Qadınların düşməni qadınlardır

Ötən il məlum aksiyada “Kimə istəsəm verərəm” məzmunlu plakat qaldırmaqla feministlər özlərinə çox ağır zərbə vurdular. Feministlər o məşhur və məşum plakatla özlərinə elə bir zərbə vurdular ki, heç yüz min adam bir yerə yığışıb, sözü bir yerə qoysaydılar, onlara elə ağır zərbə vura bilməzdilər. O plakat xeyli adamda ikrah hissi oyatdı, xeyli adamı qorxutdu, xeyli adamı diksindirdi. Xeyli adamda müəyyən mənada haqlı olaraq (təbii ki, onların pəncərəsindən baxanda) belə bir fikir, belə bir təəssürat yarandı: bir dəstə əxlaqsız, tərbiyəsiz adam bizim ailə dəyərlərimizi dağıtmaq, qızlarımızı pis, pozğun yola çəkmək istəyir.

Davamı →

Nifrətsiz feminist

  • Qadın
Sevda Sultanova ilə “büsthalterin qadınların həyatındakı rolu”ndan bəhs edən söhbət videomuzdan sonra xeyli adamın qəzəbinə tuş gəldik. Açığı, biz lap əvvəldən linçlənmə riskimizi nəzərə almışdıq, lakin bu qəzəbin LGBT icmasının üzvləri və dəstəkçiləri tərəfindən olacağını ağlımıza gətirməmişdik.
Videodan sonra tanıdığım bir neçə LGBT aktivisti tərəfindən qınanıldım, maraqlısı budur ki, bu şəxslərin xeyli hissəsi feministdir. Həmçinin öz qəzəblərini bizi “TERF” (trans-exclusionary radical feminist) adlandırmaqla göstərdilər. Mənası trans qadınların qadın olmadığını düşünən radikal transfobik feminist deməkdir. Etiraf edim ki, mən bu abbreviaturaya birinci dəfə idi rast gəlirdim və ilk dəfə kimlərsə mənə radikal feminist deyirdi. Bu mövzu ətrafında düşündüm, özümə, tərəfdaşı olduğum ideologiyaya çoxlu suallarım yarandı.

Davamı →

Qadın və ailə zorakılığı

Ailə zorakılığı məfhumu son vaxtlar ortaya atılmış bir mövzudur və bu mövzu ətrafında mübahisələr günü-gündən artmaqdadır. Ələlxüsus da medianın kişi ağalığı adlandırdığı bu mövzu ilə bağlı hay-küy getdikcə çoxalır. Hətta bu anlayış qanun və şəriət baxımından bir çox informasiya vasitələrinə də təsir etməkdədir. Biz də öz növbəmizdə bu məsələni işıqlandırmağı münasib gördük və Əllamə Seyid Əli Fəzlullaha bu barədə bir çox suallarla müraciət etdik.

Davamı →

Qadın hüquqları, müasirlik və Azərbaycan reallığı

Dünyada insan hüquqları, onların müdafiəsi, xüsusilə qadın hüquqları ilə bağlı aparılan tədbirlər bu gün önəmli yerlərdən birini tutur. Azərbaycanda da bu istiqamətdə, xüsusilə qadınların hüquqlarının müdafiəsi istiqamətində intensiv işlər görülür.
Ümumiyyətlə qeyd edilməlidir ki, Amerika və əksər Avropa ölkələrində zərif cinsin nümayəndələri seçki hüququndan məhrumkən 1919-cu ildə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə qadına kişilərlə bərabər seçkilərdə iştirak etmək hüququ verilirdi.
Azərbaycan 1991-ci ildə öz dövlət müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra da mülki cəmiyyətin inkişafında və müstəqil dövlətin qurulmasında qadınların rolu artmağa başlayıb.
Davamı →

Hamilə qadınların və anaların hüquqları

Hamiləlik və əmizdirmə dövrü hər bir qadın və onun ailəsi üçün çox çətin və məsuliyyətli bir dövrdür. İşləyən və ya təhsil alan qadınların bu dövrdə məsuliyyətləri daha da artır. Üstəlik bəzi problemlərlə də üzləşirlər. Çünki, hamiləlik vaxtı qadınlar gərgin iş rejimində çalışa bilmir, əmizdirmə dövründə isə hər 2–3 saatdan bir körpənin yanında olmaq lazım gəlir.

