Kayzen

“İndiki zaman onların ola bilər, amma uğrunda çalışdığım gələcək mənimdir”.
                                                                    Nikola Tesla

Serb əsilli Amerika alimi Nikola Tesla elektrik və elektromaqnetizmə olan anadangəlmə istedadı ilə həm yaşadığı dövrdəki elmə, həm də gündəlik həyatımıza damğasını vurub. Teslanın bir çox icad və inkişaf etdirdiyi prinsiplər indi də istifadə edilməkdədir. 

1856-cı il iyulun 10-da Avstriya İmperiyasının Smiljan qəsəbəsində dünyaya gələn Teslanın təhsil həyatı təbəddülatlı keçib. Keşiş olan və oğlunun da keşiş olmağını istəyən atasının əksinə gedərək Avstriya İmperiyasındakı müxtəlif şəhərlərdə məktəbə gedib, müxtəlif universitetlərdə dərs alıb, işlərdə çalışıb. Bu illərdə əldə etdiyi texniki biliklər və iş təcrübəsi gələcəkdə karyerasına və ən əsası, xəyallarına yön verəcəkdi.
Davamı →

1883-cü ildə serbiyalı elm adamı Nikola Tesla, Continental Edison Şirkətinin Avropa bölümündə işləyirdi.Çok zəkalı bir ixtiraçı idi. Fabrik mü­dürü ve Edisonun dostu Charles Batchelor onu şansını Amerika'da axtarmağa razı salaraq özünü Edisona tanıtmağı üçün məktub verdi. Beləcə Teslanın ölümünə qədər davam edən sıxıntılı və çiləli bir həyat başladı. Tesla, New Yorkda Edisonla tanış olan kimi Edison onu dərhal işə aldı. Tesla gündə on səkkiz saat işləyib Edison'un ibtidai dinamolarını inkişaf etdirməyin yollarını tapdı. Nəhayət onları tamamilə başdan dizayn etməyi təklif etdi. Edison'a görə bu bir nəticəsi olamayan və illərcə üzərində işləməyi tələb edən böyük bir iş idi, amma Teslaya, "Əgər bunu eliyə bilsən sənə 50.000 dollar verəcəm… əgər bacarsan," dedi. Tesla bu proyekt üstündə gecə gündüz işlədi və sadəcə bir il sonra dinamonu avtomatik idarəedicilərlə tamamlanmış ve qüsursuz şəkildə yenilənmiş olarak ortaya qoydu. Yaxşı xəbəri vermək və 50,000 dolarını almak üçün Edisona getdi.
Davamı →

Albert Eynşteyn, Nils Bor kimi nəhəng fiziklərlə eyni sırada adı çəkilən akademik, Nobel, Lenin və üç dəfə Stalin mükafatları laureatı, Sosialist Əməyi Qəhrəmanı, Danimarka və Niderland Elmlər Akademiyalarının, Amerika Elmlər və İncəsənət Akademiyasının, Fransa Fizika Cəmiyyətinin, London Fizika Cəmiyyətinin və London Kraliça Cəmiyyətinin üzvü, XX yüzilliyin əfsanəvi fiziki Lev Davidoviç Landau. Xanımı Koranın və dostlarının “Dau” deyə çağırdıqları bu insanı hər kəs sevir, gözlənilməz hərəkətlərinə göz yumur və bunlara dahinin şıltaqlığı kimi baxırdılar.

Bakılı balasıyam… 
Landau Davidoviç 1908-ci ildə Bakıda yəhudi ailəsində anadan olub. Deyilənə görə, o, öz doğum tarixi barədə belə deyərmiş: “Mən yanvarın 22-də lord Bayronla bir gündə, amma dahi ingilis şairindən 120 il sonra anadan olmuşam”. Anası Lyubov Velyaminovna şəhərdə məşhur ginekoloq-həkim, atası David Landau isə Azərbaycanın neft sənayesində tanınan mühəndislərdən idi.

