Kayzen

1. Sənaye inkişafı.
2. Aqrar inkişaf.
3. Aqrar çevrilişin başlanması. Tüdorların işçi qanunvericiliyi.
4. İngiltərədə mütləqiyyətin təşəkkülü.
5. Kral reformasiyası.   
6. Mariya Tüdorun əksreformasiyası.
7. Yelizaveta Tüdorun dini nizamlama siyasəti.
8. Radikal reformasiya.
9. Yelizaveta Tüdorun iqtisadi siyasəti.
10. Yelizaveta Tüdorun xarici siyasəti.

Davamı →

1. İngiltərə XI – XII əsrlərdə
2. İngiltərə XIII əsrdə
3. İngiltərə XIV – XV əsrlərdə

 

1. İngiltərə XI – XII əsrlərdə

XI əsrin ortalarına doğru İngiltərədə feodallaşma prosesi hələ tam başa çatmamışdı. Kəndlilərin xeyli hissəsi hələ azad qalırdı. Feodal mülkiyyəti və feodal iyerarxiyası isə hər yerdə yayılmamışdı.
1066 –cı ildə İngiltərə normand işğalına məruz qalır. Normandiya hersoqu Vilhelm normandlardan, fransızlardan və hətta italyan cəngavərlərindən böyük bir qoşun toplaya bilir. Işğal üçün bəhanə isə Vilhelmin guya vəfat edərkən onu varis təyin etmiş kral Eduardın vəsiyyəti olur. Roma papası da hersoqun iddialarına dəstək olur.
Davamı →

2066-cı ildə Brataniya Krallığı öz hakimiyyətinin 1000 illiyini qeyd edəcək. Bu müddət ərzində 7 sülalə bir-birini əvəz etmişdir.

Hal-hazırda II Yelizavetanın başçılığı ilə Vindzorlar nəsli Böyük Britaniya krallığını idarə edir.

Mersiyanın hakimi Offa (757- 796) müflisləşmiş, ətraf əraziləri də özünə birləşdirərək İngiltərədə ilk dəfə kral titulunu qəbul etmişdir. Bu sülalənin krallığı 1066-cı ilədək davam etmişdir. Anqlosaksonlu bu sülalənin sonuncu kralı Edqar Etelinq (oktyabr – dekabr 1066 il) idi.

 Ondan sonra hakimiyyət I Vilhelmə ( “İstilaçı” ləqəbli) keçmişdir. I Vilhelm bununla da Normandlar sülasəsinin hakimiyyətinin əsasını qoymuşdur. Normandlar sülaləsinin hakimiyyəti 1066-cı ildən 1154-cü ilədək davam etdi. Bu müddət ərzində normand sülaləsinin 4 nümayəndəsi krallıq etmişdir. Bu sülalənin son nümayəndəsi kral Bluask Stefan olmuşdur.

Stefan öldükdən sonra hakimiyyətə yeni sülalə — Plantaqenetlər sülaləsi gəlir. Bu sülalə iki qola ayrılır – Lankastorlar və Yorklar. Sülalə İngiltərə krallığını 1485-ci ilədək idarə etmişdir. Bu sülalədən olan 14-cü, sonuncu kral III Riçard cəmi 2 il (1483-1485) krallıq edə bilmişdir. Riçard 1485-ci ildə Bosuort ətrafında gedən döyüşdə həlak olmuşdur.
Ardı →

xıx əsrin birinci yarısında İngiltərədə kapitalizmin inkişafı Avropanın başqa ölkələrinə nisbətən sürətlə gedirdi. xıx əsrin ortalarında fabriklər üçün lazım olan mexanizmlər, dəzgah və maşınların özləri də maşınlar vasitəsilə istehsal olunmğa başlayırdı. Bu, artıq sənaye çevrilişinin başa çatması demək idi. Maşınlar əl əməyini, eləcə də iri müəssisələr xırda müəssisələri sıxışdırıb aradan çıxarırdı. Istehsal təmərküzləşirdi. Ingiltərə burjiasiyasının dünya bazarlarında rəqibi yox idi. O dövrdə maşınları yalnız İngiltərə ixrac edirdi. Ingiltərə “dünyanın emalatxanası” rolunu oynayırdı. Nəqliyyatın yeni növü olan parovozlu dəmir yolların çəkilişinə təlabat artmışdı. 1825-ci ildə İngiltərədə dünyada ilk dəmir yolu çəkilmişdi. Dəmir yolların çəkilişi metallurgiyanın inkişafına təkan verdi. Ilk paroxodlar ABŞ-da meydana gəlsə də, bunlardan əsasən, ingilis gəmi sahibləri istifadə edirdilər.

