Kayzen

Süleyman Rüstəmin yazdığı bütün əsərlər sevgidən, inamdan qaynaqlanıb. O, Azərbaycan ədəbiyyatının çox görkəmli nümayəndələrindən biridir. Onun hər bir əsəri ədəbiyyatımızın solmayan səhifələrini təşkil edir. O, XX ərs Azərbaycan poeziyasının coşqun ruhlu, novator şairlərindən biri olub. Süleyman Rüstəm öz yaradıcılığında Azərbaycanın bütün dilbər qüşələrini vəsf edib, vətənə, torpağa məhəbbət, əməyə qiymət onun poeziyasının mayasını təşkil edib. Yaradıcılığında Sovet dövrünün tələbinə uyğun rejimi təbliğ edən şeirlərə də yer ayırdığı üçün bu günün baxışı ilə şair tənqidlərə məruz qalsa da onun yaradıclığını bir heç saymaq olmaz. Tənqidçi Bəkir Nəbiyev Süleyman Rüstəmi Azərbaycan poeziyasının müxtəsər, poetik ensiklopediyası adlandırırdı.
Süleyman Rüstəm 1906-cı il 12 mart tarixində Bakıda kasıb dəmirçi ailəsində dünyaya göz açıb. Kasıb həyat tərzi, çətin uşaqlıq keçirməsinə baxmayaraq, ədəbiyyata, poeziyaya böyük maraq göstərib, yaradıclığınında da fəhlə, kəndli əməyinə, torpağa və zəhmətə qiymət verməyi öz poeziyasında işıqlandırıb.

Davamı →

Davamı →

Bənim tanrım
Hər qulun cihanda bir pənahı var,
Hər əhli-halın bir qibləgahı var,
Hər kəsin bir еşqi, bir ilahı var,
Bənim tanrım gözəllikdir, sеvgidir.

Davamı →

Günlərin bir günüydü, günün ən adisindən,
Bezmişdi şəhər yenə insanların səsindən.
Bezmişdi hay-həşirdən, bezmişdi bu vüsatdan:
Bir sözlə adi bir gün — axıb gedir həyatdan.

Günlərin bir günüydü, ağrı duydu bir qadın,
Hansı ki xəyalında bəsləyirdi övladın.
O qadın ki, özü də hələ bir az uşaqdır,
O qadın ki, dərd olsa, dağdan böyük dayaqdır.

Günlərin bir günüydü, uşaq olan dağ-qadın
Təzə müjdə almışdır həkimdən ana adın.
Özündən söz uydurub, danışır ürəyində
Doğulmamış uşaqla yaranmamış dillərdə.

Günlərin bir günüydü həyat dolu bir ana,
Həkimə tələsirdi bir az ağrı canında.
«Qalsa xəstə olacaq, döl hələ lap körpədi» - 
Həkim təsəlli verdi, həyat hələ öndədir.

Günlərin bir günüydü, qadın xəstəxanada,
Doğulmamış uşaq da qaldı elə orada.
Susdu ana bir anlıq, heç çatmadı qaşıyla.
Lap kiçik döl ağladı ananın göz yaşıyla.

Günlərin bir günüydü, ana rəssamlıq etdi
Çəkdi heç doğulmamış bir körpənin həsrətin.
Bəzən yuxuda görüb, darıxır balasına
Bir vaxtlar uşaq olan dağ ismətli dağ-ana.


Cavidan Hacıyev
Davamı →

Davamı →

 O, filosof idi, fəlsəfə elmləri namizədiydi. Moskvada — Qorki adına Ədəbiyyat İnstitutunun Tənqid şöbəsini fərqlənmə diplomu ilə bitirmişdi. Bakıya böyük arzularla qayıtmışdı. Beyni-başı yeni ideyalarla doluydu, məqsədi bu idi: «Mənim həyatda, elm və sənətdə pərəstiş etdiyim -elmin, sənətin qüdrəti ilə insanların şüurunu, duyğularını ülvi bir səviyyəyə qaldırmaq və onlara hökmran olmaq səlahiyyətidir. Bu hökmranlığı mən sevir, təqdir və tərənnüm edirəm». A.Əfəndiyev uzun müddət Azərbaycan Elmlər Akademiyasının Fəlsəfə və Hüquq İnstitutunda çalışmışdı, ADU-da, M.F.Axundov adına Rus dili və Ədəbiyyatı İnstitutunda estetikadan, dialektik və tarixi materializmdən, həmçinin Qərb və rus ədəbiyyatından mühazirələr oxumuşdu. Lakin o, Qərb ədəbiyyatını dərindən bilsə də, dünya fəlsəfi fikrinin qaynaqları ilə tanış olsa da, mənəvi varlığı bütünlüklə söz sənətinə, konkret desək, Azərbaycan ədəbiyyatına bağlı idi. Bununla yanaşı, qeyd edək ki, Azərbaycan ədəbi tənqidində ən çox mübahisə doğuran tənqidçi də Asif Əfəndiyev olmuşdu. Asif Əfəndiyev ədəbi tənqidə yeni üslub gətirdi və bunu danmaq olmaz.         

