Kayzen

Söhbətimiz uşağının doğulmasını istəyib-istəməməsindən asılı olmayaraq, bütün hamilə qadınlarda baş verən psixoloji dəyişikliklərdən gedəcək. Bu psixoloji dəyişikliklər hamiləlik dövründə baş verən fizioloji dəyişikliklər qədər qaçılmazdır. Həmçinin hamiləlik prosesinə uyğunlaşmaq və uşağı dünyaya gətirməyə hazır olmaq üçün əhəmiyyətlidir.

Doğumaqədərki prosesdə qadın müəyyən psixoloji inkişaf yolunu keçir. Bu yol qadının öz hamiləliyini dərk etməsindən başlayaraq onunla əlaqədar dəyişiklikləri qabul etməsindən, sonda uşağı dünyaya gətirməklə onu bir daha bətnində daşımamayacağı həqiqəti ilə barışmasında və ömrünün qalan hissəsini onunla paylaşacağı ilə qərarlaşması ilə bitir. Şərti olaraq bu dövrü üç mərhələyə bölürük.

Birinci mərhələdə qadın öz hamiləliyini, yəni yeni vəziyyətini və onunla əlaqədar baş verəcək dəyişiklikləri qəbul etmək ərəfəsində olur. O, ana olmaq statusu ilə baş verən fizioloji dəyişikliklərə uyğunlaşmağa çalışır. Həm orqanizmdə, həm də psixikada tamlığı qoruma mexanizmi fəallaşır. Bədəndə baş verən oyanıqlığa psixi struktur uyğunlaşmağa başlayır. “Mən” və uşaq arasında tamlaşma baş verir.

Adətən hamilə xanımlar deyir: “Mən alma istəyirəm, biz meyvə istəyirik.”, “Biz acmışıq, amma hər şeyi də yemirik.” Yəni ana nə edirsə uşaq üçün edir, onun üçün daha düzgün yeyir, lazımınca yatır, dincəlir və s. Uşaq onun içindəki bir “Mən”ə çevrilir. Ana müsiqiyə qulaq asır, idmanla məşğul olur, dualar oxuyur, quran oxuyur. Qorxulu filmlərə baxmır, gözəl mənzərəli yerlərdə olmağa çalışır. Eyni zamanda bu dövrdə anada reqressiya (uşaqlıq dövrünə qayıtma) baş verir. Ouşaqıq illərini, anası ilə keçirtdiyi vaxtları xatırlayır, onları təkrarən yaşayır.
Ardı →

Aqressiyanın müxtəlif növləri və dərəcələri vardır. Kimdə isə bu özünə olan sonsuz inamsızlıqdan formalaşır, insanın ətrafdakılara münasibətində, sərt davranışlarda, kimdə isə bu laqeyd davranışında ifadə oluna bilinər. Bu halda insanda aqressiya gizli olaraq, “sakit” formada keçir. Kimdə isə bu ana südü ilə verilib, həyata baxışı “yalnız güclülər haqlıdır”, “güc qalibdir” kəlmələri çərçivəsindən qaynaqlanır. Kimdə isə bu yeganə ünsiyyət vasitəsidir. O, özünü ifadə etmək üçün, diqqətə alınmaq üçün, tanınmaq üçün aqressiv davranışlardan, fiziki üstünlüklərindən istifadə edir.

Hər bir halda aqressiya boş yerdə yaranmır. Bu bir növ dərin travmadan qaçmaq üçün müdafiə olunma mexanızmlərindən biridir. Onlar başqa cür davrana bilmirlər. Aqressiyanın əsasında təmin olunmamaq, uğursuzluq, təəssüfkeşlik, ümidsizlik, həyata etiraz durur. Çox vaxt aqressiya uşaqlıqda gərəkli şəkildə alınmayan, verilməyən sevginin boşluğunda cücərməyə başlayır. Zaman-zaman bunu cəmiyyətdəki laqeydlik, qəbuledilməzlik daha da qüvvətləndirir.