Bu çətinlikləri aradan qaldırmaq üçün dövlətlər analara bəzi güzəştlər tətbiq edir, onlara xüsusi hüquqlar verirlər. Bu hüquqlar əmək, cinayət, ailə və s. məcəllələrdə öz əksini tapır.

Lakin təəssüf ki, bəzən anaların öz hüquqları ilə bağlı məlumatları olmur və bəzi iş yerlərində onların bu hüquqları çox tez–tez pozulur. Bunları nəzərə alaraq, biz Azərbaycan Respublikasının Əmək Məcəlləsində hamilə qadınların və süd verən anaların hüquqları ilə bağlı bəzi məqamları oxucularımızın diqqətinə çatdırırıq.
Davamı →

Boşanmiş qadina "JEK"dəki təklif

 

«Bu urusun orospuları da kitab okuyor...” Bu sözlər çox sevdiyim bir türk filmində (“Sonbahar”) kiçik bir qəsəbənin kitab mağazasından kitab alıb çıxan qadının arxasınca satıcı kişinin dediyi sözlərdir.

Xalqın kütləvi şəkildə kitabdan uzaq durduğu və ya məqsədli şəkildə uzaq tutulduğu bir zamanda fahişə (orospu) sözü mahiyyətcə mübahisəlidir. Savadsız cahil kütlənin içində hər kəs öz qafasına görə əxlaq parametrləri cızır. Və bunlar üçün heç bir kitaba sığmayan kriteriyalara uyğun gəlməyən hər kəs fahişədir. Deməli bu “oxumamış alimlər”imizin ayrı-ayrılıqda da olsa düşüncələrini ümumi belə izah edə bilərik.

İctimai yerdə saqqız çeynəyən, gülən, açıq-saçıq geyinən çox vaxt sadəcə fərqli, zövqlü geyinən, həyatını ətraf mühitə hesablamayıb öz istədiyi kimi, öz doğrularıyla yaşayan, küçədə qısıla-qısıla getməyən, kişi görəndə başını utancaq halda aşağı salmayan, kompleksləri olmayan, özünü cəmiyyətdə ikinci sinif varlıq kimi hiss etməyən, bütün həyat və yaradıcılığı ərə gedib, uşaq doğub, ərinə qulluq etməkdən ibarət olmayan, öz ayaqları üzərində durmağa çalışan, hüquqlarını bilən və yeri gələndə tələb etməyi bacaran və s. xanımlar potensial fahişələrdir.

Belə qadınlarla yalnız qeyri-ciddi münasibətlərə can atmaq olar. 
Sadaladığım “normativ”lərin heç birinin kişilərimizə aidiyyatı yoxdur. Yəni əxlaq sandıqları yalnız qadınlara aiddir. Əxlaq aaa!

Axı bu namus bəkçilərinə necə qandırasan ki, əxlaqsızlıq insanın özünə aid həyatını, ruhunu, cismini öz istədiyi kimi yaşamasına və zövq almağa çalışmasına mane olmaq, başqalarının özəl həyatına müdaxilə etmə haqqını özündə görməkdir. 

Sözü gedən filimdəki kitab satan kişi, qəsəbənin barında işləyən, bədənini sataraq həyatını qazanan qadın obrazları bugünkü real həyatımızda nə qədər aktualdır? Amma mənim heç bir halda insanımıza fahişə deməyə dilim varmır.

Məncə adamlar fahişə olmur. Adamlar cahil olur, savadsız olur, nadan olur, bədbəxt olur, yazıq olur, fahişə şərtlərin, fahişə sistemin, fahişə mühitin sayəsində.

Mütaliəyə, sivilizasiyaya maraqlı, meylli qadınlarımızın bu manqurtlaşdırılmış kütlənin arasında özünü yadplanetli kimi qərib, tənha, yabançı hiss etməsi normaldı. Nə qədər dirənirsən dirən, zamanla bu cəmiyyətlə aranda uçurum yaranır. Sənin oxuduğun kitabların ruhuna hopmuş ətri bu kitabsız adamların üfunət qoxulu ortamında qəbul olunmur. Təklənirsən, dışlanırsan...

