Kayzen

7-ci əsrin əvvəllərində Ərəbistan yarımadasında meydana çıxan islam tezliklə dünyanın böyük bir hissəsinə yayıldı. Azərbaycanın islamlaşması erkən islam fütuhatı ilə hicrətin 18-ci ilindən (639-ci il) başlanır. Ərəblərə məğlub olan Azərbaycanın mərzbanı İsfəndiyar ibn Fərruxzad həmin il sülh müqaviləsini bağladı. Ərdəbil, Təbriz, Naxçıvan, Beyləqan, Bərdə, Şirvan, Muğan, Arran fəth edilir, ərəblər Xəzər sahili boyu Dərbəndə kimi gəlirlər. Ərəbləri şəhərin istehkamları heyran edir və onlar Dərbəndi “Bab əl-Əbvab” adlandırırlar. TarixçiBəlazurinin məlumatına görə, artıq xəlifə Əli ibn Əbu Talibin hakimiyyəti dövründə [656-661] Azərbaycan əhalisinin əksəriyyəti islamı qəbul etmişdi. Şimalda bu proses bir qədər uzun çəkmişdir. Ərəblər fəth etdikləri ərazilərdə əhali üzərinə vergi qoyur, sülh müqaviləsi bağlayıb yürüşlərini davam etdirir, sonra yenə geri qayıdırdılar. Yerli əhali vergiləri verməkdən imtina etdikləri halda hücumlar başlanırdı.
Ardı →

Azərbaycanda İslamın yayılması — VII əsrdə Azərbaycan (Qafqaz Albaniyası və Atropatena ərazisi) ərəblər tərəfindən fəth edildikdən sonra burada tədricən İslam dini yayılmağa başlamışdır.

Ərəb orduları 642-ci ildə Sasani ordularını darmadağın etdikdən sonra Sasani şahlarının əfsanəvi sərvətlərindən başqa, Sasanilərin bütün ərazisi də onların əlinə keçdi. Zahirən qüdrətli görünən bir dövlətin məhv olub getməsi ərəblər üçün bir qədər təəccüblü və gözlənilməz oldu, çünki Təbərinindediyinə görə, ərəblər öz istilalarını daha da davam etdirmək fikrində deyildilər və əsas məqsədləri, məlum olduğu kimi, hələ o zaman ərəblərin yaşadığı və onların həyatı üçün zəruri olan Mesopotamiyanı (Beyn ən- Nəhreyni) tutmaq idi. Xəlifə Ömər ibn Xəttab (634-644) öz qoşunlarını təhlükəyə salmaq istəmirdi və görünür, ərəblərə məlum olmayan digər ölkələrdə Xilafət ordularının başına nələr gələ biləcəyindən ehtiyat etdiyinə görə qoşun komandanı Sədə belə bir əmr verdi: "Öz yerində dayan və onları (düşmənləri) təqib etmə".

Ardı →

Məlum olduğu kimi Sasanilər imperiyasının feodallaşma dövrünə qədəm qoyması imperiyanın hüdudlarının genişləndirilməsi ilə paralel baş vermişdir. Bizim eranın V-VI əsrlərində imperiyanın sərhədləri şimalda Mərkəzi Asiyanın ortalarına, Qafqaz dağlarının ətəklərinə, qərbdə Aralıq dənizinin sahillərinə, cənubda Səudiyyə Ərəbistanının ərazisi də daxil olmaqla Asiyanın cənubuna, şərqdə Çinə qədər uzanırdı. Eramızın 570­ci ilində Sasani qoşunları Həbəşləri Yəsrib və Məkkədən qovaraq buranı öz hakimiyyəti altına aldı. Həmin ildə də Məhəmməd peyğəmbər anadan olmuşdur.
Sasanilər imperiyasının qüdrəti uzun sürmədi. Hələ qədimdən ticarət karvanlarının yönəldiyi bu yerlər Bizans imperiyasının da diqqətində idi. I Xosrovun Hicazda ağalığı uzun sürmədi. Eramızın 575-579-cu illərində hərbi əməliyyatlar nəticəsində SəudiyyəƏrəbistanının ərazisi bölündü.
Ərəblərdə nəsli qəbilə quruluşu və bir sıra adətlər aradan qalxmaqda idi. Ərəb qəbilələrinin birləşdirilməsi müəyyən ideya hazırlıq mərhələsi keçməmişdi. Bu proses yalnız xarici hərbi təhlükənin mövcudluğu və təsiri şəraitində reallaşmışdı. Ərəb qəbilələri tərkibcə yekcins deyildi.