Yazıda aqressiyanın əlamətləri aşağıdakılardır:
İlkin olaraq yazının sahədə mövqeyinə nəzər salmaq lazımdır. Əgər yazı dar, bir sıx kütlə təəssüratı verirsə, sanki bir yumyuqdur, bu aqressiyanın ilk əlaməti sayılacaq. Bu zaman sətrlər və sözlər arasındakı məsafələr az, ya da heç olmayacaq. Sətrlər və hərflər bir-birinə qarışmış olacaq.
Ardı →

Bəzən insan dünya işlərinə o qədər aludə olur ki, özünü bir canlı varlıq kimi deyil, bir robot kimi görməyə başlayır. Belə halda o öz bədənini, ruhunu və təəssüf ki mənəvi aləmini də unudur.İnsan başqa insanlar kimi yaxşı yaşamaq üçün, karyera üçün və s. dünya işləri üçün yaşamağa başlayır. Bu da öz növbəsində müxtəlif faciəvi sonluqlara gətirir. Ən böyük faciyə isə insanın qəfil səhhətinin pozulmasıdır. Insan bunu qəfil hesab edir, amma bədəni onu dəfələrlə xəbərdarlıq etmişdir: qızdırmalar, tez-tez qripə tutulmalar, baş ağrıları, ürək sancıları, baş gicələnmələri və s. Sadəcə o hər şeyi qulaq ardına salmış və səhhətinin bərpasını hər zaman arxa plana atmışdır.

Bizim bədənimiz bizimlə xəstəliklərin, müəyyən fiziki narahatçılıqların vasitəsilə danışmağa başlayır. Bu zaman ən gözəl addım bizim öz təfəkkür tərzimizi, özümüzə qarşı hərəkətlərimizi, diqqətimizi dəyişdirmək olardı. Acı çəkərək bədənimiz bizə fiziki, emosional və ya əqli yorğunluq limitinə çatdığımızı xəbər verir.
Ardı →

İstənilən insan bu sindromu özündə aşkar edə bilər. Bunun üçün aşağıdakı əlamətlərin ən azı dördünün olması kifayətdir:
1. Qeyri-stabil emosionallıq səbəbsiz əsəbilikdə və kobudluqlarda ifadə olunursa.

2. Tez hiss edilən baş ağrıları və ya baş gicələnmələri;

3. Yuxunun pozulması və ya tez-tez qəfil oyanmalar;

4. Gözlərdə ikili görmə və ya gidişmə halları;

5. Ürək döyüntürinin artması, taxikardiya halları;

6. Əllərdə barmaqların keyiməsi və ya donması halları.

İkinci dərəcəli əlamətlər isə:
1. boyun əzələlərinin sərtləşməsi,

2. kürək nahiyədə ağrılar,
Ardı →

Qərb psixoloqları bir çox allergik xəstəliklərin səbəbini psixoloji pozuntularda axtarırlar. Allergiyanın müalicəsi üçün ayrılan xərclər öz bəhrəsini vermir. Hələ ki, tam olaraq bu xəstəliyin səbəbini və sağalmasını təmin edən mütəxəssis yoxdur.Hal-hazırda “Bu nədir, niyə mövcuddur?”sualı da cavabsız qalın.Avstrayalı psixiatrlar, psixoanalizin 100 illik ənənələrinə əsaslanaraq iddia edirlər ki, “allergiya” sadəcə nəticədir. Səbəbi isə ucun 300 allergiyalı xəstə üzərində eksperimetn aparılır.

Nəticədə, müəyyən olundu ki, ən çox allergiyadan əziyyət çəkən insanlar konservabtdırlar və həyatdakı istənilən yeniliyə və dəyişikliyə qarşı qorxu hissi ilə yanaşırlar.Bu tip insanlar böyük ailələrdə, yüksək himayə və diqqət altında böyüyüblər.Onların tərbiyəsi ilə daha çox narahat təbiətli ana və nənələri məşğul olub.İstənilən dəyişikliklər və yeniliklər bu ailədə böyük səsküylü hadisə kimi qəbul edilib.Hətta bu yeniliklər xoş olsa belə böyüklər bunu çox müzakirə edirlər.Nəticədə,uşaqda istənilən yeniliyə,bilinməzliyə qarşı neqativ həssaslıq formalaşıb. Tədricən bu vərdiş halına gəlib. Yazın gəlməsi, çiçəklər, yeni yataq dəsti, tanış olmayan ətir və s bu kimi yeniliklərə allergik reaksiya somatik, bədəni müqavimət yaradırş

Eyni zamanda qeyd olunur ki, allergik insanlar karyerada pillələlərində daha çox çətinliklərə qarşılaşır, uyğunsuzluğa düçar olurlar.

Həmçinin bəlli olmuşdur ki, qıdaya allergiyası olan insanlar yaxınlıqdan, bağlanmaqdan daha çox qorxurlar, baxmayaraq bunu çox istəyirlər.

