Kayzen

Yeni stoanın tarixi Roma imperiyası dövrü ilə bağlı olmuşdur. Bu məktəbinin ən görkəmli nümayəndələri Seneka, Epiktetus, Markus Aurelius və Sisero olmuşdurlar.
Lusius Anneus Seneka Roma stoaçılarının ən görkəmli nümayəndələrindən biri, həm də tanınmış dövlət xadimi idi. İspaniyanın Kordova şəhərində anadan olmuş, kiçik yaşlarında ailəsi ilə birlikdə Romaya köçmüşdür. Orada stoa məktəbinin filosoflarından dərs almış, Posidoniusun ardıcıllarından biri olmuşdur.

Davamı →

Məktəbin yaranması Zenonun adı ilə bağlıdır. O, Kipr adasının Kitiya şəhərindən idi. 315-ci ildə ticarət məqsədi ilə Afinaya gəlmiş, orada məskunlaşmışdır. Afinada Zenon fəlsəfəyə böyük maraq göstərmiş və bir müddət kinik məktəbin nümayəndəsi olan Kratesin, daha sonra akademik məktəbin təmsilçiləri olan Stilpon və Ksenokratesin öyrəncisi olmuşdur. Zenon Afinada “Stoa Poykile” adlı portikusda 74 öyrəncilər üçün dərslər keçmişdir. Buna görə də məktəbin ardıcıllarını stoaçılar adlandırmışdırlar.

Davamı →

Qeyd edildiyi kimi Aristotel Afinada Likeion  adlanan məktəbini yaratmışdır. O məktəbin binasını və yerini öncə bədən tərbiyəsi üzrə oyunlar üçün istifadə edirdilər. Aristotel isə orada dərslər keçirirdi. Likeosun kölgəli bağlarında gəzintiyə çıxarkən Aristotel öz öyrəncilərini fəlsəfəsinin müxtəlif aspektləri ilə tanış edirdi. Ona görə də, Aristotelin bu məktəbi “peripatetik” adlandırılmışdır.

Davamı →

Epikürçülük ellinizm və Roma dövrlərində ən yayılmış fəlsəfi cərəyanlardan biri olmuşdur. Onun yaranması Epikürün adı ilə bağlıdır. O, Samos adasında anadan olmuş və daha sonra Afinaya gedərək orada “Bağ” (yun. Kynoç) adlanan öz fəlsəfi məktəbini yaratmışdır. Epikür bir çox kitabın müəllifi olmuş, ancaq onlardan zamanımıza yalnız bəzi fraqmentlər gəlib çatmışdır.

Davamı →

Sokrat, Platon və Aristotelin fəlsəfəsi qədim yunan düşüncəsi və elminin ən yüksək zirvəsi sayılmaqdadır. Bu filosoflar keçmiş irsi mənimsəmiş, onu sistemləşdirərək elm halına gətirmiş və bütün bunlara öz fikirlərini əlavə etmişdirlər. Yunan fəlsəfəsinin klassik dönəmindən öncə elm və fəlsəfə fraqmentlər və pərakəndə biliklər halında olmuşdur. Həmin dönəmdən başlayaraq bu biliklər sistemləşdirilmiş və elmi kateqoriyalara salınmışdır. Bu prinsip də sonrakı dövrlərdə bütün dünya elmində tətbiq olunmuş və insanlığı tərəqqiyə doğru aparmışdır.

Davamı →

İnsan mənəviyyatı əsrlər boyu ən çox fəlsəfə, din və ədəbiyyatda təcəssüm olunmuşdur. Əmək bölgüsü və ixtisaslaşma genişləndikcə, ilkin sinkretik biliklər də bölünmüş, insan təbiətin fəthi sahəsində çox irəliyə getmiş və şəxsi həyatın mənimsənilməsi arxa planda qalmışdır.
Elm və onun problematikası insandan, onun gündəlik həyatından və mənəvi əsaslardan  uzaqlaşdıqca, bilik və əxlaq, təlim və tərbiyə də getdikcə daha çox  ayrı düşmüşdür.

