Bəzən bizdə rastlaşdığımız bir hadisəni daha əvvəl də yaşadığımız
və ya ilk dəfə getdiyimiz bir yerdə daha əvvəl də olduğumuz kimi hisslər yaranır ki, bu hallarla qarşılaşan insanlar bəzən özlərini fövqəl gücə sahib hiss edirlər. Lakin bu hal tibbə məlumdur və elmi dildə beynin bu reaksiyasına
Dejavu deyilir.
Dejavu daima nevroloqların diqqət mərkəzində olmuş və bu gündə tədqiq edilməktədir. Aparılan bəzi araşdırmalar göstərir ki, dejavuya səbəb olan əsas amil dejavu zamanı beynin bəzi bölgələrinin daha aktiv fəaliyyətdə olmasıdır.
Dejavunun hər bir insanda həftədə bir və ya iki dəfə olması normaldır lakin bu halların daha tez-tez təkrarlanması uşaqlarda epilepsiya xəstəliyinin yaşlılarda isə beyin pozğunluğunun xəbərçisi ola bilər.
Həyatınızın müəyyən dövrlərində «Bu hadisəni daha əvvəl yaşamışam», «Sanki buranı əvvəllər görmüşəm kimi» kimi cümlələr istifadə etmisinizsə və bunun nə olduğunu təəccübləndirirsinizsə, bu hissin adı dejavudur.
Dejavu fransızca termindir, mənası “əvvəl baş verənlər”dir. Deja vu, insanın qəflətən və gözlənilmədən o anı daha əvvəl yaşamış hiss etməsidir.
Deja vu tez-tez insanın daha əvvəl psixi vəziyyəti və ya yaddaşı yaşadığı hissini yaradır. Bu hiss insanın əslində əvvəllər yaşadığı bir xatirəyə bənzəyir. Deja vu yaşayarkən insan sanki yaddaşın daha əvvəl baş verdiyini xatırlayır.
Dejavu nədir?
Fransız dilində «Déjà vu» düzgün formada Deja vu "(və ya" Dejavu ")" artıq görülüb «mənasını verir. Buna görə də adda gizlədilənlər: bir hadisəni gördüyünüzü və ya yaşadığınızı düşünməyin və hiss etməyin. bu anda gördüyünüz və ya yaşadığınız şeydir. Bunu da yaşamış olmalısınız: „Ah, gözlə, bu anı əvvəllər yaşadığımı xatırlayıram“.
Dejavuya kimlərdə rast gəlinir?
1928 -ci ildən bəri bu mövzuda bir çox fərziyyə söylənilmişdir. Bunlardan ən güclü və ən empiriki yaddaşla əlaqəli hipotezlərdir. Şizofreniya və depressiyadan əziyyət çəkənlərdə tez-tez rast gəlindiyi deyilir. Ancaq dejavunun bu xəstəliklərlə birbaşa əlaqəsi yoxdur. Dejavu ən çox epilepsiya xəstələrində baş verir. Uşaqlıq və gənclik dövrlərində dejavu hadisəsi tez-tez təkrarlanırsa, həkimə müraciət olunmalı, epilepsiyanın olub-olmadığı araşdırılmalıdır. Yetkin insanlarda bu durumun yaşanması stress, yorğunluq və digər səbəblərlə əlaqəlidir.
Dejavunun səbəbləri
İlk dəfə 1876-cı ildə fransız fizik Émile Boirac tərəfindən istifadə olunan dejavu anlayışı elmi ədəbiyyatda 1928-ci ildə Edward Bradford Titchenerin „Bir psixologiya kitabı“ adlı əsərində qeyd olunub. Titchenerə görə beyin təcrübəylə bağlı qəti bir qavrayış yaratmadan əvvəl qismən qavrayış yaradır və bu, dejavu hissinin yaranmasına səbəb olur. Dejavunun elmi açıqlamasında beynin sağ və sol yarımkürələrinin millisaniyədən daha az zaman fərqi ilə işləməsi, buna görə gec qavrayan tərəfin bu olayı daha əvvəl yaşaması hissi öz əksini tapıb. Sinir aksonlarındakı kiçik bir sıçrayışdan qaynaqlanır. Temporal yarımkürə krizləri olmadan əvvəl dejavu yaşana bilər. Dejavunun alzheimer xəstəliyinin ilkin mərhələsində faydalı olduğu iddia edilir. Ancaq bu iddia elmi təsdiq tapmayıb.
Dejavu elm adamları tərəfindən tam izah edilməmiş bir fenomendir. Bununla belə, bəzi tədqiqatçılar dejavunun beyində yaddaşın işlənməsi və geri çağırma mexanizmlərindəki səhv olduğunu düşünürlər. Buna görə də, dejavu tez-tez yaddaş səhvləri ilə əlaqələndirilir.
Deja vu adətən qısamüddətli bir təcrübədir və heç bir müalicə tələb etmir. Bununla belə, bəzi insanlar tez-tez dejavu ilə qarşılaşırlarsa, əsas səbəbləri müəyyən etmək və müalicə etmək üçün bir mütəxəssislə məsləhətləşmək faydalı ola bilər.
Şizofreniya necə xəstəlikdir?
Şizofreniya insanın əvvəlki bacarıqlarını itirməsi və ya bu bacarıqların zəifləməsiylə xarakterizə olunan ruhi pozğunluqdur. Ən ağır psixiatrik pozğunluq məhz şizofreniyadır.