Toza və suvağa alergiyası olanlarda itə kloustrofobiya elementləri (qapalı yerdən qorxmaq) müşahidə olunur. Sual doğrulur: niyə?
Ardı →

Ailədə nə baş verirsə versin,əksər hallarda uşaqların həqiqəti bilmək hüququ var. Baş verənləri olduğu kimi qəbul etmək böyüklərin özü üçün çətin olduğu bir anda bunu gərəkdiyi şəkildə uşaqlara necə söyləmək olar…

“İnana bilmədiyiniz, qəbul etmədiyiniz hadisə və hallara uşağin reaksiyasi necə olacaq?“, ”Bunda bizi necə günahlandiracaq?” kimi suallara cavab axtarmaq mövcüd vəziyyətə elə dözülməzdir ki.

Ardı →

İntihar baş verəndə intihar edənin ailəsi və ətrafı şok keçirir və həmişə “ heç ağlıma gəlməzdi, o qədər xoşbəxt görünürdü ki,..” kimi sözlər deyirlər. Ümumiyyətlə hər hansı bir adamın intihar edəcəyini hiss etmək, bilmək çox çətindir, amma onun davranışlarındakı dəyişiklikləri yaxından müşahidə etsək və intihar göstəricilərini bilsək o zaman bunu bilərik; intihar edəni daim izləmək, ən kiçik bir dəyişiklikdə intihar edə biləcəyini fikirləşərək psixoloqla, psixoterapevtlə görüşmək əsas şərtdir.

İntiharın aşağıdakı göstəriciləri qeyd olunub. Unutmayaq ki, insanlar fərqli olduğundan tək bir “intihar tipi adam” yoxdur.

1. Özünə qapanma — Həmin adam heç kimlə münasibət qurmaq istəmir və tək qalmaq üçün əlindən gələni edir. Tamamilə daxilə, içə qapanır. İşdə problemlər, işə gəlmək istəməməsi, məktəbdə aşağı qiymət alması şagirdin məktəbdən qaçma istəyini artırır. Ümumiyyətlə belə adam özünün zövq aldığı işlərlə belə məşğul olmaq istəmir. Bu da həmin adamın ruh halında pozuntunun olmasına işarədir.

2. Bədbinlik — Hamı aradabir özünü yaxşı və pis, xoşbəxt və bədbəxt hiss edə bilər. Amma bir gün həddən artıq xoşbəxt görünür, sabahı gün dərin bir bədbinlik hissi yaşayırsa və ruh vəziyyəti bu qədər tez bir zamanda dəyişirsə bu siqnal işarəsidir. Çox bədbin və neqativ bir davranışdan sonra coşğulu, enejili və pozitiv olması intihar göstəricisi ola bilər. Ola bilər ki, həmin adam intihar etməyə qərar verib və öz durumunu belə həll etdiyi üçün çox sevinir.

3. Həyatdakı travma keçidləri — Qocalmış bir adamda həyat yoldaşından ayrılmaq və ya bir yaxınının ölümü intihar etməsi üçün səbəb yarada bilər. İşini itirmə və ya maliyyə problemlərini həll edə bilməyəcəm düşüncəsi də intihara yönəldici bir vəziyyət ola bilər.
Ardı →

Yəqin ki, çoxlarınız bu sualı düşünməyin gərəksiz olduğunu fikirləşərək təbii ki, Allahım, valideynlərim, qohumlarım, dost və ya rəfiqələrim, sevgilim və.s deyə cavab verəcəksiniz. Gəlin daha dərindən düşünək. Biz onları yoxsa özümüzü daha çox istəyirik?

Hekayə: Bir kişi ölüm ayağında olur. Onun ailəsi, uşaqları, bütün qohum-qardaşları, dost-tanışları başına yığışıb ağlayırlar. Kişinin arvadı: Ay kişi, sənsiz biz necə yaşayacağıq, bizə kim baxacaq deyə ağlayır. Uşaqları: ata sən bizi qoyub, hara gedirsən deyib atasının boynunu qucaqlayırlar. Sonra sıra ilə qohum-qardaşları kişiyə yaxınlaşıb sən bizə çox kömək edirdin, indi sənsiz çətin olacaq deyirlər. Ən sonda kişinin dostu gəlir sən çox yaxşı insansan, dürüstsən, mərdsən, bu qədər tez getməyə layiq deyilsən deyir. Kişi son sözlərini belə tamamlayır: Hamınız sağ olun. Amma hamınız mən sizə lazım olduğum üçün getməyimi istəmirsiniz. Təkcə dostum mənim tez getməyə layiq olmadığımı dedi.

