Kayzen

XIX əsrin ortalarınadək rəssamlar emalatxanalarda, studiyalarda insan, mənzərə və ya tarixi hadisələr mövzusunda əsərlər yaradırdılar. Sonralar rəssamlar rəngkarlıqda yaradıcılıq zamanı yeni yanaşma və metodlardan istifadə etməyə başladılar. Artıq onları akademizmin1 məqsəd və vasitələri qane etmirdi. İncəsənət tarixində ilk dəfə bir qrup gənc rəssam əsərlərini emalatxanada deyil, açıq havada yaratmağı özləri üçün qaydaya çevirdi. Onlar dəyişən mühitdə işıq və rəng keçidinin bütün məqamlarını dəqiqliklə təsvir etdilər. Parisdə keçirilən sərgidən sonra bu rəssamları impressionistlər adlandırdılar. Bu söz onların yaratdığı əsərlərə çox uyğun gəlirdi, çünki rəssamlar bilavasitə gördüklərindən aldıqları təəssüratları təsvir edirdilər.
Davamı →

«Eklektizm» incəsənətdə müxtəlif üslubların bir nümunədə toplanmasıdır. Hətta bir-birinə zidd olan məqamların belə eyni nümunədə yer aldığını görmək olar.

Sözün özü yunancadan “seçici”, “seçən” mənalarında tərcümə olunur. İlk dəfə II əsrdə, yeni fəlsəfə məktəbinin qurucusu olan Potamon tərəfindən istifadə edilmişdir. Quldarlığın süqut etdiyi vaxtda insanlar üçün təyin olunmuş yeni əxlaq normaları yaradılır və bu prossesdə digər fəlsəfi fikirlərə (Platon, Aristotel, epikürçülər və s.) əsaslanmağı qadağan edirlər. Əslində isə onları səthi şəkildə istifadə edir və guya yeni bir şey yaradırlar. 
Davamı →

Vanitas janrına 16-17-ci əsrlərdə əsasən Flandriya və Niderland rəngkarlığında rast gəlinir. Bu janrda olan əsərlər dünyanın faniliyini ifadə edirdi. Əsərlər tamaşaçıya həyatın istənilən saniyədə bitə biləcəyini xatırladır.

Bu janrda olan əsərləri tanımaq çox da çətin deyil. Çünki əsərlərin mərkəzində əsasən böyük kəllə (skillet) dayanır. Lakin bu əsərlərə baxanda hər şey o qədər gözəl görsənir ki, bir anlıq dəhşətin fərqinə varmaya bilirsən. Bir neçə saniyə sonra isə cəh-cəlallı həyatın ortasında qaçınılmaz ölümün dayandığını görürsən.

Bu janrın yarandığı illərdə Avropa mədəniyyəti özünün çox da yaxşı olmayan dövrlərindən birini yaşayırdı. Gələcəyə dair yaranmış bədbinlik duyğusu rəngkarlığa vanitas janrını bəxş edir.
Davamı →

Qrotesk yəqin ən qəribə ifadə tərzlərindən biridir. Gözlənilməz ziddiyyətlərin, çirkinliyin gözəlliklə, fantastikanın reallıqla birgə təsviridir. Qrotesk əsərlər qorxulu, dəhşətli, qeyri-real, çirkin, eyni zamanda isə gözəl və nağılvari ola bilir.

Məsələn, karnaval maskaları qrotesk üçün uyğun nümunələrdən biridir. Karikaturalarda da qroteskdən çox istifadə olunur.

Sözün özü fransızca “grotte”, italyanca “grotto” olan “mağara” deməkdir. Bu söz 15-ci əsrdə, Romada tapılmış divar rəsmlərindən sonra yaranıb. Təsvirlərdə heyvanlar və bitki aləmi insanlarla bir vəhdətdir.
Davamı →

XIX əsrdə incəsənətdə əsas istiqamətlərdən biri də realizm idi. Bu cərəyan Amerika və Avropanın bir sıra ölkələrində yayılmışdı. Müasir incəsənətə doğru gedən inkişaf yolunu asan və sürətli təqdim edə bilməyim üçün, sadəcə Fransa incəsənətində baş verənlərə nəzər salıb, onları öyrənəcəyik. Artıq ümumi anlayış əldə edəndə sonra, zamanla digər ölkələri də nəzərə alacam.

Realizm akademizmə xas olan tələblərə qarşı çıxır, ideallaşdırmanı inkar edir, həmçinin romantizm cərəyanının emosionallığından, dramatizmindən qurtularaq, təbiəti, xalqın gündəlik həyatını, olduğu kimi təsvir edirdilər. Akademist əsərlər sanki reallığı ört basdır edir, incəsənəti sırf gözəllik, estetika üçün istifadə edirdilər. Realist əsərlər isə özündə real həyatın adi məqamlarını əks etdirirdi.
Davamı →

Bugün demək olar hər sərgidə kataloqlara rast gəlmək olur. Kataloqlarda adətən rəssam yaxud rəssamlar barədə qısa məlumat, onların əsərləri və əsərlər barədə ümumi məlumat verilir. Düşünürəm ki, kataloqlar aydın və xüsus diqqətlə hazırlanmalıdır.

Bəs ilk kataloq nə vaxt hazırlanıb?
1673-cü ildə təşkil olunan Salon üçün kataloq hazırlanır. Bunu tarixin ilk sərgi kataloqu adlandırmaq olar. Kataloqa ən yaxşı əsərlər əlavə olunur, onların müəllifləri haqqında qısa məlumat və akademik vəzifələri qeyd olunurdu.

