Kayzen

Bir vaxtlar sənədlərin üstündə belə qeyd olan dərkənar olurdu. “Əsli ilə düzdür”. İndi varmı?

Dünyaca məşhur İran rejissoru Abbas Kiarostaminin “Surəti düzgündür” və ya “Təsdiqlənmiş nüsxə” filmini belə də çevirə bilərik. Əgər kinonu həyatın bir surəti hesab ediriksə.

Sənət əsərlərinin orijinal və ya surəti məsələsində maraqlı mülahizələr irəli sürən kulturoloq alim James Müller qalereya saxlayan qadınla tanış olur — Qadın (Cüliyet Binoş) onu şəhər kənarındakı muzeylərə gəzməyə aparmağı boynuna götürür. Yolboyu Jeyms Müllerin irəli sürdüyü mülahizəni (“Surət orijinaldan üstündür – ya da ən azı bərabərdir”) müzakirə edən kişi və qadının ünsiyyəti nəzəri qatdan psixoloji qatadək irəliləyir. “Surət surətdir – orijinal orijinal” — deyən qadın ilə “istənilən orijinal elə surətdir” deyən kişinin mübahisəsi psixoloji müstəviyə keçir; kofe içdikləri kafedə ofisiant qadının onları ər-arvad zənn etməsi qəhrəmanlara yeni oyun təklif edir. Qadın Ceymsi ona diqqətsiz davranan, bir uşaqla qoyub tez-tez gedən yazıçı ərinin yerinə qoyur və onunla elə davranır. Ceyms gerçəkdə qadının ərinin surəti olmağa məcbur olur. Həm də bununla “istənilən orijinal surətdir” fikrini sübut edir.
Davamı →

— Siz “Albalı dadı” filminin final epizodunu necə şərh edərdiniz? Hadisələr gecə, qaranlıqda baş verir və bilmək olmur sizin qəhrəmanınız cənab Baadinin başına nə gəlir: o sağ qalır yoxsa özünə qəsd edir? Bəs niyə filmin son kadrlarında çəkiliş qrupu ortaya çıxır, şəkillərsə videoya keçir?

— Hər şeyi yəqinləşdirmək istəmədim, eyni zamanda tamaşaçıları qaranlıqla, çıxılmazlıq hissi ilə baş-başa buraxmaq istədim. Elə buna görə də film mənimçün mahiyyətcə bitəndə, sonuna süjetlə əlaqəsi olmayan sənədli epizodlar əlavə etdim. Enerji dolu gənc əsgərlər qaçır. Ətrafda ağaclar çiçəkləyib. Qışdan sonra bahar gəlir. Həyat davam edir.
Davamı →

Ədəbiyyatda da, kinoda da intellektual emosiyanın tərəfdarıyam. Nə ədəbiyyat olduğu kimi yazmaq lazım deyil, nə də kino da olduğu kimi çəkmək…
Ədəbiyyat da, film də dünyanın yenidən dərk olunması üçün vasitələrdir… Sənət yolu ilə dərketmə! Sosial sıxıntılar, darıxmaqlar, itki və ayrılıq notları mənim dünyamda xaric səslənir. Komplusiv-obsessiv psixoloji pozuntu halından əziyyət çəkən insan ağrıları, atasını itirən və maddi yoxluqların qurbanına çevrilmiş yoxsul, yetim, dışlanmış insan ağrılarından heç də zəif deyil.

Məsələn, Trierin epilepsiyadan əziyyət çəkən qadın obrazı Kurasavanın “Yaşamaq” filmindəki kişi qəhrəmandan daha çox kədərlidi mənim üçün. Faiz nisbətiylə sentimental, lokal olsa da təbiilik, səmimiyyət İran filmlərinə baxmağıma səbəb oldu.
Davamı →

Abbas Kiarostaminin 1995-ci ildə Kinonun Yüz İllik Yubileyi münasibəti ilə Parisdəki çıxışı

Əvvəllər kino zallarında işığın monitorun daha yaxşı görünməsi üçün söndürüldüyünü düşünürdüm. Sonra tamaşaçılara diqqətlə baxanda çox vacib bir nüansı anladım: qaranlıq izləyicinin özünü digərlərindən ayırmasını və tək qalmasını təmin edirdi. Tamaşaçı həm başqalarıyla bərabər, həm də onlardan ayrı idi.

