Kayzen

Bu il zeytun da bol idi. Hələ keçən il çoxlu məhsul vermiş ağaclar, çiçəkləmə vaxtı havalar dumanlı keçsə də, artıq bərkimişdi.
 
Kvote Primosoledəki sahəsində kefin istəyən zeytunu olan Lollo Dzirafa zirzəmisindəsi beş köhnə küpün zeytun yağı üçün bəs etməyəcəyini görəndə əvvəlcədən küp düzəldilən Santo Stefano da Kamastrola daha bir gün sifariş vermişdi. Bu hündür, qarınlı təzə küp zirzəmisindəki küplərdən çox iri idi.
 
Don Lollo həmin küpün üstündə yerli dulusçu ilə çox çənə vurmuşdu. Don Lollo Dzirafa daha kimə ilişmirdi ki? Heç nəyin üstündə, hasardan düşən adicə bir daşın üstündə belə çığır-bağır salır, qatırını yəhərləyib, şikayət eləmək üçün dərhal şəhərə çapırdı. Nəhayət, gerb kağızına, vəkillərə, gah bu, gah da o qonşu ilə çəkişmə üstündə o qədər məhkəmə xərcləri vermişdi ki, az qala tamam var-yoxdan çıxmışdı. 
Davamı →

Mənim ayaqqablarım cırıqdır, hal-hazırda birlikdə yaşadığım rəfiqəmin ayaqqabıları da cırıqdır. Biz demək olar ki, tez-tez ayaqqabılardan danışırıq. Elə ki, gələcəkdə yaşlı yazıçı olacağımdan danışmağa başlayıram o, tez soruşur: “Onda hansı ayaqqabıdan alacaqsan?” Mən isə cavab verirəm ki, bir tərəfində qızıldan bəzək olan yaşıl zamşa alacam.

Mənsub olduğum ailədə hər kəsin ayaqqabaları təzə və möhkəmdir. Anamın ayaqqabıları çox olduğundan onları yığmaq üçün hətta bir balaca şkaf da düzəltməli olub. Nə vaxt evə gedirəm ayyaqabımı görüb başlayırlar hay-küy salmağa. Ancaq mən bilirəm ki, hətta cırıq ayaqqabılarla da yaşamaq mümkündür. Almanların zamanında Romada tək idim və yalnız bir cüt ayaqqabım var idi. O da cırıq idi. Əgər ayaqqabını düzəltdirmək üçün çəkməçiyə versəydim, gərək iki-üç gün yataqda qalaydım, bu isə mümkün deyildi. Beləliklə, ayaqqabının yavaş-yavaş su buraxmasına, səkinin soyuğunun ayağamın altında hiss etməyimə və nəmişlikdən görünüşünü dəyişməsinə baxmayaraq, hətta yağışlı günlərdə də bu ayaqqabını geyinmək məcburiyyətində idim.

Davamı →

Aprel ayı idi. Nahar etdikdən dərhal sonra yoldaşım məndən ayrılmaq istədiyini dedi. O, bunu deyən zaman biz süfrəni yığışdırırdıq, uşaqlar yenə öz otaqlarında zarafatlaşırdılar, it isə radiatorun yanında mırıldana-mırıldana yatırdı. Mənə fikirlərinin qarışdığını və yorulduğundan, məmnuniyyətsizliyindən, bəlkə də qorxaqlığından dolayı çox çətin günlər keçirdiyini dedi. Bizim 15 illik evlilik münasibətimizdən, uşaqlardan uzun-uzadı danışdı və etiraf etdi ki, bu hərəkətinə görə nə məni, nə də uşaqları qınaya bilməz. Hər zaman olduğu kimi bunları izah edərkən də səsi çox sakit idi, üzünü uşaq kimi büzür, sağ qolunu həddən artıq yellədirdi. Deyirdi ki, sanki onu uzaqlara çəkib aparan nəsə var. “Bütün bunlar mənim içimdə baş verənlərlə bağlıdır” – deyə əlavə edib, məni əlüzyuyanın yanında donub qalmış halda qoydu, qapını arxasıyca örtdü və evdən çıxıb getdi.

Bütün gecəni çarpayımızda tək-tənha fikirləşməklə keçirdim. Son günlərdə olan bütün hadisələri incələsəm də, münasibətimiz üçün böhran yaradacaq heç nə tapmadım. Onu çox yaxşı tanıyırdım. Bilirdim ki, çox sakit insandır.
Davamı →

Puldan danışaq. E.H.Qombriç dünya sənət tarixindən bəhs edən kitabında bir-birinə uyğun gəlməyən rəsmlər çəkən müəmmalı bir İntibah rəssamını yad edir; sənət tarixçiləri axırda həmin rəssamın gəlir-çıxarla bağlı hesablamalarını tapırlar və buna əsasən rəssamın əsərləri ilə qazancı arasında qarşılaşdırma aparanda müəmma çözülür: Rəssam aşağı əmək haqqı alanda həvəssiz işləyib, yaxşı pul alanda özünü də aşıb keçib. Son illərdə yazıçıların gəlirindəki düşüşü nəzərə alsaq (bir az kitab bazarının durğunluğundan, bir az da internetin dinamizmi ilə piratçılıqla bağlı olan müstəqil jurnalistlərin əmək haqqının və əksər romançıya verilən avanslardakı düşüş yada düşür), oxuduqlarımızın keyfiyyətində buna adekvat düşüş varmı? Aradakı bağlantı, əlaqə doğurdan bu qədər bəsitdirmi? Digər tərəfdən, hər hansı sənətkarlıq işinin iqtisadi məsələlərdən təsirlənməməsi mümkündürmü?

