Kayzen

Bircə sual məni götürüb haralara gətirdi. “Sufilik nədir?” sualına cavab axtarmaq üçün oxuduqlarım, araşdırdıqlarım məni Amerikadakı mason lojalarından 12-13-cü əsrin Səlcuqlu imperatorluğuna qədər böyük bir tarixi gəzdirdi.

Davamı →

İslamın mistik üzü, ilahi eşqin tərənnümçüsü, min ildən artıqdır gizli tərəfləri aşkara çıxmayan təriqət, ədəbiyyata, musiqiyə, rəssamlığa, sənətin ayrı-ayrı qollarına təsir etmiş, Qərb fəlsəfəsinin ideoloji yönünü dəyişmiş Sufilər. Sufilik sadəcə dini ayinləri, ritualları, ibadət evləri, müxtəlif təriqət qolları ilə deyil, həm də dərvişanə mədəniyyət və həyat tərzi ilə İslamın bütün qollarından fərqlənir. Bəzi şiələr və sələfilər onları dönük adlandırır. Bunun səbəbi Sufilərin Yer üzündə Allahın təcallasını axtarmaqlarıdır. Bu başqa bir yazının geniş mövzudur. Bu yazıda Sufilərin qurduğu, Amerika siyasətinə ciddi təsir göstərmiş, “Oskar”, “Emmi” kimi məşhur sənət mükafatlarına ev sahibliyi etmiş, məşhur amerikalı komediya aktyorunun Misirə səfərindən sonra yaradılmış Müsəlman Mason Lojasından bəhs edəcəm: “Shriners Mason Lojası”

Davamı →

Su­fizm əsr­lər bo­yu klas­sik Şərq poe­zi­ya­sı­nı yön­lən­di­rə­rək, yüz­lər­lə sə­nət­ka­rın ya­ra­dı­cı­lı­ğı­nın bu is­ti­qa­mət­də for­ma­laş­ma­sı­na tə­sir gös­tər­miş­dir. Azər­bay­can poe­zi­ya­sı da bu tə­sir­dən yan keç­mə­yib. XIX yü­zil­li­yin ye­tir­di­yi Se­yid Əzim Şir­va­ni də ya­ra­dı­cı­lı­ğı eti­ba­ri­lə sə­ləf­lə­ri­nin yo­lu­nu da­vam et­dir­miş, li­ri­ka­sı­nı klas­sik Şərq şei­ri ənə­nə­lə­ri əsa­sın­da ya­rat­mış, Ni­za­mi, Xa­qa­ni, Fü­zu­li, Ru­mi, Sə­di, Ha­fiz ki­mi sə­nət­kar­lar­dan bəh­rə­lən­miş­dir. Klas­sik poe­zi­ya us­ta­la­rı şe­ir­lə­rin­də sim­vol­lar­dan ge­niş is­ti­fa­də et­miş, əsər­lə­ri­ni ör­tü­lü, pər­də­li şə­kil­də təq­dim edə­rək oxu­cu­ya dü­şün­mək üçün bol ma­te­ri­al ver­miş­lər. Bu­nun üçün hər bir sə­nət­kar nə­in­ki sə­ləf­lə­ri­nin ya­ra­dı­cı­lı­ğı­na, ey­ni za­man­da, döv­rün ədə­bi-bə­dii sfe­ra­sı­na ya­xın­dan bə­ləd ol­ma­lı, müx­tə­lif ədə­bi cə­rə­yan­lar, bə­dii-fəl­sə­fi nə­zə­riy­yə­lər haq­qın­da ət­raf­lı bil­gi­yə sa­hib ol­ma­lı idi. Qeyd edək ki, is­tə­ni­lən ədi­bin hə­yat və ya­ra­dı­cı­lı­ğı araş­dı­rı­lar­kən onu ye­ti­rən mü­hit, hə­min dövr­də­ki ic­ti­mai-si­ya­si şə­ra­it nə­zə­rə alın­ma­lı­dır. Çün­ki sə­nət­ka­rın əqi­də­si, dün­ya­gö­rü­şü, hə­ya­ta fəl­sə­fi ba­xı­şı həm də onu for­ma­laş­dı­ran cə­miy­yət­dən ası­lı­dır.

Davamı →

Bəşəriyyətin şüurlu dövründən başlayaraq həm qadın, həm də kişi Varlığın Qaynağıyla yenidən birləşən yolla getmişdir. Dünyanın mahiyyətindən doğan ikilik, dualizm üzündən kişi və qadın formalarında olmağımıza baxmayaraq, nəticə etibarı ilə Yeganə Varlıq qarşısında  qadın və kişi fərqi qəti şəkildə yoxdur. Sufi ənənəsi daxilində bu həqiqətin etirafı qadınları bu yolla mənəvi kamillik məqamına ruhlandırdı. Halbuki Qərb dünyasında bu mühüm məqsədə nail olmaq heç də hər zaman mümkün olmayıb.

Davamı →

Davamı →

«Mistik düşüncə» bəşəriyyət tаriхi bоyu mövcud оlаn bir məfhumdur. İlаhi bilik və sirlərlə bаğlı mənаlаrı özündə əks еtdirən yunаn mənşəli bu söz (mystikоs) tədricən fəlsəfi-dini tеrmin mаhiyyətini qаzаnmışdı. Mistik təcrübə və аnlаyış yunаn fəlsəfəsində, brаhmаnizm, buddizm, mаniхеizm, iudаizm və хristiаnlıqdа müхtəlif fоrmаlаrdа mövcud оlmuşdur.
İslаm dininin isə mistik təlimlərini, оnun mənəvi həyаtını və əхlаqi dəyərlərini tаriх bоyu fоrmаlаşdırаn fəlsəfi-dini cərəyаnlаr «sufilik» və «təsəvvüf» аnlаyışı ətrаfındа birləşirlər. Bu təlimlərin əsаsındа insаnın nəfsi ilə mubаrizə аpаrıb sаflаşdırmаsı və sоndа tərbiyə еdilmiş nəfsin öz vаrlığındаn uzаqlаşаrаq Аllаhа qоvuşmаsı idеyаsı durur.
Davamı →