Ardı →

İslam dini dünyada ən geniş yayılmış monoteist dinlərdən biridir. İslam dini eramızın YII əsrində meydana gəlmişdir. Bu dinə Yaxın və Orta Şərq ölkələrində, Şimali Afrika və Cənub-şərqi Asiya ölkələrinin əhalisinin böyük əksəriyyəti etiqad edirlər. Bundan başqa Hindistan əhalisinin 11%, Çinin 2%, Albaniyanın 70%, Yuqoslaviyanın 15%, bu dinə sitayiş edir. İslam dini başlıca olaraq Qafqazda, Orta Asiyada, Qazaxıstanda, Dağıstanda, Tatarıstanda, Başqırdıstanda yayılmışdır. Bu dinə etiqad edənlərin sayı 1 milyarda yaxındır.

İslam sözü ərəbcə allahın iradəsinə itaət etmək deməkdir. İslamın tərəfdarlarını müsəlman adlandırırlar. Ərəbcə müslim sözü muti-itaət etmək deməkdir. İslamın mənşəyi və  xarakterik cəhətləri ərəblərin və Ərəçbistan Yarımadasının xalqlarının tarixi inkişafının xüsusiyyətləri ilə bağlıdır.

Ardı →

İslam peyğəmbərinin (s) təvəllüdündən İmam Mehdinin (əc.) qeybinə qədər İslam tarixinin xronologiyası (571-874-CÜ illər)

571− Həzrət Məhəmmədin (s) təvəllüdü (20 аprel).
595− Həzrət Məhəmmədin (s) Xədicə ilə evlənməsi.
608− Kəbənin yenidən tikilməsi.
610− Sаsаni pаdşаhı Іİ Xosrov tərəfindən ərəblərin məğlub edilməsi, İslаm Peyğəmbərinin Məkkə əhаlisini İslаmа dəvət etməyə bаşlаmаsı.
619− Xədicənin vəfаtı. 
614− Həzrət Fаtimeyi-Zəhrаnın vilаdəti.
620− Həzrət Məhəmmədin (s) Mədinə əhаlisi ilə müttəfiqlik bаrədə ilk müzаkirələri (Əqəbə əhdi).

Ardı →

İslam və ya müsəlmançılıq, 3 dünya dinlərindən biri olmaqla 7-ci əsrdə Ərəbistanda yaranmışdır. İslamın əsasını Məkkə qəbiləsi, Küreyştlərə mənsub haşimilər tayfasından olan Məhəmməd tərəfindən qoyulmuşdur.Müsəlman dini təliminin əsas mənbəyi «Quran» əzəli, yaradılmamış vəhy kimi başa düşülür. Dinin digər mənbəyi «Sünnə»dir (peyğəmbərin həyatından və fəaliyyətindən, nitqindən bəhs edən kitab). Sünnə mətnlər-hədislər toplusundan ibarətdir. İslamın ən mühüm prinsiplərindən biri qəti təkallahlıqdan ibarətdir və bu prinsipin islamda tam və şərtsiz xarakter daşıyır. Müsəlman dininin ən mühüm anlayışları bunlardır: «İslam», «Din», «İman».

Ardı →

Müaviyənin hakimiyyəti

Müaviyə Nuxeylədə bir xütbə oxuyaraq qəlbində gizlətdiyi sözlərin hamısını aşkar edib dedi: Mən sizinlə namaz, oruc, zəkat, həcc və bu kimi işlərə görə vuruşmadım, siz onsuz da bu işləri yerinə yetirirsiniz. Mən hakimiyyət uğrunda və sizə hakim olmaq üçün vuruşdum.
İmam Həsən (ə) Mədinəyə dönmək qərarına gələn zaman Müaviyə onun yanına adam göndərib Hosərə (xarici) ilə döyüşməyini istəyir. Bu şəxs Əli (ə)-ın şəhadətindən sonra Nuxeyləni özü üçün mərkəz seçib xəvaricləri başına toplamışdı.

Ardı →

Peyğəmbərdən sonra ilk müsəlmanlığı qəbul edən şəxsin kişiliyi barədə müxtəlif mülahizələr vardır. Bə’zi mənbələrdə ilk müsəlmanlığı qəbul edən şəxsin Xədicə, bə’zilərində isə Əli(ə) olduğu göstərilir. Lakin həzrət Mühəmməd (s)-in aşağıdakı kəlamını xatırlatsaq, həmin şəxsin kim olduğu sadə bir məntiqlə aydınlaşar: “Bu, yə’ni Əli(ə) mənə iman gətirən, məni təsdiqləyən və mənimlə namaz qılan ilk şəxsdir.” Həmçinin Əli(ə)-ın özü belə söyləmişdir: “Mən haqqa yetişən, onu eşidən və qəbul edən ilk şəxsəm. Allahın rəsulundan başqa heç kəs məndən əvvəl namaz qılmamışdır.” Buradan belə mə’lum olur ki, ilk iman gətirən Əli (ə), sonra Xədicə olmuşdur. Onlardan sonra isə Zeyd ibn Harisə müsəlmanlığı qəbul etmişdir. Əfif Kəndi Peyğəmbər (s) zamanında belə bir hadisənin şahidi olmuşdu: O, parça və ətir almaq üçün Məkkəyə gəlir.

