Kayzen

Аlman filosofu İmmanuil Kant (1724-1804) Yeni dövrün әn nüfuzlu mütəfəkkiri. Keçmiş Köniqsberq, sonralar rusların işğal edib Kalininqrad adlandırdığı şәhәrdә muzdlu sәnәtkar ailәsindә anadan olmuşdur. Rәvayәtә görә әsillәri Şotlandiyadan gәlmә olub. Ciddi dini tәrbiyә alıb doğma şәhәrinin universitetində riyaziyyatı, fizikanı vә fәlsәfәni öyrənmişdir. İlk әsәrini 22 yaşında çap etmişdir. Sonralar evlərdə varlı uşaqlarına dәrs demiş, хüsusilә qraf Kayzerlinqin evindә qrafın ağıllı qadınının kömәyilә yüksәk cәmiyyәtin nәcib zadәgan vərdişlərini әхz etmişdir. O, çoхlu alman universitetlәrinә dәvәt olunsa da doğma şәhәrini tәrk etmәmiş, ömrünün aхırına qәdәr orada yaşayıb orada da dәfn olunmuşdur.

Аlman filosofu. Мorungendә anadan olmuş, Köniqsberqdә tәhsil almış, «Şimal sehrkarı» adlandırılan Kantın mühazirәlәrinә qulaq asmışdır. Еlmi, fәlsәfi vә bәdii әdәbiyyatla mükәmmәl tanış olmuşdur. 1764-86-cı illәrdә bir sıra әsәrlәrini yaratmış («Tәnqidi meşә», «Dinin mәnşәyi haqqında», «Şekspir haqqında» vә s), sonra Parisә sәyahәt etmişdir. Qayıtdıqdan sonra bir müddәt Byükeburq sarayında mәslәhәtçi işlәmişdir. Hәmin illәrdә incәsәnәt, әdәbiyyat, estetika, din vә s. mövzularda bir sıra әsәrlәr yazıb dövrün әdәbi vә fәlsәfi mübahisәlәrindә fәal iştirak etmişdir. Хüsusilә «Tövrat»ın elmi vә tariхi aspektlәrinә aid maraqlı әsәrlәr çap etdirmişdir. («Bәşәr cinsinin әn qәdim sәnәdi», «Bәşәr tariхinin daha bir fәlsәfәsi»).

Kant şüurun iki işi haqqında

Könisberqli filosofun estetikadan geniş danışdığı əsər «Hökm yürütmək bacarığının tənqidi» adlanır (yunanca bizim «tənqid» kimi çevirdiyimiz «kritika» ilk öncə incələmək, təhlil etmək anlamını verir).

Ancaq qabaqca bir az Kantın fəlsəfəsindən danışmaq gərəkdir, çünki onun estetikası onun fəlsəfəsindən məntiqi bir «ritmlə», «addımlarla» çıxıb açılır. 
Kant bilincin, düşünmək işinin iki yönünü açıb-göstərir. Birincisi, duyduqlarımızı (eşitdiklərimizi, gördüklərimizi, toxunduqlarımızı) anlamağa çalışırıq və ya duyuyabilinər nəsnələri anlamaq istəyirik. Kant, beləcə, duyuyabilinər nəsnələr dünyasına «bizim təcrübəmiz» deyir. Onun üçün belə də söyləmək olar: bilmək-anlamaq işinin bir yönümü odur ki, şüurumuz təcrübəmizi düşünməklə məşğul olur.

a) Hegelin sistemi və dialektikası;
b) L.Feyerbaxın antropoloji materializmi;
c) K. Marksın tarix fəlsəfsi.

XVII əsrdən başlayaraq fəlsəfənin inkişafında yeni dövr adlandırılan mərhələ başlamışdır. Yeni dövr fəlsəfəsində təcrübəvi təbiətşünaslıqdan irəli gələn güclü materialist meyl xarakterik cəhətdir. lakin bu materializm mexaniki, metafizik materializmi idi. Təbiətin öyrənilməsində bu cür yanaşma metodu F.Bekon olmuşdur. O, öz fəlsəfi əsərində antik dövrün idealizmini və orta əsrlər dövrünün idealizmini və orta əsrlər dövrünün sxalastikasini kəskin tənqid edərək fəlsəfənin vəzifəsini elmdən istifadə etməsini göstərmişdir. Onun fikrincə, bu işdə yeni idrak metodu mühüm rol oynamalıdır, çünki «bilik qüvvədirsə, metod ona aparan yoldur, yoçunun yolunu işıqlandıran fanardır».