Kayzen

1. Böyük Coğrafi Kəşflərin səbəbləri.
2. Xristofor Kolumb. Amerika qitəsinin kəşfi.
3. Hindistana dəniz yolunun kəşfi. Portuqalların müstəmləkə işğalları.
4. Hindistana qərb yolunun kəşfi. İlk dünya səyahəti.
5. Karib hövzəsinin müstəmləkələşdirilməsi. Meksikanın və Perunun işğalı.
6. Portuqaliyanın müstəmləkələri.
7. Müstəmləkələşmə və katolik kilsəsi.
8. Böyük Coğrafi Kəşflərin nəticələri.

Davamı →

XV əsrin sonunda Amerika kəşf olunmaqla dünya xəritəsində öz əksini tapır. Bu mərhələ Amerikanın əslinldə kimlər tərəfindən aşkar olunmasının mübahisəli dövrüdür. Əslində həllini tapmamış bu məsələ hələ də qaranlıq qalmaqdadır. Amerikanın skandinaviyalılar, ispanlar, portuqallar, irlandlar, italyanlar, yaponlar tərəfindən aşkar olunması haqqında müxtəlif versiyalar vardır. Yaponlar Ekvador sahillərində qədim yapon keramikasının tapılmasına əsaslanaraq materikin kəşfinə iddialıdırlar. Əgər deyilənlər doğru olsa belə, bu kəşflər kiçik əraziləri əhatə etdiyindən və dəqiqləşdirilməmiş məlumatlar olduğundan coğrafiya tarixində materikin kəşf olunması X.Kolumbun adı ilə bağlanılır.
Amerikanın kəşf olunmasının X.Kolumbun adı ilə bağlanması, tədris müəssisələrində ona üstünlük verərək gənclərə aşılanması düzgündürmü? Hər halda, Amerikanın 985-ci ildə normann dənizçisi Byarnı tərəfindən kəşf olunması haqqında dəqiqləşdirilmiş məlumatlar var. Byarnı 985-ci ildə Qrenlandiyaya üzərkən duman və qüvvətli küləklərin təsirindən götürdüyü istiqamətdən kənara çıxaraq, ilk dəfə Nyufaundlend sahillərinə çatır. O, Amerikanın kəşfində hətta Leyf Eriksonu 18 il qabaqlamışdır.
Davamı →

Böyük coğrafi kəşflərin səbəbləri aşağıdakılardır:

1. Avropada əmtəə istehsalı çoxaldı, ticarət inkişaf etdi, pula tələbat artdı, əmtəəni satmaq üçün bazar lazım idi.
2. Feodalların və şəhərlilərin qızıla hərisliyi artmışdı. XV əsrdə avropalılar qızıl əldə etmək üçün uzaq ölkələrə səfərə çıxırdılar.
3. Çin və Hindistanla ticarət əvvəllər ərəblərin, sonralar isə osmanlıların əlinə keçdi. Kiçik Asiya və Suriyadan keçən ticarət yollarına türklər yiyələnmişdilər. Gömrük haqqı o qədər yüksək idi ki, tacirlər bu yolla ticarət aparmırdılar.
4. Avropalılar şərqə birbaşa ticarət etmək, ticarətdən gələn böyük gəlirə sahib olmaq istəyirdilər. Bu səbəbdən avropalılar Hindistana dəniz yolları axtarmağa başladılar.
5. Dəniz cihazlarından, kompasdan istifadə, karavella gəmilərinin düzəldilməsi avropalıların uzaq dəniz səyahətlərinə çıxmasına imkan verdi.

Davamı →

Böyük coğrafi kəşflərin mühüm iqtisadi və siyasi nəticələri də olmuşdur. Avropada yayılan yeni burjuaziya üçün həm var-dövlət və həm də geniş bazar tələb olunurdu. Bununla bağlı olaraq Böyük coğrafi kəşflər müstəmləkəçiliyin, okean arxasına əhali köçürülməsinin və beynəlxalq əlaqələrin bütün dünyaya yayılmasının əsasını qoydu.
Coğrafi kəşflər nəticəsində ticarət yolları Aralıq dənizindən Atlantik okeanına doğru yerini dəyişir və bu yollar üzərindəki hökmranlıq İspaniya və Portuqaliyanın əlində cəmlənir. Lakin  daha çox sənaye məhsulları istehsalını və satışını öz əllərində toplayan İngiltərə, Fransa və Hollandiya sürətlə varlanırdılar. Onlar getdikcə İspaniya və Portuqaliyanı bazarlardan, dəniz yollarından və okean arxasındakı torpaqlardan sıxışdırmağa başladılar. Bütün sonrakı əsərlərdə məhz İngiltərə, Hollandiya və sonralar onlara qoşulan Fransa yeni torpaqların kəşfində, onların öyrənilməsində və öz müstəmləkələrinə çevirmələrində fəal rol oynamağa başlayıblar.

Davamı →

Yeni dövrün ilk əsrləri (XV-XVI əsrlər) Avropa sənayesinin  və ticarətin inkişafı, elmin və mədəniyyətin sürətli  yüksəlişi ilə xarakterizə olunurdu. İlk manufaktura müəssisələri yaranır və əmtəə istehsalı genişlənirdi, istehsal edilmiş məhsulları satmaq üçün daxili bazarlar artıq azlıq edirdi, yeni bazarlara ehtiyac duyulurdu. Qiymətli metallar – qızıl və gümüş çatışmırdı, bu da mal dövriyyəsini çətinləşdirirdi. Avropaya qızıl, gümüş, ipək, qiymətli xəz dərilər gətirilməsi tələb olunurdu. Bundan başqa, Şərq ölkələrinin tükənməz var dövləti haqqında tacir və səyyahların söhbətləri də avropalıların təsəvvürlərini coşdururdu. Yuxarıda göstərilən malları və Şərqin var-dövlətini əldə etmək ümidi ilə yeni torpaqların axtarılıb tapılmasına can atılırdı. Bu məqsədlə Avropanın bir sıra ölkələrindən (İtaliya, Portuqaliya, Fransa, Hollandiya və s.) şərqə, Rusiyaya, Afrikaya yeni coğrafi ekspedisiyalar göndərilməyə başlandı. Bu ekspedisiyaların göndərilməsi ilə Qərbi Avropa tacirləri Avropadan Hindistana və Şərqi Asiyaya gedən yeni ticarət yolları axtarıb tapmağa, Asiya ölkələri ilə birbaşa əlaqə yaratmağa səy göstərirdilər. Beləliklə, yuxarıda göstərilən amillərin təsiri altında Böyük Coğrafi kəşflər dövrü başlanır. Bu dövr XV əsrin ortalarından XVI əsrin ortalarına qədər olan tarixi dövrü əhatə edir.

Davamı →