Ardı →

Bu gün onu Aleksandr Dümanın yazdığı romanın qəhrəmanı kimi xatrılayırlar. Lakin bu qadın müasir Avropanın formalaşdığı XVII əsr tarixində mühüm rol oynamışdı. Məşhur kardinallar Rişelye və Mazarini, Fransa kralı və hersoq Bekinhem ona həm sevgi bəsləyər, həm nifrət edərdi. Avstriya kraliçası Anna kim olub – zəmanənin qurbanı ya Avropanın müqəddəratını dəyişən fitnəkar qadın?

1615-ci ilin oktyabrında Fransa ilə Avstriyanın sərhəddindəki Bidasoa şəhərindən təntənəli bir ordu keçirdi. Həmin ordu İspaniya şahzadəsi — 14 yaşlı Anna-Mariyanı Parisə yola salırdı. Burada qızcığaz gənc fransız kralı XIII Lüdovikin nikahına keçməli idi. Bu qızın öhdəliyinə böyük missiya düşürdü: o, iki qədim düşməni – Fransanın Burbon və İspaniyanın Habsburq kral sülalələrini izdivacı ilə barışdırmalı idi.

Ardı →

XVII əsrin 40 illəri üçün İngiltərə əsasən aqrar ölkəsi olaraq qalırdı. Lakin burjua münasibətləri də inkişaf etməkdə idi ki, bu inkişaf sənayesinin bütün sahələrin əhatə edirdi. Monufakturalar meydana gəlir, xarici ticarət intensiv inkişaf edir, yeni-yeni müstəmləkələr ələ keçirilirdi. 1600-cı ildə Ost-Hind, 1606-cı ildə iki Virginiya, 1614-cü ildə «Avanturist tacirlər» xarici ticarət kompaniyaları meydana gəldi. Lakin İngiltərə mütləqiyyəti yaranmaqda və inkişaf etməkdə olan burjua münasiəbtəlrinin yolunda əngələ çevrilmişdi.
İngiltərənin siyasi tarixində Stüartlar sülaləsinin böyük rolu olmuşdur. Bu sülalə 1603-cü ildə hakimiyyətə gəlmiş vaxtilə kraliça Yelizaveta tərəfindən edam olunmuş kraliçanın bacısı Mariya Stüartın oğlunun adı ilə bağlıdır. I Yakov Stüart 1603-1625-ci illərdə, I Karl isə 1625-1649-cu illərdə hakimiyyətdə olmuş, məhz onların dövründə İngiltərənin Rusiyadan tutmuş Hindistana qədər nəhəng ərazilərdə agent və şirkətləri təsis olunmuşdu.
Davamı →

Hələ 2 yaşında ikən anası edam edilmişdi. Ögey anasının dizlərinin dibində böyüdü. Amma taxta çıxan bacısı tərəfindən yalan iddialar əsasında həbs edildi. Lakin onun taxta çıxmasına və tarixi missiyasını həyata keçirməsinə mane ola bilmədilər. Kişi sərkərdələrin və hökmdarların görə bilmədikləri bir işi gördü. Orduya rəhbərlik edərək, o dövr Avropasının ən güclü dövləti olan İspaniyanı ağır məğlubiyyətə uğratdı. Çoxsaylı təkliflər alsa da ərə getmədi. O, taxta çıxanda İngiltərə kasıb bir ölkə idi. Ancaq qısa müddətdə ölkəni Avropanın ən varlı və inkişaf etmiş dövlətlərindən birinə çevirdi. Ölkəni idarə etdiyi dövr İngiltərə tarixinə qızıl əsr kimi düşdü. Bu əvəzedilməz idarəedici qadının adı Yelizaveta idi.
Davamı →

1066-cı ildə Normandiya  hersoqu Vilhelm Qostinqs döyüşündə anqlo-saks ordusunu məğlub etdi. Vilhelm Londonu ələ keçirərək ingilis kralı oldu.
Vilhelm Fatehə aiddir:

• Yerli feodalların torpaqlarının müsadirə edilməsi;
• İri və orta feodalların tabe edilməsi;
• İngiltərə torpaqlarının yeddidə birinə sahib olması;
• Kral hakimiyyətinin gücləndirilməsi;
• Mərkəzləşdirilmiş dövlətin əsasının qoyulması;
• İngiltərədə torpaqların və əhalinin siyahıya alınması nəticəsində azad kəndlilərin də təhkimli kimi qeydə alınması;
• Şəhərlərin onu müdafiə etməsi (“yüz zülmkardansa, bir zülmkar yaxşıdır” ifadəsi.

