Kayzen

Bu gün gənclərin ən çox istifadə etdiyi texnoloji alətlərdən biri də kompüterlərdir. Telefonlar qədər olmasa da, kompüterlər insanlar arasında olduqca populyardır və demək olar ki, hər iki insandan birində kompüter var. İstifadəsi heç də qəliz olmayan kompüterlər bu gün bütün dünyada istər iş, istərsə də əyləncə məqsədi üçün olduqca geniş istifadə olunur.

Əsasən gənclər arasında ən sevimli alət olaraq məşhurlaşan kompüterlərə maraq böyükdür. Yaşından asılı olmayaraq kompüter istifadə edən hər kəs bilir ki, çox əyləncəli olan bu alət insan üçün çox böyük də fəsadlar yarada bilir. Buna baxmayaraq kompüterlərdən imtina heç də asan deyil.

Maraqlı haldır ki, bu gün valideynlər belə övladlarında kompüter olmasının tərəfdarıdır. Azyaşlıların belə kompüterdən istifadə etdiyi bir dövrdə hansısa uşağa kompüter qadağası qoymaq da mümkün olmur. Azmüddətli istifadə imkanı verildikdə isə uşağı kompüterdən ayırmaq olduqca çətin olur. İstənilən halda kompüter insanın sinir sisteminin dağıcıdı zərbəsi, vaxtın düşməni və aludəçilik üçün ideal bir vasitədir.
Ardı →

“Ögey ana” deyəndə yəqin bir çoxumuzun təhtəlşüurunda uşağı incidən, onu müxtəlif işlərə buyuran əzazil xarakterli qadın obrazı canlanır. Roman və seriallarda da gördüyümüz təxminən buna bənzər rollar bizim düşüncələrimizdəki bu obazı daha da möhkəmləndirir.

Ögey ananın psixologiyası
Ögey anaya istəmədən yüklənən bu imic qadının psixologiyasına birbaşa təsir edən faktordur. Ana daim ona yüklənən bu imicdən hisslərini sıxışdırmaqla, iradlarını bildirməmək kimi müxtəlif yollarla qurtulmağa çalışır. Bu üsullar da nəticə etibarı ilə onun psixologiyasında öz təsirini göstərir.

Normalda bioloji ananın öz övladına tərbiyə prosesində asanlıqla ortaya qoyduğu davranışı ögey analar “səhv başa düşülərəm” deyə ögey övladla münasibətdə sərgiləyə bilmir. Ögey analar bəzən uşağa özlərini qəbul etdirmək naminə uşaqların onlara etdikləri hörmətsizliyin üstündən keçir, ona çoxlu hədiyyələr alır, etdikləri bəzi nadinc davranışları atadan gizlədirlər.
Ardı →

“Bir insanı tanımaq üçün onunla mübahisə edin. Bu zaman həmin insan necə davranırsa, özünü necə aparırsa, onun əsl xasiyyəti də elədir”.

Yəqin ki, bu məsəli çoxlarınız eşitmisiniz. Psixoloqların sözlərinə görə, gələcək sevgilimizi, həyat yoldaşımızı seçərkən bu məsəli göz önündə saxlamalıyıq. Yəni gələcəkdə həyatınızı birləşdirmək istədiyiniz şəxs mübahisə zamanı necə davranırsa, məsələni necə həll etməyə çalışırsa, bu həmin insanın xasiyyətindən xəbər verir.

Sevdiyimiz insan hər zaman ailə quracağımız şəxs olmur. Uzunömrlü ailə həyatı qurmaq istəyiriksə, yalnız ürəyimizin deyil, beynimizin də sözünə qulaq asmalıyıq. Yəni qarşınızdakı insanı nə qədər çox sevsəniz də, münasibətinizin gələcəyi üçün onun xasiyyətinə, çıxılmaz vəziyyətlərdə özünü necə aparmasına diqqət yetirməlisiniz.

Çünki müəyyən yaşdan sonra insanların xasiyyətinin dəyişməsi çətin olur. Əgər sevdiyiniz insan hər dəfə mübahisə etdiyiniz zaman sizi ayrılıqla hədələyir, istədiyi vaxt heç bir əsas gətirmədən çıxıb gedir və mübahisələriniz zamanı sizi dinləməyib öz fikirlərini yeritməyə çalışırsa, bu o deməkdir ki, o insan gələcək ailə həyatında da bundan fərqli davranmayacaq.

Buna görə də sevdiyiniz insanın bütün davranışlarına qarşı səssiz qalmaqdansa, onunla danışaraq aranızdakı mübahisəni həll etməyə çalışın. Əks halda indi sevginiz xətrinə dözdüyünüz çox mübahisələr gələcəkdə münasibətiniz üçün böyük problemlər yaradacaq.
Davamı →

Uşağa yalan danışmağı qadağa qoymaq, yalan danışdığı üçün döymək, cəzalandırmaq heç bir effekt verməyəcək

Hesab olunur ki, uşaqlar saf olduğundan hər şeyin düzünü deyir. Amma onlar da tez-tez yalan danışırlar. Mütəxəssislər bildirir ki, yalan danışmaq uşağın təxəyyül dünyası ilə bağlı olsa da, psixoloji problemlər üzündən də olur.