Bəzən elə özləyirəm ki, uşaqlıq illərimi. Cənnət kimiydi dünyamız. Qarışıb oğlan uşaqlarına oynamağımız, çayda çimməyimiz, güləşməyimiz...

Cinsəllikdən bixəbərdik. Sonra başladı möcüzəvi aləmimizin sehri pozulmağa.

Artıq ətrafımızdakı adamlar başladılar öz baxışlarıya bizə aramızdakı fərqləri izah etməyə, sərhədlər cızmağa. Artıq biz sadəcə adam olmadığımızı anlayırdıq. Artıq çəkinməyə, utanmağa məcbur hiss edirdik özümüzü.

Kişilərin sayəsində biz qadın olduğumuzu anladıq həmişə. Həm pis, həm yaxşı mənada. 

Bu yerdə yadıma öz başıma gələn bir hadisə düşdü.

Yoldaşımdan ayrılalı uzun zaman olmuşdu. Artıq həyətdəki zibil qutularının yanında yatan pişiklərə üzüm doğma gəlirdi. Bazardan ət, kartof və soğanın yaxşısını almaq, qiyməti endirmək üçün bayağı ağızlı kişilərlə çənə döyməkdən utanmırdım...

Sənəd-sünədə adi bir möhür vurdurub qol çəkdirmək üçün idarələrə gedib qarnı eyvan kimi qabağa çıxmış qırmızıyanaq, ətsifət kişilərin ürəkbulandırıcı baxışları altında saatlarla gözləməyə, yeri gəldi-gəlmədi bu adamların ən iyrənc təkliflərini eşidib var gücümlə qışqırmağa, söyməyə, sonra əlimdəki sənədlərə tüpürüb yol boyu allaha, valideynlərimə, eks ərimə, özümə lənətlər yağdıra-yağdıra evə gəlməyə öyrəşmişdim. 

Bir gün səhər tezdən zibil dolu torbaları atdıqdan sonra oğlumu bağçaya qoydum. Dönərkən beynimdə mağazadan alacağım ərzaqların siyahısını tuturdum. Yenicə köçdüyüm lakin hələ qeydiyyata düşmədiyim küçədəki “JEK”ə nə vaxt çatdığımı bilmədim. İçəri girib stol arxasında əyləşən kişidən yaşayış yerindən arayış istədiyimi bildirdim.

Qeydiyyata düşmədiyim üçün arayışı yaza bilməyəcəyini dedi.
Xahiş-minnət… Vəzifədə işləyən bir qadın qohumumun adını verib, qanunla mümkün olan şeyə razı sala bildim adamı. Kişi arayışı yazıb dedi:

– İndi müdir burda yoxdu. Gələndə, peçatlayar, keçib götürərsiz.

Həmin gün işlərim çox idi, odur ki, ona dedim:

– Xahiş edirəm… Uşağı qoyub tez-tez gələ bilməyəcəm. Dəqiq bir saat deyin gəlib götürüm.

Kişi oturduğu yerdən mənə tərəf əyilib asta səslə bildirdi:

– Qapını örtün, bir söz deyim sizə.

Yəqin pul istəyəcəyini fikirləşib əlimi çantama uzatdım.

Sakit səslə davam etdi:

– Siz allah səhv başa düşməyin (Adını çəkdiyim vəzifəli qadını nəzərdə tutaraq). Müəllimədən ayıb olar, düzgün anlayın məni...

Təəccüb içində kişinin ağzından çıxacaq sözləri diqqətlə dinləyirdim.

Demək istəyirəm ki, əgər istəyirsinizsə buranın telefon nömrəsini götürün, əlaqə saxlayın, sənəd hazır olanda gələrsiniz.

Gülməkdən özümü güclə saxlayıb dedim: 

– Lap yaxşı. Yazın mənim nömrəmi, hazır olan kimi xəbər edin.

Kişi hələ də dil-ağız edirdi.

– Siz allah səhv başa düşməyin. Müəllimədən ayıb olar. Ona böyük hörmətimiz var.

Nəhayət mənə çatdı ki, başqa məqsədlə nömrə almaq istədiyini fikriləşəcəyimdən qorxub.

– İnsanıq də, qadından nömrə istəyə...