Mənə oxucu kütləsi daha geniş olan müxtəlif saytlara bloq yazmaq təklifi gələndə “Nyu-York Revyuda” qalmağı seçdim, bir az əski zamanlara söykənən sədaqət hissiylə, bir az da daha çox pul ödədikləri üçün. Daha az pul müqabilində daha populyar bir sayta yazmağa başlasam, daha pismi yazacaqdım? Yoxsa saytın geniş oxucu kütləsi məni izlədiyi üçün həyəcanlanıb daha yaxşı yazacaqdım? Və bu geniş oxucu kütləsi daha sonra başqa cəhətdən, tutalım, amerikalı bir naşirə kitabımı satanda mənə daha çox pul kimi geri dönəcəkmi? Fərz edək ki, populyar saytdakı bloqdan müştəri çəkmək üçün istifadə edərək kitabdan yaxşı pul qazandım, bu o deməkdir ki, növbəti kitabım daha yaxşı olacaq? Yoxsa qazancdan asılı olmadan həmişə eyni şəkildə yazıram; yəni bu maddi əməliyyatlar və bundan irəli gələn qərarlar bank hesabıma, narahatlıq səviyyəmə təsir edir, amma gördüyüm işin keyfiyyətinə təsir etmir?
Davamı →

Zefferinonun atası qəti çimərlik paltarı geyməzdi. Əynində həmişə köynək və ətəyini qatladığı şalvar olar, ağ papağını gözünün üstünə basıb gün boyu qayalıqlarda hərlənərdi. Ən böyük azarı qayalara yapışan, hər birinin sərt qabığı az qala daşlaşan Çinpapaq midyələr, yastı molyuskalar idi. Zefferinonun atası onları ancaq bıçaqla qoparardı. Hər bazar günü, gözündə iri eynəyi, sahil burnundakı qayaları bir-bir yoxlayardı. Balaca səbətini doldurana qədər ordan getməz, bəzilərini ordaca yeyər, islaq və turşməzə əti qaşıq kimi tutduğu qabıqdan sümürər, bəzilərini isə səbətinə atardı. Arada başını qaldırıb dənizə baxar və “Zefferino, haradasan?” deyə qışqırardı.

Zefferino günortadan sonraları dənizdən çıxmazdı. Ata-oğul birlikdə buruna gələr, sonra atası onu orda qoyub molyuskaların dalınca gedərdi. Qayalara yapışmış, inadkar Çinpapaq midyələr Zefferinonun diqqətini çəkmirdi; əvvəllər xərçənglərə, sonra osminoqlara, meduzalara meyil salmış və yavaş-yavaş hər növ balıqla maraqlanmağa başlamışdı. Yaz aylarında get-gedə daha çətin və ustalıq tələb edən işlərlə məşğul olurdu: artıq yaşıdları arasında sualtı tüfəngdən onun qədər bacarıqla istifadə edən yox idi. Ən yaxşı üzgüçülər bəstəboy və arıq-tırıq olanlardan çıxır, Zefferino da eləydi. Onu sahildə atasının əlindən tutub gedərkən görsəniz, elə bilərdiniz ki, saçı dibindən keçəl olan bu ağzı ayrıq uşağı dümsükləməsən tərpənməz, amma elə ki, dənizə girdi, heç kim onunla aşıq ata bilməzdi, özü də dibdən üzməkdə əlinə su tökən yox idi.
Davamı →

Arturo Massolari gecə növbəsində işləyirdi. İşi saat altıda bitirdi. Evə qayıdarkən yolu uzun olduğundan yaxşı havada velosipeddən, soyuq və yağışlı aylarda isə tramvaydan isifadə edirdi. Yeddiyə on beş dəqiqə qalmış, ən geci saat yeddidə evə çatırdı. Yəni, arvadı Elidenin zəngli saatı çalmazdan ya bir az əvvəl, ya da bir az sonra. Səhərin dərin yuxusunda olarkən üst-üstə düşən iki səsi: Arturonun ayaq səsləri ilə, zəngli saatın səsini eşidib, o, üzünü bir neçə saniyə daha yastığa sıxardı. Sonra gözü yumlu, saçları gözlərinin üstünə tökülmüş şəkildə yataqdan ayağa qalxar və əllərini xələtinin cibinə salardı. Arturo işə apardığı çantasındakı əşyaları – termusu, yemək qabını, çıxarıb masanın üzərinə qoyarkən, Elide bu halda onun qarşısına çıxardı.

