgər yazıçı olmağı hədəfləyirsinizsə, sizin yazıçı olmaq istəyinizin kökündə daim, bu işə sevgi bəsləməyiniz dayanmalıdır. Əgər kökündə pul qazanmaq dayanırsa, çox tez məyus olacaqsınız.

2. İdeya hamıda ola bilər, işin çətin tərəfi həmin ideyanı mümkün qədər yığcam ifadə edə bilməkdir. Bir abzasa yerləşə bilən fikir bir vərəq tutmamalıdır.

3. Sadə dillə, qısa cümlələrlə, bər-bəzəksiz yazmaq daha düzgün yoldur. Düzdür, bərli-bəzəkli, güllü-çiçəkli dildə yazan yazıçılar arasından da uğurlu karyera quranlar çıxıb. Amma çalışın mətniniz aydın olsun, oxucunu lazımsız təsvirlərlə yormayasınız və onun diqqətini əsərlə demək istədiklərinizdən yayındırmayasınız.

4. Əgər yazdığınız əsər dalana dirənibsə, onu zorla yazmağa, nəyin bahasına olursa-olsun bitirməyə çalışmayın. Bir neçə saatlıq, bəzən isə bir neçə aylıq fasilə sizə imkan verə bilər ki, əsər üzərində işə yeni ideyalar və yeni baxış bucağı ilə qayıdasınız.(Twain bəzi kitablarının yazılmasına illərlə çəkən fasilə verib. Bəzilərinə isə ümumiyyətlə yenidən qayıtmayıb).

Ardı →

İspaniyanın “El Mundo” nəşri məşhur fantast yazıçı Ayzek Azimovun 1964 cü ildə “The New York Times” qəzetindəki məqaləsində 2014-cü ildə planetimizin taleyi haqda verdiyi  proqnozları analiz edib.

Yazıçının 1964-cü ildəki öncə görmələrindən 40 faizi düz çıxıb, 30 faizi hələ reallaşmayıb,  daha 30 faizi isə təxmini baş tutub.

Məsələn, Azimov deyirdi: “Aparatlar simsiz də işləyəcək, onlar radioizotop batareyalardan qidalanacaq. Telefonla yalnız danışmayacağıq, eyni zamanda həmsöhbətimizi görə biləcəyik. Həm də onun ekranında sənəd və fotolara baxmaq, kitab oxumaq mümkün olacaq. Orbit peyki sayəsində planetin istənilən yerinə birbaşa zəng etmək olacaq”.

Azimov həmçinin, kiçik hesablayıcı maşınların da peyda olacağını deyib. Amma dəqiqləşdirməyib ki, onu telefon kimi istifadə etmək də mümkün olacaq.

Ardı →

Bir kitab, ya da hekayə üstündə işləyərkən hər sabah ətraf işıqlanmağa başlayan kimi yazmağa başlayıram.

Əgər yazmaq istəyirsinizsə heç kəs sizə mane ola bilməyəcək və havanın soyuq, ya da isti olmasının da önəmi olmayacaq. İşimə aludə olub şövqlə yazaram. Yazdıqlarımı oxuyar, adətən növbəti səhnədə nə baş verəcəyini bildiyim zaman ara verdiyim üçün burdan davam edərəm.

Nə edəcəyimi və sonra nə olacağını bildiyim hissəyə qədər yazaram, orda bitirərəm və yazdıqlarımla yenidən mübarizə edəcəyim ertəsi günə qədər yaşayaram.

 Yazmağa səhər 6-da başlayır, nahara və ondan bir az sonraya qədər davam edirəm. Ara verdiyim zaman boş oluram və eyni zamanda bu boşluğu doldurmağa çalışıram. Aşiq olduğunuz vaxt birinə özünüzü bəyəndirməyə çalışdığınız kimi bu boşluğu dəyərləndirməyə çalışaram.

Ertəsi gün yenə yazmağa başlayana qədər bəzən hər şey mənasız gələ bilər. Ertəsi günə qədər gözləmək, bacara biləcəyim ən çətin işdir.

Gənc yazıçıya bəzi tövsiyələr
 -Qısa cümlələr yaz. Hər zaman qısa cümləylə başla. Dinamik bir dilin olsun. Pozitiv ol, neqativ olma.

 -İşlətdiyin dil yaşadığın zamana aid olmalıdı, yoxsa bir işə yaramaz.

 -Sifətlərin həddindən artıq işlənməsindən vaz keç; xüsusilə də “böyük, möhtəşəm, inanılmaz” kimi qeyri-adi sözlərdən.

 -Həqiqətən bacarığı olan və demək istədiyi şeylər haqqında səmimiyyətlə hiss etdiklərini yazan biri bu qaydalara uyarsa pis şey yaza bilməz.

 -Yaza bilmək üçün mən ilk dəfə yazmağa başladığım o otel otağındakı yalnızlığımı yadıma salıram. Sən də hamıya bir oteldə qaldığını söylə, amma başqa bir oteldə qal. Yerini öyrənsələr özünü təbiət qoynuna at. Orda da səni taparlarsa gedə biləcəyin ehtiyat bir yerin həmişə olsun. Bütün gün çalış, o qədər çalış ki, artıq edə biləcəyin iş gündəlik qəzetləri oxumaq olsun. Sonra bir şey ye, tennis oyna, ya da heç bir şey etmə. Yaxud da yalnız bağırsaqlarını işlədə biləcək qədər yorulana kimi bir iş gör və ertəsi gün yenə yazmağa başla.