Əziz oxucular əslində doğrudanda biz ətrafımızdakıları bizə lazım olduğu üçün, bizi sevdikləri üçün yəni, özümüzə görə sevirik. Heç kəs özündən artıq heç kimi istəmir. Çox vaxt valideynlərimizdən bu sözləri eşidirik. Mən sizin üçün yaşayıram, sizsiz mən yaşaya bilmərəm. Fikir versək valideyn də özünün xoşbəxt yaşaması üçün bunu istəyir. Övladlarının xoşbəxt olması valideynin xoşbəxt olmasıdır deməkdənsə valideynin xoşbəxt olması üçün övladın xoşbəxtliyi bu vacibdir, gərəkdir. Çünki sizə bütün ömrünü sərf edib, indi də haqlı olaraq qarşılığını gözləyir. Bir növ valideynlər əkin sahəsində işləyən kəndliyə, övladları isə əkin sahəsində götürülən məhsula bənzəyir. Kəndli gecə-gündüz sahədə işləyir, günün qızmar istisində, yağışında, qarında əziyyət çəkir ki, vaxtı gələndə yaxşı məhsul əldə eləsin. Biz övladlar da valideynlərimizin məhsuluyuq.
Ardı →

İnsanı sosiallaşdıran başlıca amil ünsiyyətdir. İlk baxışdan sadə görünən bu qavram əslində incəliklərlə dolu çox çətin bir bacarıqdır. Ünsiyyət təlabatı bütün canlılarda – heyvan, bitki və insanlarda mövcuddur. Amma bizi digər canlılardan fəqləndirən ən mühüm xüsusiyyət ünsiyyəti şüurumuzla mükəmməl şəkildə ifadə etməyimizdir.

Sual olunur; Ümumiyyətlə ünsiyyət deyəndə nə başa düşürük? Gəlin bu məsələyə birlikdə aydınlıq gətirək. İnsan bir fikri başqasına çatdırmaq, hər hansı bir fikrə münasibət bildirmək və ya münasibəti öyrənmək üçün ünsiyyətə girir. Dolayısı ilə özünü ifadə etməyə, aktuallaşdırmağa çalışır. Bu səbəbdən də ünsiyyət bizim cəmiyyətdə mövqemizi təyin edən ən mühüm faktordur. İnsan ifadə edilə bildiyi qədər insandır. Çünki bu keyffiyəti ilə o, gözəl valideyn və dost, yaxşı işçi və ya heç kim tərəfindən sevilməyən bir şəxs ola bilər.

Psixologiyada ünsiyyət hər zaman aktual olan bir problem olmuşdur. Bütün psixoloji məktəblər zaman-zaman problemə diqqət ayırmışlar. Bu məktəblərdən biri də keçən əsrin 70-ci illərində yaranmış NLP (Neyro Linqvistik Proqramlama)-dir. Bu istiqamətin nümayəndələri ünsiyyət prosesini geniş şəkildə izah edirdilər. Onlar ünsiyyəti sözlü (nitq) və sözsüz (bədən dili – jest və mimikalar) deyə 2 növə ayırırdılar.
Ardı →

Altı əlsıxma nəzəriyyəsi – dünyada istənilən iki şəxsin öz ətrafındakı təqribi 5 insan vasitəsilə tanış olduğu barədə nəzəriyyədir.

Nəzəriyyə 1969-cu ildə amerikan psixoloqlar Stenli Milqrem və Ceffri Travers tərəfindən irəli sürülmüşdür. Onlar tərəfindən təklif edilən hipotez ondan ibarətdir ki, istənilən insan öz tanışı vasitəsilə planetin hər hansı bir yerindəki bir insanla tanışdır. Ümumilikdə bu tanış əhatəsi 5 insandan ibarət olur.

Milqremin araşdırması iki amerikan şəhərini əhatə edirdi. Bir şəhərin sakininə digər bir şəhərdə yaşayan müəyyən bir insanlara çatdırmaq üçün 300 zərf verilir. Bu şəxs zərfləri digər şəhərdəki insanlara öz tanışları və qohumları vasitəsilə çatdırmalı idi. Bostona 60 zərf gəlib çatır. Milqrem hesablamalar apararkən müəyyən edir ki, orta hesabla hər bir zərf 5 insandan keçərək öz sahibinə çatmışdır. Və beləliklə də, “altı əlsıxma nəzəriyyəsi” yaranmışdır.
Ardı →