Övladlarının təhsil almaları üçün 1913-cü ildə Landaular ailəsi Bakı şəhərinə köçür və indiki Nizami və Səməd Vurğun küçələrinin kəsişdiyi tində yerləşən binada (üzərində L.D.Landaunun xatirə lövhəsi asılıb) mənzil alırlar. Lev Davidoviç Landau 1924-cü ilə kimi həmin mənzildə yaşayır. Qeyd edək ki, hazırda Bakıdakı küçələrdən birinə alimin adı verilib.

Ardı →

Məşhur Danimarka nəzəriyyəçi fiziki, müasir kvant mexanikası yaradıcılarından biri Nils Bor 1885-ci ildə Kopenhagen universitetinin fiziologiya professoru ailəsində anadan olub.
Kiçik yaşlarında Bor əl əməyinə maraq göstərmiş və fiziki iş ona həmişə böyük ləzzət verərmiş.
1903-cü ildə Nils Bor Kopen­hagen universitetinə daxil olur. Tələbəlik illərində Bor səthi gərilməyə aid müsabiqə işini yerinə yetirib Danimarka EA-nın qızıl medalını alır. 1907-ci ildə yazılmış bu əsər Borun ilk elmi işi olub. Borun sonrakı elmi işi onun doktorluq dissertasiyası olmuşdur. Bor 1911-ci ilin əvvəllərində «Metalların elektron nəzəriyyəsinin analizi» mövzusunda doktorluq dissertasiyası müdafiə edir. Bu dissertasiya işində Bor metalların daxilində sərbəst elektronların mövcud olması təsəvvürləri əsasında metalların istilik və elektrikkeçirmə xassələrini izah etmişdir.

Ardı →

Plank Maks Karl Ernst Lüdviq böyük alman nəzəriyyəçi fiziki, kvant nəzəriyyəsinin banisidir. O, 1900-cü ildə tarazlıqdakı istilik şüalanmasına həsr olunmuş işində, ossilyatorların enerjisinin, rəqs tezliyi ilə mütənasib diskret qiymətlər aldığını iddia edən fərziyyə irəli sürmüşdür.
Plank Maks Kile şəhərində ana¬dan olub, onun atası Vilhelm Plank Kile universitetinin hüquq fakültəsinin professoru idi. Maksın 9 yaşı olanda ailəsi Münhenə köçür. Maks əvvəlcə Münhen sonra isə Berlin universitetini bitirmiş, məşhur alimlərdən Kirxhov, Helmholts və Veyerştrassın mühazirələrini dinləmişdir. Tələbəlik dövründə Plankı termodinamika, xüsusilə termodinamikanın ikinci qanunu daha çox maraqlandırmışdır. Münhenə qayıtdıqdan sonra Plank imtahanlarını verib ali məktəblərdə işləmək hüququ qazanır.
Ardı →

İstehsalatın bir çox sahələrində fotoelementlər insanın əvəzedilməz köməkçilərinə çevrilmişdir. Fotoele¬mentlər detalları sayır, keyfiyyətini yoxlayır, müxtəlif maşınları və mexanizmləri idarə edir. Fotoeffekt hadisəsinin ətraflı tədqiq edilməsində Stoletovun böyük əməyi vardır.
Rus fiziki A.Q.Stoletov 1839-cu ildə Vladimir şəhərində anadan olub. Onun anası savadlı qadın olmuşdur. Ona görə o, ilk təhsilini ailədə almış və uşaq ikən fransız, alman və ingilis dillərini öyrənmişdir.
Ardı →