Ardı →

İslam dini və Xilafətin meydana gəlməsi. Ərəblərin vətəni Asiya qitəsinin cənub-qərbindəki Ərəbistan yarımadasıdır. Ərəbistan Asiya, Afrika qitələri və Aralıq dənizinin qovuşduğu ərazidə yerləşir. Ərəblər buranı «Cəzirə Əl-Ərəb» (ixtisarla Əl-Cəzirə), türklər və farslar isə Ərəbistan adlandırırlar. Köçəri bədəvi ərəblər (çöllülər) dəvə, qoyun, at saxlayırdılar. Yazda yağışlar yağır, səhrada çoxlu ot bitirdi. Bədəvilər burada heyvanlarını otarırdılar. Oturaq ərəblər vahələrdə məskunlaşırdılar. Vahələr yeraltı suların üzə çıxdığı yerdə əmələ gəlir və səhrada yaşıllıq, su olan yerdir. Ərəbistan yarımadasının cənubunda su və yağış bol olur. Əhali əkinçilikləməşğul olur. Burada əhali sıxdır.
Bədəvilərin evləri çadırdan ibarət idi. Dəvə bədəvilərdə ən sərfəli heyvan sayılırdı. Dəvə 17 gün susuz yaşayır, 170 kiloqram yük götürür. Onu səhra gəmisi adlandırırlar. Dəvə tikan kolları ilə qidalanırdı. Bədəvinin səhrada suyu qurtaranda dəvəni öldürür, dəvənin boğazının aşağı hissəsində yerləşən tuluğundan su içirdi.
Ərəblər qəbilələr halında yaşayırdı. Qəbilə başçısı müharibə zamanı hərbi başçı olurdu. Ərəblərdə qan intiqamı güclü idi. Ərəblər qəbilələr üzərinə qarətçilik məqsədilə hücum edəndə çalışırdılar ki, qan tökməsinlər, yəni adam öldürməsinlər. Ancaq qəbilədən qovulan öldürüldükdə qan intiqamı alınmırdı.
Ardı →

İqtisadi təlimlər tarixinin bir elm kimi formalaşmasında Şərq iqtisadi fikrinin müstəsna dərəcəli təsiri olmuşdur. Bu hər şeydən əvvəl Şərqdə, xüsusən İlkin Ərəb Xilafəti dövlətində İslam dininin meydana gəlməsi (610-632-ci illər) ilə yeni iqti­sadi münasibətlərin və davranış qaydalarının meydana gəlməsi ilə əlaqədar olmuşdur.
Şərqdə spesifik iqtisadi davranış qaydalarının mövcud olması bir tərəfdən ənənəvi yaşayış tərzindən, milli vərdişlərdən asılı olmuşdursa da, lakin onun spesifik forma alması sırf İslami mənəvi-dini dəyərlərin insanların həyat tərzlərində hakim mövqedə durması ilə bağlıdır. Ona görə də Şərqdə orta əsrlərdən başlayaraq iqtisadi fikirlər barəsində mülahizələr irəli sürərkən, bir qayda olaraq islam elmi dünyagörüşünə, xüsusən Qurani-Kərimdə və Məhəmməd (s.ə.s.) sünnəsindən irəli gələn prinsiplərə əsaslanmaq lazımdır.
Min illər boyu insanların mənəvi həyat tərzinin əsası kimi təsvir olunan islam eyni zamanda elmin bir sıra sahələrində böyük nailiyyətlərin əldə olunmasına istiqamət vermişdir. Sözsüz ki, burada fəlsəfəni, hüququ, sosiologiyanı, tarixi, ədəbiyyatı, dilçiliyi, kimyanı, fizika-riyaziyatı, coğrafiyanı və s. sahələri xüsusi qeyd etmək olar. Lakin Qurani-Kərimdə iqtisad elminə dair külli miqdar ayələrin olmasına, eləcə də şəriətdə xüms, zəkat, həcc kimi ərkan və ya rükunların göstərilməsinə baxmayaraq, onların sistemşəkilli tədqiqi istənilən səviyyədə aparılmamışdır.
Ardı →