 -Yazarlar təkbaşına işləmək məcburiyyətindədilər. Ancaq sonda əsərlərini bitirən kimi özlərini göstərmələri vacibdir. Amma çox olmaz. Yoxsa nyu yorklu yazarlara çevrilərlər. Bir şüşənin içində yaşayan soxulcanlar kimi bir-birləriylə və şüşəylə olan münasibətlərindən qaynaqlanarlar. O şüşənin bəzən artistik xüsusiyyəti olur, bəzən iqtisadi, bəzən isə dini. Bir dəfə şüşənin içinə düşdülərmi, həmişə orada qalarlar. Özlərini şüşədən kənarda yalnız hiss edərlər. Özlərini yalnız hiss etməyi istəməzlər. İnandıqları şeylərdə yalnız olmaqları onları qorxudar. ...

-Bəzən yazmaq mənə çətin gələndə ehtiyac duyduğum cəsarəti tapmaq üçün öz kitablarımı oxuyuram və o zaman onları yazmağın çətin hətta imkansız olduğunu xatırlayıram.

-Bir yazar əgər həqiqətən də işə yarayan yazardırsa, hər şeyi olduğu kimi yazmaz. İcad edər, ya da özündən uydurar; fərdi və ya fərdi olmayan məlumatlardan yola çıxaraq bunu edər.
Davamı →

Bir neçə il öncə uşaqlara azərbaycan dilinin incəliklərini öyrətmək məqəsədilə Bakıdan bir neçə kitab gətirdik. “Vətən dili, “Riyaziyyat” və digər milli nağıllardan ibarət büroşuralarla bərabər “Azərbycan xalq nağılları” kitabı da Frayberqə gəlib çıxmışdı. 

Həmin dövrdə uşağa axşamlar, yatmamışdan öncə kiçik nağıllar oxuyardıq. Düşündüm ki, arada bir bizim nağıllardan da oxumaq yerinə düşərdi, həm uşaq valideynlərinin uşaqlıqda oxuduqları nağıllarla tanış olar, həm də dilləri zənginləşər. Görünür illər ötdükcə elə mənim özüm uşaqlıqda oxuduğum milli nağılların fəlsəfəsini tam unutmuş imişəm. Artıq ikinci nağılda uşaq darıxmağa başladı, nağılın mənasını anlamağa çalışsa da kiçik qafası buna imkan vermədi.

Mən ona divin nə üçün qızı oğurlayıb yerin altındakı mağarasında saçından asdığını, Məlikməmmədin qardaşlarının onu nuyə quyuda qoyub aradan çıxmalarını izah edə bilmədim. Keçəlin isə niyə saçlarının töküldüyünü uşaq dili ilə aydınlatmaq elə də asan olmadı.

Sonradan mənə agah oldu ki, gecələr uşağa oxuduğumuz Astrid Lindqrenin hekayə-nağılları öz təsrini göstərib. Astrid Lindqren nağıllar dünyası elə füsunkardır ki, istər uşaq, istərsə də böyük oraya girdikdə çıxa bilmirlər. Bu hekayələrə qulaq asmış, onu oxumuş uşağı qədim dövrlərə aid “Yaxşı padşahın nağıl”ları ilə maraqlandırmaq çox çətindir.
Ardı →

Amerikalı yazıçı Kurt Vonnequt:
Vyetnamdakı müharibə milyonçuları milyarder etdi, İraqdakı müharibə isə milyarderləri trilyonçu edəcək. Mən bunu inkişaf adlandırıram...

Hamı pis kitab yazır, mən niyə yaza bilmərəm ki?...
Atam və babam memar olub. İndianapolisdənik. Ancaq atam memarlıqdan başqa istənilən sənəti seçməyimi tapşırmışdı.
Evin kiçik övladları həmişə zarafatcıl olurlar. Süfrə arxasında özünə cəlb etməyin ən yaxşı yolu zarafat etməkdir.

Bacımın özünəməxsus yumor hissi var idi – kimsə yıxılanda sevincinin həddi-hüdudu olmurdu. Bir dəfə o, maşından çıxan qadının ayağı dolaşaraq yerə çırpıldığını görmüşdü. Bu hadisədən sonra bacım hələ bir neçə həftə güldü.

Böyük depressiyadan sonra ailəmiz bütün var-yoxunu itirdi, anam dəbli jurnallar üçün yazmağa başladı. Ədəbiyyat kurslarına getdi. O, təkcə oxumaqla kifayətlənmirdi, o, bütün jurnalları öyrənməyə başladı – oyunçular at yarışlarının nəticələrini izlədikləri tək.

Oğullar, adətən, analarının həyata keçmədiyi arzuları reallaşdırmağa çalışırlar.
Mənim ədəbi təhsilim yoxdur. Universitetdə kimyanı, daha sonra antropologiyanı oxumuşam. Bleykə aşiq olduğum vaxt otuz beş yaşım vardı, qırx yaşımda “Madam Bovari”ni oxudum. Tam təsadüf nəticəsində, mən Tomas Vulfun “Öz evinə nəzər yetir, mələyim” kitabını oxudum. Əslində, bu kitabı on səkkiz yaşımda oxumalı idim.
Ardı →