Radioaktivlik haqqında elmin yaranmasında və inkişaf etdirilməsində Mariya Sklodovskaya-Kürinin böyük xidmətləri və əməyi olmuşdur. O, uran filizini analiz etmək üçün klassik üsul təklif etmiş, radioaktiv izotopları öyrənmişdir.
Mariya Sklodovskaya Varşavada gimnaziya müəllimi ailəsində anadan olub. Mariya 16 yaşından gimnaziyanı qızıl medalla bitirdikdən sonra təhsilini davam et¬dirmək fikrinə düşür. Atasının maaşı az olduğundan Mariya ailəsi üçün çörək pulu qazanmağa məcbur olur.
Mariya xüsusi dərslər verməyə başlayır və boş vaxtlarında kimya, biologiya və astronomiya ilə məşğul olur.
1891-ci ildə Mariya Parisə gedir və Sorbonna universi¬tetinin fizika-riyaziyyat fakültəsinə daxil olur. O, 1894-cü ildə məktəbi bitirir və «su verilmiş poladda maqnit xassəsi» mövzusunda birinci elmi işini yazır.
Ardı →

Akademik Artsimoviç 1909-cu ildə Moskvada professor ailəsində anadan olub. O, 1928-ci ildə Minskdə Belorusiya universitetinin fizika-riyaziyyat fakültəsini bitirib.
Artsimoviç 1930-cu ildə SSRİ EA Leninqrad fizika-texnika institutunda işləməyə başlayıb. Bu vaxtlar institutun direktoru məş¬hur fizik A.F.İoffe olub. Artsimoviçin görkəmli fizik kimi yetişməsində İoffenin böyük rolu olmuşdur.
Artsimoviçin birinci elmi işi rentgen şüalarının optikasına aid olub. 1934-1935-ci ildə Lev Andreyeviç İ.V.Kurçatovla birlikdə neytronun xassəsini öyrənmişdir. O, eksperimental olaraq göstərmişdir ki, nüvə reaksiyası zamanı neytron proton tərəfindən zəbt edildikdə ağır hidrogenin nüvəsi yaranır.
Ardı →

Bakıda Landau adına küçə var. Adı Eynşteyn, Nilson Bor, Rezerford, Heyzenberq, Pauli kimi alimlərlə bir sırada çəkilən Nobel mükafatı almış fizik Lev Davıdoviç Landaunun bioqrafiyası silinməz cümləylə başlayır. O, Bakıda neft mühəndisinin ailəsində dünyaya göz açıb. Özü belə deməyi sevərmiş: «Mən yanvarın 22-də lord Bayronla bir gündə, amma dahi ingilis şairindən 120 il sonra anadan olmuşam». Atası onu süd içməyə, saatlarla royalı döyəcləməyə vadar etsə də, altı yaşlı uşağa tövlənin divarında təbaşirlə məsələ həll etmək daha maraqlı gəlirdi.  Arıq, çəlimsiz olsa da, bu uşaq yaxşı oxuyur, hətta 12 yaşında rəqəmləri differensasiya etməyi, 13 yaşında isə inteqrasiya eləməyi bacarırdı. Amma gimnaziya bağlanandan sonra evdə oturmağa məcbur olan Landau anasının sözlərini qulağında ömürlük sırğa elədi: «İşsizlikdən insan məhv ola bilər». İntihar haqqında düşündüyü bu dövrdə xoşbəxtlikdən onun əlinə Stendalın «Qırmızı və qara» kitabı düşür və o anlayır: insan o qədər güclü ola bilər ki, öz həyatını istədiyi kimi dəyişə bilsin.
Davamı →

Eynşteyn uşaqlıqda heç də istadadlı uşaq olmayıb. Hamıya o, inkişafdan qalmış kimi görünürdü, çox gec yeriyib, gec də dil açmışdı. 7 yaşına qədər Albert kiçik frazalardan başqa heç nə danışa bilmirdi. Hətta 9 yaşında da o, səlist danışa bilmirdi. Yalnız 10 yaşından sonra Albertin intellekti və xasiyəti formalaşmağa başlayır. Katolik məktəbə oxumağa verilmiş Albert oxumağa biganə qaldı. Gələcək alimin qiyməti 3-lə 4 arası idi. Uşaqlar hər səhər yürüşə düzülürdü. Bura məktəbdən daha çox kazarmaya bənzəyirdi.
Davamı →