Kayzen

Demokratik cəmiyyətdə siyasi sistemin fəaliyyət göstərməsi siyasi plüralizmdən, yəni insanların mənafe və fikirlərinin rəngarəngliyindən, ayrı-ayrı siyasi qüvvələrin fəaliyyətinin müxtəlifliyindən, xüsusilə seçki kampaniyaları dövründə onların rəqabətindən, siyasi mübarizələrindən başlanır. Bütün bunlar, ancaq qanun çərçivəsində və hədlərində olmalıdır.
Totalitar rejimin cəmiyyətimizin siyasi səhnəsindən getməsindən sonra Azərbaycan cəmiyyətində demokratiya şəraitində siyasi plüralizm, çoxpartiyalılıq təşəkkül tapdı. Müxtəlif ictimai birliklər, partiyalar yaranmağa başladı. Ölkə parlamenti müxtəlif siyasi partiyaların seçkilərdə iştirakı nəticəsində təşkil olunmağa başladı. Dövlət orqanları ictimai birliklərin, assosiasiyaların daxili işlərinə qarışmamağı üstün tuturlar. Ancaq bu o demək deyil ki, dövlət, qeyri — hökumət təşkilatlarının təşkili və fəaliyyəti ilə bağlı məsələləri qanunun köməyi ilə nizama sala, onlar tərəfindən hüquq normalarına riayət edilməsinə nəzarət edə bilməz.

Müharibə bütün siyasi qüvvələri sınağa çəkdi. Onlardan bəziləri vətən uğrunda xalqı, milləti birliyə çağırır, digərləri müharibədən öz mənafeləri üçün istifadə etməyə çalışır, üçüncülər, «nə qələbə, nə məğlubiyyət şüarı altında» barışdırıcı, bitərəf mövqe tutur, dördüncülər isə sülh naminə hər cür müharibənin əleyhinə çıxırdılar.
Burjua partiyaları müxtəlif dəlillərlə müharibəyə haqq qazandırır, ölkəni birləşməyə, daxili çəkişmələrə və qarşıdurmalara son qoymağa çağırırdılar. Məsələn, Rusiyada müxalifətdə olan Kadetlər və Oktyabristlər partiyaları müxalifətdən əl çəkərək hökümətləri ilə həmrəy olduqlarını elan etmişdilər. Onlar bildirirdilər ki, «hazırda nə sağ, nə sol, nə hökümət və nə də cəmiyyət var, ancaq vahid rus xalqı və onun ordusu var. Vəzifə vətəni qoruyub saxlamaqdan ibarətdir.» Hətta, onlar müharibə vaxtı yaratdıqları «Mütərəqqi blok» adlanan təşkilatın proqramında «daxili əmin-amanlığı saxlamaq, millətlər və siniflər arasında ədavəti aradan qaldırmaq, vətəndaşlıq sülhü bərqərar etməyi təmin etmək kimi» vəzifələr irəli sürmüşdülər.