Dövrün filosofları, sənətşünasları, yazıçıları (D.Didro, Stendal, T.Qote, E.Zolya və s.) tərəfindən yazılmış kataloqlar da “Salon” adlanırdı. O dövrdə hazırlanmış kataloqlar, bugünkü gün sənətşünaslar üçün çox dəyərli mirasdır.
Davamı →

Salon «Rəssamlıq və Heykəltəraşlıq Akademiyası»nın təşkil etdiyi rəsmi sərgi idi. Tərəddüd etmədən 1748-1890-cı illərdə Paris Salonunun təşkil etdiyi sərgiləri Qərb dünyasının ən mötəbər sərgiləri adlandırmaq olar. Paris Salonunun yaranma tarixi 1667-ci ildən başlayır.

Həmin ildə Akademiya öz məzunlarının əsərlərindən ibarət sərgi təşkil edir. Bu sərgi rəssamların məşhurlaşması üçün çox vacib idi, hansı ki, bu məşhurluq ən azı iki yüz il davam edəcəkdi.

1725-ci ildə təşkil olunan sərgi Luvrda baş tutur və elə Salon (yaxud Paris Salonu) adını da bundan sonra alır. Öncələr sərgi sırf məzunların işləri üçün nəzərdə tutulmuş, nisbətən qapalı sərgi kimi qəbul edilirdisə, artıq 1737-ci ildən sonra cəmiyyətə açıq olan sərgi halını alır və hər il, bəzən isə ildə iki dəfə təşkil edilməyə başlayır. 1748-ci ildən sonra, sərgiyə təqdim olunan əsərləri seçmələri üçün jüri heyəti təşkil olunur.
Davamı →

Əslində dahilik çətin, qarışıq, anlaşılmaz olanı insan üçün sadələşdirmək, əlçatan eləməkdir. Sürrealistlər isə çətini asanlaşdırmaq yerinə qəlizləşdirir, tamaşaçını çıxılmazlığa salır.

XX əsr avanqard cərəyanlarının ən sonuncusu olan sürrealizm fransız dilində “realizmdən üstün» anlamındadır. Bu cərəyan Avstriya psixiatrı Ziqmund Freydin nəzəriyyəsi, irrasionalizm (duyğuları idrakın əsas özəlliyi kimi qəbul edən fəlsəfi təlim) və alogizmə (məntiqsizlik, idrakı inkar edən düşüncə tərzi) söykənir. Adıçəkilən cərəyan ötən yüzilin 20-ci illərində Fransada ədəbiyyatçılar arasında yaranıb. Ədəbiyyatda Luis Araqon, Pol Elüar və başqaları bu cərəyanın ilk nümayəndələri sayılırlar.

Z.Freydin “şüurdan instinktə keçid üçün azad assosiasiya nəzəriyyəsi” üzərində qurulan sürrealizm XX yüzildə ən məşhur və uzunömürlü sənət cərəyanlarından biridir. Bu cərəyan I Dünya müharibəsi illərində psixiatriya sahəsində işləyən və Freydin düşüncələriylə yaxından tanış olan Andre Breton tərəfindən sistemləşdirilib. 
Davamı →

Numerizm (Numberism) 2008-ci ildə Portland sakini Sienna Morris tərəfindən işlənib hazırlanmış orijinal rəsm texnikasıdır.

Əsərlərini yaratmaq üçün Sienna yalnız rəqəmlər və riyazi düsturlardan istifadə edir.

Ardı →

Böyük Sovet Ensiklopediyasının (BSE) I cildində avanqardizm haqqında belə yazılıb: “Avanqardizmin XX əsr təsviri sənətində ənənəvi realist bədii obrazlarla əlaqəsini qıran, yeni ifadə vasitələri arayan və əsərin formal strukturunu vurğulayan hərəkatdır”.
Bəs, Sovet İttifaqında avanqard sənətə, nonkonformist rəssamlara münasibət necə idi? Sovet avanqardizmi mövcud idimi? Avanqard Rəssamlar nə düşünürdülər, nə istrəyirdilər? Onların dünya baxışları, estetik idealları, fəlsəfi söykənəcəkləri, sənət amalları hardan və nədən qaynaqlanırdı?

Deyəsən, sual çox oldu. Biz imkanlarımız daxilində bu suallara cavab verməyə çalışacağıq.

50-ci illərin ortalarında və 60-cı illərin əvvəllərində “Xruşşov qızdırması”ndan sonra şəxsiyyətə pərəstiş dövrü sona yetdi, sovey ədəbiyyatında keyfiyyətcə yeni əsərlər yarandı. Yeni ədəbi qüvvələr, yeni imzalar göründü. Bu gənc sənətçilər sonralar “60-cılar” kimi tanınmış ədəbi nəsildi. Onlar “Xruşşov qızdırması”nın ilğımlarına inandılar, bel bağladılar və aldandılar. “Xruşşov qızdırması”nın ömrü isə az oldu.
...Nikita Sergeyeviç Xruşşov bir dəfə gənc sovet ziyalıları ilə görüşündə səbrini cilovlaya bilmədi. Şair Andrey Voznesenki çıxış edərkən baş katib yumruğunu masaya çırpıb: “Siz bizi öyrətməyin, cənab Voznesenki” deyə bağırdı: “Ölkədən rədd olub çıxıb gedin!”
Ardı →