Davamı →

 O, filosof idi, fəlsəfə elmləri namizədiydi. Moskvada — Qorki adına Ədəbiyyat İnstitutunun Tənqid şöbəsini fərqlənmə diplomu ilə bitirmişdi. Bakıya böyük arzularla qayıtmışdı. Beyni-başı yeni ideyalarla doluydu, məqsədi bu idi: «Mənim həyatda, elm və sənətdə pərəstiş etdiyim -elmin, sənətin qüdrəti ilə insanların şüurunu, duyğularını ülvi bir səviyyəyə qaldırmaq və onlara hökmran olmaq səlahiyyətidir. Bu hökmranlığı mən sevir, təqdir və tərənnüm edirəm». A.Əfəndiyev uzun müddət Azərbaycan Elmlər Akademiyasının Fəlsəfə və Hüquq İnstitutunda çalışmışdı, ADU-da, M.F.Axundov adına Rus dili və Ədəbiyyatı İnstitutunda estetikadan, dialektik və tarixi materializmdən, həmçinin Qərb və rus ədəbiyyatından mühazirələr oxumuşdu. Lakin o, Qərb ədəbiyyatını dərindən bilsə də, dünya fəlsəfi fikrinin qaynaqları ilə tanış olsa da, mənəvi varlığı bütünlüklə söz sənətinə, konkret desək, Azərbaycan ədəbiyyatına bağlı idi. Bununla yanaşı, qeyd edək ki, Azərbaycan ədəbi tənqidində ən çox mübahisə doğuran tənqidçi də Asif Əfəndiyev olmuşdu. Asif Əfəndiyev ədəbi tənqidə yeni üslub gətirdi və bunu danmaq olmaz.         

Davamı →

Dünyanı daha dərin anlamaq üçün elm, daha incə duymaq üçün poeziya var.
Fəlsəfə isə duyğunun özünüdərk məqamı və idrakın poetik səviyyəsidir.
Fəlsəfə ilə poeziya arasında münasibət məsələsi əsrlər boyu həm şairlərin, həm də filosofların diqqət mərkəzində olmuşdur.
Platon fəlsəfə ilə poeziya arasında nifaqdan danışır, Aristotel isə poeziyanın fəlsəfəyə (tarixdən) daha yaxın olduğunu deyirdi. Kant poeziyanın bütün sənət növləri arasında ən üstün olduğunu vurğulayırdı… Və bu üstünlüyün bir amili də onun vaxtaşırı fəlsəfə ilə oturub-durmaq şansıdır. Amma Kantın unutduğu bir məqam var: Poeziyaya sadəcə sənətin bir növü kimi baxıla bilməz.
Davamı →

Avropa İttifaqının Nümayəndə Heyəti, birinci İmagine Avropa Tolerantlıq Festivalı çərçivəsində " Daha yaxşı bir dünya xəyal et”  xəttiylə  Azərbaycana  qonaq gələn Belçikalı sənədli film rejissoru Xaiver Solano ilə sənədli filmin əhəmiyyətindən, üslub və texnikalarından danışdıq. Bənzətmələr etsək, bir daha Avropa nə qədər sərin-soyuq natarazlığı, mavi rəngdən tutqun yaşıl rəngə keçid təsirini bağışlasa da, Şərqin aydın, işıqlı havasından, isti səhra küləyindən, zəngin dağlarından daha çox insan faktoruna əhəmiyyət verdiyini görürük. Avropa «Hər kəs özü üçün” -  anlayışıyla yaşasa da laqeydlikdən uzaqdır və bu onların filmlərində də öz əksini tapır.

Davamı →

Kim deyir bu həyat nağıl kimidi?
Gözləmə göylərdən üç almaları.
Bir ağac buraxıb göylərdən endik.
Amma bəxtimizə düşür daşları.

Dəcəllik eylədim uşaqlar kimi:
Kiçik həyatımda Cırtdan olmuşam.
Yan aldım, eşidib itin səsini.
Orda da rast gəldim mən div-qardaşa.

Bu Div hiyləgərdi, Div axmaq deyil.
Üstəlik həyətdə qəzəbli it var.
Dedim ki «su içim», istədim xəlbir.
Gülərək, dedi ki «nağıl danışma».

Dərindən qəhqəhə çəkərək bu Div
Söylədi: «Guya ki, kiçik uşaqlar
İşıqlı tərəfə olublar qərib,
Divi aldadaraq, ordan qaçıblar.

Nağılı bilirlər hamı əzbərə.
Cırtdan da olubdur qəhrəman-uşaq.
İndi hamı gəlir itin səsinə.
İşıqda div yoxdu — mən uydurmuşam.»

İndi gözləyirəm — naharam divə.
Nə yaman aldatdı nağıllar bizi.
Bəlkə heç ağac da yox imiş göydə,
Almasız qovublar o nənəmizi?


Cavidan Hacıyev


Davamı →