II Henrixin  islahatına əsasən hər bir kəndli feodalın xəbəri olmadan kral məhkəməsinə müraciət edə bilərdi. Eyni zamanda İngiltərədə “andlı məhkəmə” yaradılır. Orduya çağırılmayan cəngavərlərdən “qalxan pulu” vergisini alınırdı. 1265-ci ildə İngiltərədə  parla-ment çağırılır. Parlament lordlar və nümayəndələr palatasından ibarət idi. XIII-XIV əsrlərdə İngiltərədə silki mütləqiyyət yarandı.

Uot Tayler üsyanına aiddir(1381-ci il):

• Feodal zülmünə və vergilərin artırıl-masına qarşı baş verməsi;
• Londona yürüş edilməsi;
• Krala tələblərin verilməsi;
• Ədalərli krala inamın mövcud olması;
• Xəyanət nəticəsində məğlub olması.

Qeyd: Üsyan nəticəsində biyar ləğv edildi. XV əsrdə İngiltərədə bütün kəndlilər ödənc verərək şəxsi azalıq əldə etdilər.

Al qızılgül və Ağ qızılgül müharibəs (1455-1485)
Al qızılgül və ağ qızlgül müharibəsi feodal qrupları arasında baş vermişdir. Ara müharibələrindən istifadə edən VII Henrix Tüdor hakimiyyəti ələ aldı (1485-1509). O, Tüdorlar sülaləsinin əsasını qoydu (1485-1603). VII Henrix Tüdor feodalları mərkəzi hakimiyyətə tabe edərək, nümayəndələr palatasının hüquqlarını azaldır.

XVI əsr İngiltərəyə aiddir:

• Manufakturalriın  mövcud olması;
• Çəpərləmlərin genişlənməsi;
• Kapitalist münasibətlərinin yaranması;
• Yeni zadəganlar və fermenlərin meydana gəlməsi;
• Ticarət şirkətlərinin yaranması;
• Ost-Hind şirkətinin yaranması (1600-cü il);
• Dəniz ticarətində İspaniya ilə rəqabətin güclənməsi;
• La-manş döyüşündə “məğlubedilməz armada”nın məhv edilməsi (1588-ci il);
• Burjuaziyanın qüvvətlənməsi (çəpə-ləmələr, dəniz quldurluğu, qul alveri və müstəmləkələrin talan edilməsi burjuaziyanın gəlir mənbəyi idi);
• “İsçi qanunları”nın qəbul edilməsi (yoxsullara qarşı).

Davamı →

Böyük coğrafi kəşflərdən sonra İngiltərə mühüm dəniz yollarının keçdiyi rayonlara daxil idi. Londonda çoxlu tacir kontorları və banklar meydana gəlmişdi. Manufaktura yaranandan sonra İngiltərə başqa ölkələrə yun göndərmir, ancaq mahud, kömür, balıq və s. aparırdı. Ticarət sürətlə inkişaf edirdi. Uzaq ölkələrlə aparılan bütün ticarət ən varlı tacirlərin təşkil etdiyi şirkətlərin əlində idi. Şirkətlərə daxil olan tacirlər mah birlikdə satır, gəlirini qoyulan pula görə bölüşürdülər. Rusiya ilə ticarət etmək üçün Moskva şirkəti, Afrika ilə Qvineya şirkəti, Hind okeanı və Sakit okeanı sahillərindəki ölkələrlə ticarət aparmaq üçün Ost-Hind şirkəti (1600) yaranmışdı.

Ardı →

Kapitalist sənayesi. Manufaktura istehsalı. Qoyunçuluqla məşğul olmaq və mahud parça toxumaq ingilislərin çoxdankı məşğuliyyəti idi. Krallığın ən qiymətli məhsulu mahud idi. Mahud ustalarının hər birinin emalatxanası var idi. Burada usta, onun köməkçisi və şagirdləri yun əyirmək, toxumaq və mahud hazırlamaqla məşğul olurdular.
XVI əsrdə mahud istehsalı kəndlərdə də yayılırdı. Varlı adamlar yunu və dəzgahı kəndlilərə verir, kəndli istehsal etdiyi mahudu ancaq ona qaytarırdı. Varlı adamlar ustaları kənddə bir emalatxanaya toplayırdılar. Beləliklə, usta kəndlilər indi varlı adamların düzəltdiyi emalatxanada muzdla işləyirdi. Emalatxanın sahibinə kapitalist, işçiyə isə muzdlu fəhlə deyilirdi. Bu cür emalatxanalar kapitalist manufakturası adlanırdı. Sənətkarlar manufakturalarda işləməyə başladılar. Yoxsullar, şagirdlər və usta köməkçiləri manufakturada muzdlu fəhləyə çevrildilər.
Davamı →