Davamı →

M.F.Axundzadə Azərbaycan bədii təfəkkürü tarixində müasir ədəbiyyata yön, özündən əvvəlki ədəbiyyata münasibətdə «işarə düşmənçiliyinə yol» verən bir fiqurdur. Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığının demək olar ki, bütün nəsilləri onun «Füzuli şair deyil və xəyalatında əsla təsir yoxdur: ancaq nazimi-ustaddır» fikrinin «tilsimini» açmağa, bu ibarəyə özünəməxsus izah verməyə çalışmış, ancaq sonda demək olar ki, hamı eyni fikrə gəlmişdir: bu məqamda Axundov böyük səhvə yol vermişdir. Yəni bu mülahizə ilə bağlı «Axundzadənin səhvini» görmək asan olsa da, bunun arxasında Azərbaycan bədii təfəkkür tarixinin hansı problemlərinin durmasını incələmək demək olar, heç kəsin ağlını məşğul etməmişdir. Ancaq… məşğul etsə də, etməsə də, bu problem, bu qovğa sayəsində dünya standartları səviyyəsində Azərbaycan nəsri yaranıb formalaşmışdır. Həm də yeni dövr, yeni ədəbiyyat klassika ilə qovğadan doğmuşdur.

Davamı →

Labirintdə üçüncü tərəf — Cəlil Cavanşir poeziyası. (Poeziyada prozaik təhkiyə — çevrədən kənarda)
A.Rembo şair üçün birinci vacib şərti öz dövrünün moderni olmaqda görürdü. Bu formal şərti günümüzün modernizm fotoapartları ilə görüntülədikdə də pikselinin azalmadığını, modernizm bərzəxi olan meta aralığına keçidetmədə daha da yüksəldiyini görmək asandır.
Hiss və duyğuların ifadəsindən yaranan mənzərənin modern çərçivələməyə poetik genişliyindən deyil, mənşə və görüntü eyniliyindən sığışmaması üsulun köhnəldiyinin göstəricisinə çevrilir. Üstəlik emosional qarışıqlığa daxil olan, pessimist qayğılar da öz qara pərdəsini çəkməyə başlayır ki, poetik səhnə genişliyinin yalnız yarısını örtə bilən bu pərdə çəkilərkən pessimistliyin sərgisi halını alır. Kölgə simmetriyasını düzgün işləməmək mütləq ki bəzi poetik ünsürlərin həm görmə, həm də görünmə bucağını örtür.

Davamı →

Allamə Məhəmməd İqbal (1887-1938) Pakistanın mənəvi atası sayılır, amma bu dövlət onun ölümündən sonra, 1947-ci ildə bu böyük insanın arzularının fiziki təzahürü kimi meydana gəlib. Onun yaşadığı dövrdə Böyük Moğolların səltənəti Hindistan Britaniya imperiyasına daxil idi və islami düşüncədə böyük rekonstruksiyalar aparmağa çalışan M.İqbal bu ərazidə ayrıca müsəlman dövlətinin yaranmasını arzulayırdı. «Mən istərdim ki, Pəncəb, Şimal-Qərb vilayəti, Sind və Belucistan vahid dövlət halında birləşsinlər». O, arzuladığı dövləti — «istər padişahlıq parıltısı olsun, istər respublika görüntüsü, dinsiz siyasət tiranlığa aparır» şəklində formullaşdırırdı. Onun ad günü hər il Pakistanda "İqbal günü" kimi qeyd olunur.

Davamı →

Poeziya, ədəbiyyat… təbiətin ölü, cansız halından dirçəlib canlandığı məqamı tutmaq üçün əlləşir və həmişə ilk misra və sətirlərdə ağacların yarpaqları arasından quş civiltisinin eşidilməsini, bayaqdan tutulmuş havanın quşların səsiylə oyanmasını qeydə alır. Ona görə bu ilk misra və ilk sətir səndən bütün gücünü istəyir...
Amma bəzən elə olur ki, içinə dolmuş, səni yazmağa, anlamağa, hiss etməyə sürükləyən nəsnə (aşağıda bəhs edəcəyimiz hekayələrin birində belə bir ştrix var: qız istəyir ahıl kişinin üzündəki göz yaşlarını silsin, amma ürək eləmir, çünki onlar o üzə çox yaraşırdı...) içindən qopan enerjinin ağrısını, iztirab və əzabını sənə hiss etdirmir.

Davamı →