Tamaşaçıya sinematoqrafik bir dünya göstərəndə hər kəs şəxsi təcrübələrinə söykənərək özlərinə xas bir dünya yaratmağı öyrənir. Rejissor olaraq bu yaradıcı alış-verişə inanıram, belə olmasaydı tamaşaçı da, kino da çoxdan ölərdi. Bir çox mətnlərin başlıca problemi oxucunun hekayəyə daxil olmasına imkan verməməsidir.

Hekayəsi olmayan filmlərin tamaşaçı tərəfindən o qədər də qəbul olunmadığı ilə razıyam, ancaq hekayələrin də yazılmayan cümlələrə, tapmacalardakı kimi düşündürməyə, izləyicinin doldurması üçün buraxılan boşluqlara ehtiyacı var. Ya da ki, tamaşaçıların dedektivlər kimi kəşf edə biləcəkləri ipucları olmalıdır.
Davamı →

Məcid Məcidi, Cəfər Pənahi, Əsgər Fərhadi kimi rejissorları ilə İran filmləri bütün senzura və çətinliklərə baxmayaraq ən yaxşı dövrlərindən birini yaşayır. Hollivudun parıltılı və bahalı filmlərinə alternativ olaraq, İran filmləri keyfiyyəti və öz tərzi ilə diqqət çəkməyə davam edir. Bu filmlərin bir çoxunda sadəlik və səmimiyyət insanı tamamilə filmə köklənməyə, obrazlarla birlikdə sevinib-kədərlənməyə, onlarla dostlaşmağa və dərk etməyə hər bir tamaşaçını sövq edə bilir.

Close-Up (1990)

Abbas Kiorastaminın 90-cı illərdə İran kinosunun yüksəlişə keçməsinə səbəb olan bu ekran əsəri bir film çəkilişindən bəhs edir. Aktyorların yazılmış bir ssenari üzrə personajları canlandırmaq əvəzinə öz rollarını oynaması filmin festivallarda da bəyənilməsinə səbəb olmuşdu.
Davamı →

Cənub qonşumuz bəlkə də bir çox şeylərə görə bizə həsəd apara bilər. Amma bunların içərisində dəqiq kino yoxdur. Qılınc və çadra altında yaradılsa da, bütün dünyaya meydan oxuyan kinoları ilə İran rejissorları qarşısında baş əyməkdən başqa çarəmiz yoxdur.

Tarkovski bizim qonşumuz olsa da, onlar daha çox bəhrələndilər, özününkiləşdirdilər. Sonra bir az Odzulaşıb, bir az da Qodarlaşdılar, arada lap Felliniləşdilər də.

Amma eybəcər şəkildə onları imitasiya etmədilər, əksinə, özlərinə qatıb yeni bir şey ortaya qoydular. Elə bir şey ki, az bir zamanda Kann, Berlin və Venesiyada onun öz yeri oldu. Bəli, bu İran kinosu idi, bu Kiarostami, bu Pənahi, bu Maxmalbaf, bu Qobadi, bu Məcidi, bu Fərhadi və onlarla başqaları idi.
Ardı →

Orijinal adı:  Bacheha- Ye aseman
Rejissor:  Məcid Məcidi
Janr: Dram/ Macəra/ Ailəvi
Ölkə: İran
İl: 1997
IMDB xalı : 8.2
Mükafatlar: Film bir neçə nominasiya üzrə təmsil olunduğu nüfuzlu kino mükafatı və festifalların heç birində laureat ola bilməmişdir.

“Cənnət uşaqları” həm kiçiklərin, həm də böyüklərin maraqla qarşıladığı mükəmməl filmdir. Xoş niyyət və saf duyğularla çəkilmiş bu film Amerika uşaq filmlərinə məxsus gizli istehza və kinayəli yanaşmadan  təmamilə uzaqdır. Bu film insana filmlərdə uşaqların süni yaradılmış karikaturalardan deyil, canlı uşaqlardan ibarət olduğu  dövrü xatırladır.
Film İran tərəfindən çəkilmişdir. Bəlkə də ilk anda düşünə bilərsiz ki, belə bir film uşaqlara maraqlı olmaz. Film 8-9 yaşında olan uşaqların rahat anlaya biləcəyi, hətta öz bacı-qardaşlarına pıçıltıyla izah edə biləcəkləri izahlı formada alt yazıları da var.
Davamı →