Paskal idealı - özünü aldatmadan yaşamaq

Fransız riyaziyyatçısı və mütəfəkkiri Blez Paskalın ((1623-1662) hələ 16 yaşı olanda konus kəsiklərinə aid yazdığı traktatına Qərb rasionalizminin banisi, böyük filosof Rene Dekart yüksək qiymət vermişdi. 1644-cü ildə isə Paskal ilk hesablama maşınını ixtira etmişdi. O, xüsusilə riyaziyyat elminə bir sıra yeniliklər gətirmiş, hidrostatikanın yaradıcısı olmuşdur. Paskal teoremi, Paskal qanunu da bu mütəfəkkirin adı ilə bağlıdır.
Lakin ömrü boyu gerçəkliyin və əbədiyyətin sirli mahiyyəti üzərində çılğın-gərgin ideya axtarışları, Paskalı varlığındakı uçurumların qırağınadək gətirib çıxartdı.

Davamı →

Uşaqlar arasında ədalətli olmaq

Ailədə uşaqlar arasında fərq qoyulmaması, birinin digərindən üstün tutulmaması əsas prinsiplərdən biridir. Bəli, bu məsələdə valideynin kiçik bir qüsuru uşaqların yanında hörmətdən düşməsinə kifayət edir. Rəsuli-Əkrəm (s.ə.s) bir hədisində bizə yol göstərir:

Numan ibn Bəşirin (r.a.) atası, yəni Həzrət Bəşir Rəsulullahın (s.ə.s) hüzuruna gəlib belə dedi:

– Ya Rəsulullah, başqa uşaqlarım da var, amma Numanın yeri ayrıdır. İzindirsə, mal-mülkümün filan qədərini Numana verim.

Allah Rəsulu (s.ə.s.):

– Digər övladlarına da o qədər verirsən? – deyə soruşdu.

Bəşir:

– Xeyr, – dedi.


Ardı →

Ədalət və müsavatın fərqi nədir?

Çağdaş zamanımızda düşündürücü və tez-tez rast gəlinən suallardan biri də ədalətlə müsavatın fərqidir. Bəzən beyinlərdə yaranan bu sual insanların düşüncələrini qarışdırır. Elə zənn olunur ki, müsavat və ədalət eyni şeydir. Bəzən də müsavat anlamı insanın ürəyinə daha çox yatır. Çünki, adətən insanlar müsavat tələb edirlər (Baxmayaraq ki, insanların çoxu qəlblərində bu fikirə ziddir). Yalnız məsələyə siyasi istiqamətdən baxış keçirtməmək lazımdır. Bu məsələdə ideoloji nəzər daha əvvələ keçirilməlidir. İlk əvvəl ədalətin nə olduğuna nəzər salaq.


Ədalət nədir?

Ədalət ərəb sözüdür. İnsaf, ədalət; haqq, qərəzsizlik, üzgörməzlik, doğruluq, düzlük və s. mənaları özündə cəm edir. İşlədilmə yeri isə fərqlidir. Ədalət məfhumunu iki əsas yerə bölə bilərik:

1. «Hər şeyin öz yerində olması» 
Cəmiyyətdə ədaləti bərpa etmək həmişə çətin məsələlərdən olmuşdur. İnsanlarda fitrətən ədalətə qarşı sevgi olsa da, özləri bu sifətdən qorxmuş və qorxuları onları ədalətə qarşı çıxmağa vadar etmişdir. Bəli, nə qədər acı olsa da belədir. İnsan ədalətdən qorxur. Ədalət həkimin fəhlə, fəhlənin həkim olmasının qarşısını alır. Cinayətkarı azadlıqdan məhrum edir, dürüst insanları azadlığa qovuşdurur. Kainatda nizam-intizamın hökm sürməsi də, ədalətin bariz nümunələrindəndir. Hər şey öz yerindədir. Əgər öz yerində olmasa, nizam intizam pozula bilər. Sual oluna bilər ki, bəs təbii anomaliyalar, insanlarda olan əlillik və ya yoxsulluq bu dünyadakı ədalətsizliyin bariz nümunəsi deyilmi? Xeyr, bu belə deyil. Şikəst doğulmuş uşağın niyə şikəst doğulmasını araşdırdıqda, səbəbini valideynlərində və ya onun şikəst doğulmasına səbəb olan ətraf mühitdə görəcəyik. Yoxsulluq isə, insanların cəmiyyətdə balansı pozmalarından irəli gəlir. İnsanlar ədalətə riayət edib hər şeyi öz yerində qərar versələr, dünya barış içərisində yaşayar. Xülasə, dünya bu günkü durumundan çıxar. Bəs, hər şeyi öz yerində qərar vermək nədir? İlk əvvəl qeyd edək ki, ədalətin əksi zülmdür. Ədalətə riayət edən adil (ədalətli), etməyən isə zalımdir (zülmkardır). Gülə su vermək ədalət, tikana su vermək zülmdür. Bu barədə şair də gözəl demişdir:
Ardı →

İslam ədaləti

İstanbulun fəthindən sonra Fateh Sultan Mehmet xan bütün əsirləri azad etmişdi. Lakin əsirlərin içindən iki keşiş zindandan çıxmaq istəmədiyini bildirdi. Keşişlər Bizans imperatorunun xalqa verdiyi zülm və işgəncəyə görə ona ədalətli olmağı tövsiyə etdiyi üçün zindana atılmışdılar. Onlar da bir daha həbsdən çıxmamağa and içmişdilər.

Bu məsələ Fatehə çatdırıldı. O, əsgərlərini göndərərək keşişləri hüzuruna dəvət etdi. Keşişlər zindandan nəyə görə çıxmaq istəmədiklərini Fatehə də danışdılar. Fateh dünyanı lənətləyən o iki keşişə belə dedi:
Ardı →

İslamda ədalət

Rəhman və Rəhim olan Allahın adı ilə


Ədalət nədir?


Nə üçün Allahın sifətləri arasında təkcə «ədalət» üsuliddinə daxil edilmişdir?
«Ədalət» lə «musavat»ın fərqi nədir?
1.Nə üçün Allahın sifətləri arsından təkcə «ədalət» üsuliddinə daxil edilmişdir?
Allahın ədaləti barədə bəhsə başlamazdan qabaq, gərək, bilək ki, Allahın bu qədər sifətləri arasından nə üçün məhz ədalət sifəti böyük alimlər (şiə alimləri) tərəfindən üsuliddin daxil edilmişdir.
Allah Alim, Qadir, Adil, Həkim, Rəhman, Rəhim, Əbədi, Xaliq, Raziq (ruzi verən) və s. dir. Nə üçün təkcə ədalət sifəti üsuliddinə daxil edilmişdir?
Bu sualın cavabını öyrənmək üçün aşağıdakı məsələlərə diqqət olunmalıdır.


Ardı →