Əri artıq sobanı yandırıb, qəhvəni onun üzərinə qoymuşdu. Arturo Elidanı görən kimi, o, əlini saçlarında gəzdirər, sanki, ərinin evə həmişə daxil olaraq onu səliqəsiz və yarı yuxulu görməsindən utanırmış kimi gözlərini geniş açardı. İkisi birlikdə yatanda isə başqa cür olurdu, çünki hər ikisi eyni vaxtda yuxudan ayılardılar. Bəzən isə zəngli saat çalmazdan bir dəqiqə öncə, Arturo yataq otağına əlində bir fıncan qəhvə ilə daxil olub onu oyadardı.
Davamı →

Müharibə başlayanda Luici adlı bir adam peyda olmuşdu, könüllü yazılmaq istəyirdi. Hamı onu tərifləyib göylərə qaldırırdı.

Luici silah paylanılan yerə gedib birini götürdü və dedi: “İndi gedib Albertonu öldürəcəm”. Ondan Albertonun kim olduğunu soruşdular. “Düşməndir Alberto, mənim düşmənim”, – deyə cavab verdi. Ona istədiyi hər adamı öldürməyə icazə verilmədiyini, yalnız bəlli düşmənləri öldürməli olduğunu başa salmaq istəyəndə, “Nədi?!” deyib bozardı:

“Siz məni axmaqmı hesab eləyirsiz? Alberto elə ən böyük düşməndi. Onlara qarşı müharibəyə başladığınızı eşidəndə, dərhal sizə qoşulmalı olduğumu düşündüm, çünki yalnız bu halda Albertonu öldürə bilərdim. Elə buna görə indi yanınızdayam. Onu yaxşı tanıyıram, əclafın, alçağın yekəsidir. Mənlə xaincəsinə davrandı, qadının yanında üzüqara oldum, alçaldım…
Davamı →

Biri vardı, biri yoxdu, bütün sakinlərinin oğurluqla məşğul olduğu bir ölkə varıydı. Gecə düşən kimi hamı fənər və lom ilə silahlanaraq qonşularının evinə gedirdi. Dan sökülən vaxt dolu çuvalla evinə qayıdan adam öz evini də yağmalanmış tapırdı. Heç kimin dolanışığı o qədər də pis deyildi, hamı dinc yaşayırdı. Biri-birini, o birini soyur, bu qanunauyğunluq sonuncu sakinə qədər davam edir, o da ən birincini soyurdı. Bu ölkədə nəyi istəyirsən al, nəyi istəyirsən sat, saxtakarlıq demək idi.
Davamı →

Skripka ustası Amedeo Torti arvadı ilə birlikdə qəhvə içirdilər. Uşaqları artıq yatırtmışdılar. Hər ikisi də, çox vaxt olduğu kimi, sakitcə oturub danışmırdalar. Birdən-birə arvad dedi: “İstəyirsən sənə bir söz deyim?.. Bu gün səhərdən ürəyimə qəribə bir şey damıb… Elə bil bu axşam Appaşer bizə baş çəkməlidir”.
“Belə şeyləri heç zarafatla da dilə gətirmirlər!” — deyə əri acıqlı tərzdə cavab verdi.
İş onda idi ki, onun köhnə ürək dostu skripkaçı Toni Appaşer artıq iyirmi gün idi ki, vəfat etmişdi.
“Bilirəm… bilirəm ki, dəhşətdir” — deyə arvad söylədi, —”ancaq, bu nə fikirdisə, mən ondan heç cür azad ola bilmirəm”
Ardı →

Şan-şöhrətinin zirvəsində həyatının çiçəkləndiyi bir dövrü yaşayan və son dərəcə paxıl insan olan bəstəkar Auqusto Qorca bir axşam öz məhəllələrində tək-tənha gəzişərkən hansısa böyük evdən gələn fortepiano səslərini eşitdi.
Auqusto Qorca ayaq saxladı. Bu müasir, ancaq nə onun, nə də həmkarlarının bəstələdiklərinə bənzəməyən fərqli bir musiqi idi; buna oxşar bir şeyi o heç vaxt eşitməmişdi. Dərhal heç ayırd da etmək olmurdu ki, bu ciddimi, yoxsa yüngülmü musiqidir; o, özünün bir qədər sadəliyi ilə bəzi xalq təranələrini xatırlatsa da, onda acı bir istehza duyulur, sanki zarafatla səslənsə də, daxilindəki sarsılmaz inamdan xəbər verirdi. Ancaq Qorca, hər şeydən öncə, — bu musiqinin dəst-xəttindən heyrətə gəldi. O, harmoniyanın bütün köhnə qayda-qanunlarından azad idi, bəzən sərt və inadlı olsa da, eyni zamanda, ən kamil ifadə səviyyəsinə yüksəlirdi. Bundan əlavə, ona hər hansı bir ağır zəhmətdən əsər-əlamət olmayan füsunkar yüngüllük və gənclik təravəti də xas idi. Ancaq çox keçmədi ki, royal susdu və Qorca müsuqinin yenidən səslənəcəyini gözləyərək, küçədə əbəs yerə var-gəl etməyə başladı.

Ardı →