Kayzen

Canlılara enerji təmin edən ən fundamental reaksiya karbon və hidrogen birləşmələrinin oksidləşməsi, yəni yanmasıdır. Ancaq bu məqamda maraqlı bir sual yarana bilər: bizim bədənimiz, əsasən, karbon və hidrogen birləşmələrindən meydana gəlir. Bəs necə olur ki, bədənimiz oksidləşmir? Ya da niyə bədənimiz bir anda kibrit dənəsi kimi alovlanıb yanmır?

Bədənimizin oksigenlə təmasda olduğu halda, yanmaması, həqiqətən, heyrətləndirici bir vəziyyətdir. 

19-cu əsrdən bəri maraq doğuran bu sualın cavabı son yarım əsrdəki yeniliklər nəticəsində aydın olmuşdur. Biokimyəvi müşahidələr insan bədənindəki bəzi xüsusi fermentlərin yalnız oksigenin atmosferdə tapılan forması olan O₂ ilə reaksiyaya girdiyini ortaya qoymuşdur. Hüceyrələrimizdəki bu xüsusi fermentlər, çox kompleks proseslər nəticəsində bədənimizdəki dəmir və mis atomlarını katalizator (sürətləndirici) olaraq istifadə edir və beləcə, oksigeni reaktiv hala gətirirlər.

1. Alov — kimyəvi reaksiyanın nəticəsidir.

Bu reaksiya son dərəcə sürətlə gedir və işıq və istinin ayrılması ilə müşahidə olunur. Bu reaksiyanı bir neçə üsulla həyata keçirmək olar, ancaq ən asan və adət etdiyimiz üsul yanacaqdan istifadədir. Yanacaq oksigenlə qarışır və nəticədə yanma prosesi başlayır. Amma bunun üçün yanacaq müəyyən temperatura çatmalıdır. Necə ki, kağızı yandırmaq üçün əvvəlcə ona kibriti yaxınlaşdırmaq lazımdı. Kağız yetərincə isindikdə reaksiya başlayır və kağız yanır.

Lakin hər tip yanacağın öz yanma temperaturu var. Məsələn, ağaca aid kibrit bəs etmir, çünki bu halda oksigen onun çox az bir hissəsi ilə reaksiyaya girəcəkdir. Əgər bərabər ölçüdə onu isitməyə davam etsək, nəticədə bütün səth boyu oksigen reaksiyaya girəcək.