– Ay rəhmətliyin oğlu, nə qadın, nə nömrə, nə səhv başa düşmək?

Qadın olduğumu unudalı çox oldu. Qadın ki, bazar-dükan, idarə, sənəd-sünəd, zibilxana yolunu tanıdı, özünü unudur – deyib qapıdan çıxdım, amma hələ də pıçıltıyla sözlərimə davam edirdim:

Gün ərzində bir az ana, bir az ata, bir az qulluqçu, bir az usta olur. Qadın olmaq şansını itirir. Hər gecə içindəki bu obrazları çıxarıb yorğun ruhunu atır yatağa. Sabah vəzifə başında olacaq. Yatıb dincəlməlidir.

Unudur özünü belə qadınlar. Ta ki, bir kişi ona qadınlığını xatırladana qədər. Bu xatırlatma hər iki mənada (yaxşı və pis) ola bilər. Təəssüf ki, bizdə ikinci varianta daha çox rast gəlinir.
Qayğıların dalınca tələsdiyin küçədə yanından keçən hər 3 kişidən 2-si bir neçə dəqiqə içində səni baxışlarıyla on dəfə soyundurub geyindirir, ismətinə toxunur. Həyata, qadın olduğuna nifrət elətdirir.

Sadaladığım bunca problemin çözümü məmləkətimizdə qatı açılmamış, toz içində yatan kitabların arasındadır.
Müəllif: Sona Yaqubova.
Başqa saytdan oğurladi; Alixan İsmətli 


Davamı →

Qadın susmağı öyrənir...

  • Qadın
Qadın çıxır başqa qadının bətninindən;
Həyata ilk qışqırığını edir;
Səssizliyi eşidir…
Atasının gözlərindəki məyusluq;
İlk yaşadığı qarışıqlıq olur.
'Səssizlik oldusa qız doğulub' sözünü öyrənir.
Susur!




Qadın uşaq olur;
Gülməsi, oynaması,
Ordan-bura qaçması xor görülür;
Əngəllənir…
'Qız xeylağı ciddi olmalıdı' sözünü öyrənir.
Susur!  

Qadın məktəbə gedir;
Oxuma yazma öyrənəcəyi qədər,
Qadın olmasına çatacaq qədər.
Səbəbini anlaya bilmir;
'Oxuyub  nə olacaqsanki, oxumuş ev qadını?' sözünü öyrənir.
Susur!

Qadın gənc olur;
Gəzməsi, getməsi, danışılır.
Söz gəlməsin deyə, şüşədən çölə baxmaz.
'Pis qadın' nə deməkdi öyrənir.
Susur!

Qadın evlənəcək yaşa gəlir;
Ər seçməz;
Seçilir.
'Qız xeylağını  boş buraxsan ya halvaçıya ya zurnaçıya gedər sözünü' öyrənir.
Susur!

Qadın evlənir,
Evdə xidmətçi,
Mətbəxdə aşbaz,
Ərinin yanında qulluqçu olur.
'Yuvanı dişi quş qurar' sözünü öyrənir…
Susur!    

Qadın aşağılanır, sözü dinlənilmir,
'Ərin vurduğu yerdə, gül bitər' sözünü öyrənir
Susur!


Qadın ana olur,
'Ərinin uşağının anası olur.
Oğlan doğmasa
Nə qadınlığını, nə analığını isbatlayır.
Oğlan doğur,
İlk dəfə alqışlanır… ki;
Yenə də ər öyülür.
'Kişi adamın kişi uşağı olur'sözünü öyrənir;
Susur!

Qadın yaşlanır 'ana' olur;
Hörməti o yaşda görür.
Danışmaq istəyir;
Vaxt gecikiir ..
Köçür gedir…
Nəhayət;
Qadın doğulur,
Böyüyür,
Yaşayır,
Ölür,

Susur ..