Psixoloq Arzu Qurbanovanın sözlərinə görə, bəzi valideynlərin uşaqları o qədər yalan danışırlar ki, ətrafdakılar bu haqda bilirlər: «Valideynlər övladlarının bu cür hərəkətinə görə çox utanırlar. Onlar əksər hallarda uşağın niyə yalan danışdığını başa düşmürlər. Bəzi valideynlər isə uşağın nə vaxt yalan, nə vaxt düz danışdığını anlaya bilmirlər. Səbəbindən asılı olmayaraq, valideynlər uşaqların yalan danışmağına mənfi baxırlar».

A.Qurbanova bildirib ki, övladına diqqətli olan valideyn hər cür uşağını yalan danışmaqdan tərgitməyə çalışır: «Elə də olur ki, valideyn hər cür üsula əl atsa da, uşaq yenə də yalan danışır. Elə təəssürat yaranır ki, uşaq yalan danışmasa, yaşaya bilmir. Nə cəzalar, nə söhbət uşağın yalan danışmağının qarşısını alır».

Uşağa səmimi olmağa kömək etmək üçün nə üçün yalan danışdığını başa düşmək lazımdır. Uşağın yalan danışması onun problem yaşamasına da işarə edir. Uşaqlar arasında yalanın ən geniş yayılmış səbəblərindən biri cəzalanmadan qorxmaqdır. Uşaq düzünü dedikdə döyüləcəyindən, cəza alacağından və ya sevgidən məhrum olacağından qorxduğu üçün yalan danışmağa başlayır. Misal üçün, uşaq yeni oyuncağını qırıb. Cəzalanacağından qorxduğu üçün oyuncağı gizlədir.
Ardı →

Uşaqlar əvvəlki kimi «səni leyləklər gətirdi» yalanına inanmır!… Mütəxəssislər, ailələrdən cinsi təhsili uşaqlarının anlaya biləcəklərisəviyyədə evdə verməyə başlamalarının əhəmiyyətinə diqqət çəkir.

Cinsəlliyin həyatımızın ən əhəmiyyətli parçalarından biri olduğunu söyləyən Cinsi Sağlamlıq İnstitutu Dərnəyi (CİSED) Ümumi Başçısı Dr. Cem Keçə; «Bu səbəblə adamın cinsəlliklə əlaqədar məlumatlarını, düşüncələrini, dəyər mühakimələrini, tutumlarını və bacarıqlarını necə, hansı şərtlərdə və kimlərin təsirləriylə öyrənmiş olduğu çox əhəmiyyətlidir. Cinsəlliklə əhəmiyyətli olan 4 mövzu vardır. Bunlar; ayıb, qadağan, günah və maraq duyğusudur. Biz bunlara cinsəllikdə məhşərin 4 atlısı adını veririk.

Məhşərin 4 atlısı, adamın içində olduğu ailədə başlayan və ictimai ətrafıyla davam edən bir şəbəkə tərəfindən adam fərqinə belə çatmadan ona öyrədilə bilər. Adam yetkinlik çağına gəldiyində artıq yalnız öz impulslarıyla deyil bu öyrənilmiş ictimai dəyər mühakimələriylə birlikdə ilk cinsi yaxınlaşmalarına başlar. Bu baxımdan baxıldığında cinsəllik hər kəsin doğulduğu andan etibarən həyatında özünəməxsus yer etməyə başladığı üçün ilk cinsi təhsil ailədə yəni evdə başlamalıdır.

Cinsi orqanların əl, qol, qıç, ağız kimi adama aid görülmədiyi, baxılmaması, toxunulmaması lazım olan qadağanlı sahələr olduğu mesajını alan bir uşaq; cinsəlliylə bağlı maraq duyğusuyla ayıb, qadağan, günah və pis mesajını öyrənə bilər; bədənini kəşf etmə yerinə bədəninə xariciləşə bilər və irəlidəki cinsi həyatında vajinismus, orgazm ola bilməmə, erkən boşalma və ya sərtləşmə pozuqluqları kimi cinsi problemlər yaşaya bilər. Həyatın ən kefli yanlarından biri olan cinsəllik, bir qayğı və stress qaynağı halına çevrilə bilər» dedi.
Ardı →

Oyun uşaqları tanımaq üçün ən yaxşı vasitələrdən biridir. Çünki onlar oynadıqları oyunlarda öz fikir, duyğu və düşüncələrini, ətrafdakı insanlara qarşı münasibətlərini, eyni zamanda baş verən hadisələri necə anladıqlarını büruzə verirlər. Həm dil, həm də hərəkətləri ilə nümayiş etdirdikləri davranışları onların əsl simalarının üzə çıxmasına xidmət edir.