Tərcümə etdi:Musalı Azər



Mətndən istifadə edərkən (saytlarda,facebook səhifələrində və s.) istinad etmək (saytın adı kayzen.az) mütləqdir,əks halda halal edilmir.
Davamı →

Qadın hüquqları

İş belə gətirib ki, dünya yaranandan cinslərin savaşı gedir. Min illərdir ki, cəmiyyət və təbiət bu gender savaşından qurtula bilmir. Hətta ən vacib mədəni abidələrdə də bu savaşın izləri var. Bu qarşıdurma bütün insanların həyatına müdaxilə edib. Mənfi- müsbət, anod- katod kimi enerji potensialı daşıyaraq iş, siyasət, müharibələr, sosial əsarət və inqilablar hamısı kişi və qadın qarşıdurmasından qidalanır. Demək olar ki, bəşəri proseslər Kişi və Qadın adlanan «yanacağın» enerjisiylə işləyir. Anlamaq çətin deyil ki, bu məsələdə kişilər özünü müsbət və həmişə verən tərəf sayır, qadınlarsa öz növbəsində tam əmindir ki, özünü qurban verən tərəf məhz odur. Ona görə də bəzən bu məsələyə gender çərçivəsindən çıxıb insanilik baxımıqdan baxmaq çətin olur.


Ardı →

Antik dünyada kişi və qadının statusu - Qədim Roma qadınlarının öz hüquqları uğrunda mübarizəsi. Qədim Roma qadınlarının dinə və boşanmaya münasibətləri

E.ə. 215-ci ildə Hanniballa müharibənin kəskin dövründə tribun Oppianın naminə «Oppian qanunu» qəbul edilmişdi, bu qanuna görə, qadına yalnız unsiyanın (pul vahidi) yarısı miqdarında qızıla malik olmaq ixtiyarı vardı, qadın arabada Romanın küçələrində gəzməməli və parlaq paltarlar geyməməlidir.
Belə qanun indi mənasız görünsə də, qədim Romada bu II Dünya müharibəsi zamanı Avrlopada qəbul edilmiş geyim normaları haqda qanuna ekvivalent idi. Qadın üçün qızıl, qolbaqlar və sırğalar şəklində mövcud idisə, ordu üçün bu həyati əhəmiyyətli bir metal idi. Arabalar verilən pulu hərbi işlərə sərf etmək daha düzgün olardı. Göy, qırmızı, çəhrayı, ametist, bənövşəyi rənglər – ümumi «purpur» adı altında tanınmış bu rənglər, Aralıq dənizinin şərqində yerləşən Tir şəhərindən gətirildiyindən, baha başa gəlirdi. Digər sonrakı qanunlar kimi, Oppian qanunu – yeganə yolla vətəndaşların gəlirini və xərcini tənzim edərək, qanuni yolla lazım olmayan xərclərin məhdudlaşmasına cəhd edirdi. Bu qanun qadınlara qarşı ona görə yönəldilməmişdi ki, kişilər daima əmin olublar ki, bədxərclik yalnız qadınlara məxsusdur, həm də ona görə ki, kişilərin bədxərcliyi digər müxtəlif formalarda özünü biruzə verirdi. Onlar pullarını şəraba, yağa, kəhrəbaya, şüşəyə, kətana, papirusa, heykəllərə, ədəviyyata – yəni elə mallara pul xərcləyirdilər ki, bu malların alınmasını ticarəti məhdudlaşdırmaqla, müvəffəqiyyətlə üzərində nəzarəti artırmaq olardı. Beləliklə, bu qanundan qadınlar əziyyət çəkirdilər, nəticədə iqtisadi səmərə əldə edilməsi əvəzinə, onlarda psixoloji çaşqınlıq yaranırdı.
Ardı →

Qadın karyerası

«Qadın karyerası» bir ideya kimi mahiyyəti etibarilə qadına ənənəvi «mətbəx, məişət qayğıları» sxemi üzrə baxmağa ziddir. Cəmiyyətdə baş verən yenidənqurma işlərinə və feminist hərəkatlara baxmayaraq, həqiqətən, qadın karyerası bir-birinə zidd fikirlər doğurur.
Burada bir neçə sual meydana çıxır ki, gəlin onlara cavab tapaq. Birincisi, qadın da kişinin etdiyi işləri görə bilərmi və intellekt bazarında, məqsədə çatmaqda və pul qazanmaqda kişilərlə eyni hüquqlara malikdirmi?
İkincisi, karyera ilə ənənəvi qadın vəzifəsini — uşaq böyütməyi necə uyğunlaşdırmaq olar, belə ki, uşaq tərbiyə edib böyütmək çoxlu vaxt və qüvvə tələb edir.
Ardı →