Doğrudur, uşaqlar bütün davranışlarında özlərini ifadə etmirlər. Yəni bir çox hallarda onlar kimləri isə təqlid edirlər. Ancaq bu təqlidçiliyə uşaqların duyğu və düşüncələrinin də əlavə olunduğu əsla unudulmamalıdır.

Əslində uşaqların belə təqlidi davranışları onların "şəxsiyyətlərinin" üzə çıxmasına kömək edir. Uşaq oyun zamanı sözləri, reaksiyaları, səs tonu, mimikaları ilə duyğularını canlandırır. Yəni oyun bir növ uşaqların dilidir: o, oyunlarla danışır, özünü ifadə edir.

Məsələn, uşaq anasının hər hansı bir davranışından əsəbləşmişdirsə, ondan qisas almaq istəyirsə, oyunda özü ata rolunu oynayacaq və ana rolunu oynayan uşaqdan acıq çıxmaq istəyəcək. Və ya qardaşına qısqanclıq edən uşaq əlindəki gəlinciyi qardaşına bənzədərək ona əziyyət verəcək.

Ardı →

Körpəlik (1-3 yaş arası) 
Boşanmanı bu yaşlar arası uşaqlar necə başa düşər?

Ana və atadan birinin evdən getdiyini bilir, amma səbəbini başa düşmürlər.
Bu yaşlar arası uşaqların boşanmaya qarşı münasibətləri:

— Əvvəlkinə baxanda daha tez-tez və çox ağlayırlar.
— Yuxu problemləri;
— Yerini islatmaq və yenidən barmaq əmməyin başlaması;
— Valideynlərindən ayrı qalanda qorxu və narahatlıq hiss etməsi;
— Əsəb gərginliyi;
— Dişləmək və narahat edici hərəkətlər. 

Bu vaxt valideyinlər nə edə bilər?
— Əvvəlki kimi gündəlik yaşayışı pozmadan elə də yaşamağa davam etməlidirlər.
— Hər dəqiqə narahat görünməmək və uşağı inamlı ailə çərçivəsində böyütməlidirlər.
— Ana və ata ayrı-ayrılıqda olsa da uşağa vaxt ayırmalıdır. 
Ardı →

“Romeo və Culyetta” effekti
Valideynlərin və ya başqalarının-klassik dildə desək əğyarın-iki sevən adamı ayırmağa cəhd göstərməsi nəticəsində onların bir-birinə məhəbbətinin artması. Bu fenomeni özümünkiləşdirsək “Leyli və Məcnun” effekti də demək olar.
Ardı →

Necə danışmalıyıq, ki uşaq bizi dinləsin?” və “Necə dinləməliyik ki, uşaq bizə hər bir narahatçılığını anlatsın?”- bu kimi suallar valideynləri çox düşündürür.
Bəzən, biz valideynlər uşağın hisslərinə fikir vermirik. Məslən, ata futbol verilişini izləyir və bu zaman oğlu narazı halda ona müraciət edir:

— Ata, Orxan məni vurdu, məndə onu vurdum, sonar o məni...

Ata gözlərini televizordan çəkməyərək uşağa deyir:

— Davam elə!

— Yox, sən məni dinləmirsən.

— Mən həm səni dinləyirəm, həm də futbola baxıram. Davam elə!

Bu zaman uşaq başını aşağı salır və deyir:

— Yaxşı, bu o qədər də vacib deyil.

Razılaşın ki, bu vəziyyət sizə də tanışdı. Çoxumuz uşaqlıda bununla üzləşmişik. Buna baxmayaraq, uşaqlıqda valideynlərimizin bizi dinləməsinə, dərdimizə şərik olmasına ehtiyacımız olub. Ona görə də hər bir valideyn öz övladına hisslərini anlatmağa imkan yaratmalıdır.
Bunun üçün aşağıdakı qaydalara riayət etmək lazımdır:
Ardı →

Belә bir optimist hәyat tәrzi vardır. Bu günlә yaşamaq. Ay dostlar, gәlin siz dә, mәn qarışıq bir vәrәq götürәk. Orada sadalayacağım şeylәri yazaq vә әmәl edәk. Әgәr sizdә müәyyәn bir vaxtdan sonra (әn azı 40 gün) hәr hansı bir dәyişiklik olmasa mәnә nә deyirsiz, deyin. Proqramın adı «Mәhz bu gün»dür.

1. Mәhz bu gün mәn xoşbәxt olacağam. Linkolnun sözü olmasın, insanlar xoşbәxt olmaq üçün nә qәdәr qәrarlıdırlarsa, bir o qәdәr xoşbәxtdirlәr. Xoşbәxtlik bizim içimizdәdir. Onu kәnarda axtarmaq lazım deyil.

2. Bu gün mәn hәr şeyi olduğu kimi qәbul edәcәyәm. Yәni hәr şeyi öz arzu vә istәklәrim әsasında olmasını kәnara qoyacam. Ailәmi, dostlarımı olduqları kimi sevәcәyәm.
Ardı →